Witam Panstwa na wykladzie z MAKROEKONOMII II, :)…

1
Witam Panstwa na wykladzie z MAKROEKONOMII II,
)
2
K O N S U M P C J A
3
MIKROEKONOMICZNE PODSTAWY MAKROEKONOMII
ZACHOWANIA KONSUMENTÓW. 1. NOWOCZESNA TEORIA
KONSUMPCJI Studiujac podstawy ekonomii,
zakladalismy, ze konsumpcja, Cpl, w sposób
liniowy zalezy od dochodu do dyspozycji, Yd Cpl
CaKSKYd. gdzie KSK krancowa sklonnosc do
konsumpcji (0ltKSKlt1).
4
Otóz, obserwujac zmiany dochodu do dyspozycji i
wielkosci wy-datków konsumpcyjnych w Stanach
Zjednoczonych, z pomoca statystyki mozna
oszacowac parametry takiej KEYNESOWSKIEJ FUNKCJI
KONSUMPCJI Ca -753, KSK 0.94. Innymi
slowy, dla Stanów Zjednoczonych Cpl -753
0,94Yd. ------- Zob. Dornbusch, Fischer,
Startz, Macroeconomics, McGrawHill 2003, s. 337.
5
Dla Stanów Zjednoczonych Cpl -753 0,94Yd.
Analiza danych statystycznych ujawnia, ze
zwiekszeniu sie docho-du do dyspozycji o 1
towarzyszy wzrost konsumpcji o 0,94 .
Jednak te WYNIKI OBSERWACJI NIE POTWIERDZAJA
TEORII W PELNI...
6
Rzeczywiscie, zmiany dochodu do dyspozycji per
capita oraz wy-datków na konsumpcje per capita sa
PODOBNE, LECZ NIE TA-KIE SAME. Ponizszy rysunek
dotyczy Stanów Zjednoczonych. Realne wydatki
na konsumpcje per capita a dochód do dyspozycji
(USA, 1957-2002) Mimo silnej zaleznosci obu
zmiennych zmiany wydatków na konsumpcje wahaja
sie slabiej niz wielkosc dochodu do dyspozycji. W
SZCZEGÓL-NOSCI ZWYKLE KONSUMPCJA SLABO REAGUJE NA
CHWILOWE SKRAJNE WYCHYLENIA DOCHODU.
Zródlo Dornbusch, Fischer,
Startz, Macroeconomics, McGrawHill 2003, s. 336.
7
Realne wydatki na konsumpcje per capita a dochód
do dyspozycji (USA, 1957-2002) Mimo silnej
zaleznosci obu zmiennych zmiany wydatków na
konsumpcje wa-haja sie slabiej niz wielkosc
dochodu. W szczególnosci konsumpcja zwykle slabo
reaguje na przejsciowe (a nie trwale) zmiany
dochodu. Zob. Dornbusch, Fischer,
Startz, Macroeconomics, McGrawHill 2003, s. 336.
Analiza danych statystycznych ujawnia równiez,
ze trwale zmiany dochodu powoduja bardzo podobne
zmiany wiel-kosci konsumpcji (KSKD, dotyczaca
dochodu dlugookreso-wego, jest znaczna). Jednak w
przypadku dochodu krótko-okresowego jest inaczej
(KSKK, dotyczaca trwajacych krót-ko zmian
dochodu, jest mala).
8
PRZYKLAD Przejsciowa (dotyczaca jednego roku)
podwyzka podatków z 1968 r., majaca wyhamowac
wzrost gospodarczy napedzany wydatkami na wojne w
Wietnamie i zapobiec inflacji - wbrew
oczekiwaniom - NIE spowodowala istotnego
zmniejszenia wydatków konsumpcyj-nych Amerykanów.

9
Dalej, obserwacja ujawnia równiez, ze rozmiary
wydatków na konsumpcje per capita w okresie t-1
i w okresie t sa PRAWIE IDENTYCZNE. Poziom
wydatków konsumpcyjnych per capita w danym
kwartale jest niemal równy konsumpcji w
poprzednim kwartale skorygowanej o niewielka
wartosc, odpowiadajaca wzrostowi gospodarczemu.
Dla Stanów Zjednoczonych Ct22,751,004Ct-1.
Okazuje sie, ze prywatne WYDATKI KONSUMPCYJNE
SA BARDZO STABILNE... Zmodyfikowany o skutki
wzrostu gos-podarczego poziom konsumpcji w
poprzednim okresie niemal do-kladnie wyjasnia
biezacy poziom konsumpcji. ---------- Zob.
Dornbusch, Fischer, Startz, Macroeconomics,
McGrawHill 2003, s. 336.
10
Te wyniki obserwacji byly przyczyna powstania
teorii konsumpcji alternatywnych w stosunku do
teorii tradycyjnej. Chodzi o 1. TEORIE CYKLU
ZYCIA KONSUMENTA (Franco Modi-gliani). 2.
TEORIE DOCHODU PERMANENTNEGO (Milton Fried-man).
Ich autorzy podkreslali znaczenie (odpowiednio)
Przewidywania przez konsumenta POZIOMU DOCHODU W
CIAGU JEGO CALEGO ZYCIA. oraz Decyzji
konsumentów, chcacych mimo wahan dochodu - w
ciagu calego zycia UTRZYMAC STALY POZIOM
DOBROBYTU.
11
1. TEORIA CYKLU ZYCIA KONSUMENTA (Franco
Modi-gliani). 2. TEORIA DOCHODU PERMANENTNEGO
(Milton Fried-man). W praktyce teorie te
zostaly SCALONE. Powstala w ten sposób HIPOTEZA
CYKLU ZYCIA I DOCHODU PERMANENTNE-GO, czyli tzw.
NOWOCZESNA TEORIA KONSUMPCJI. Pozbawiona jest ona
czesci slabosci tradycyjnej teorii konsumpcji.
Jednak przekonamy sie, ze prosta teoria
keynesowska nadal wy-jasnia znaczna czesc
zachowan konsumentów.
12
Zgodnie z NOWOCZESNA TEORIA KONSUMPCJI
gospodarstwa domowe planuja konsumpcje i
oszczednosci dlugookresowo, chcac znalezc
NAJLEPSZA CZASOWA STRUKTURE KONSUMPCJI W CIAGU
CALEGO ZYCIA. Ludzie cenia sobie przy tym
STABILNOSC. Nie chca konsumowac bardzo duzo w
jednych latach i bardzo malo w innych latach i
sta-raja sie utrzymywac wydatki konsumpcyjne na
stalym poziomie. To sie nazywa WYGLADZANIE
KONSUMPCJI (ang. consumption smoothing).
13
Dlaczego ludzie WYGLADZAJA KONSUMPCJE? Otóz
wzrost konsumpcji o dana wielkosc mniej cieszy
niz boli spadek konsumpcji o taka sama wielkosc.
(Przyczyna jest MALEJACA KRANCOWA UZYTECZNOSC
KONSUMPCJI). W efekcie w dlugim okresie LUDZIE
PRÓBUJA UTRZYMYWAC STABILNY POZIOM KONSUMPCJI.
14
Kiedy krancowa uzytecznosc konsumpcji maleje,
dany przyrost konsumpcji (A) mniej cieszy (F),
niz boli (GgtF!) spadek konsump-cji o taka sama
wielkosc (BA).
W efekcie w dlugim okresie LUDZIE PRÓBUJA
UTRZYMY-WAC STABILNY POZIOM KONSUMPCJI.
15
PRZYKLAD Oto przypadek dwudziestolatka, który
zamierza pracowac do 65 ro-ku zycia, sadzi, ze
umrze w wieku ok. 80 lat, a przewidywany przezen
roczny dochód z pracy wynosi 30 000. Zgodnie z
nowo-czesna teoria konsumpcji planowane roczne
wydatki konsumpcyjne kogos takiego wyniosa Cpl
(WL/NL)YL, gdzie Cpl planowane roczne
wydatki na konsumpcje. WL liczba planowanych
dalszych lat pracy. NL liczba planowanych
dalszych lat zycia. YL przewidywany roczny
dochód z pracy. A zatem Cpl (WL/NL)YL
(65-20)/(80-20)30 000 (45/60)30 000 22
500 .
16
A zatem, zgodnie z nowoczesna teoria konsumpcji
poziom wydat-ków na konsumpcje nie zmienia sie w
ciagu calego doroslego zycia konsumenta. W
trakcie pracy zawodowej, która trwa WL lat,
konsument oszczedza, gromadzac aktywa. Po
zaprzestaniu pracy wykorzystuje je przez (NLWL)
lat. Wartosc jego aktywów spada do zera w
momencie smierci.
17
Dochód osiagany w ciagu calego zycia,
konsumpcja, oszczednosci i wielkosc majatku w
modelu cyklu zycia. Poziom wydatków na
konsumpcje, C, nie zmienia sie w ciagu calego
doros-lego zycia konsumenta. W trakcie pracy
zawodowej, która trwa WL lat, kon-sument
oszczedza, gromadzac aktywa. Po zaprzestaniu
pracy wykorzystuje je przez (NL WL) lat.
Wartosc jego aktywów, WR, spada do zera w
momencie smierci.
Zob. Dornbusch, Fischer, Startz, Macroeconomics,
McGrawHill 2003, s. 340.
18
CWL/NLYL(65-20)/(80-20)30 00045/6030
00022 500 . Zauwazmy, ze KSK WL/NL!
Wynika stad, ze przecietna dla calej gospodarki
WL/NL, czyli KSK zmienia sie zaleznie od
struktury wiekowej spoleczenstwa. Wszak WL i NL
zaleza od wieku konsumenta. Popatrzmy KSK z
dochodu permanetnego naszego 20-latka wynosila
WL/NL 45/60 0,75. Gdyby decyzje o wielkosci
rocznej konsumpcji tej samej osobie przyszlo
podejmowac w wieku 50 lat, KSK tej osoby
wynioslaby WL/NL 15/30 0,5. Uwaga!
Zakladamy, ze konsumenci podejmuja decyzje o
wielkosci wydatków wielokrotnie, uwzgledniajac
nowe informacje na temat WL, NL i YL.
19
Zauwazmy, ze zgodnie z NOWOCZESNA TEORIA
KONSUMP-CJI KSK z dochodu permanentnego jest
duza, a z dochodu krót-kookresowego mala. WSZAK
DOCHÓD KRÓTKOOKRESO-WY ZWIEKSZA DOCHÓD
PERMANENTNY W MALYM STOPNIU. W efekcie w roku,
w którym doszlo do chwilowego wzrostu dochodu,
wydatki konsumpcyjne wzrastaja w niewielkim
stopniu...
20
Po wzroscie dochodu krótkookresowego o A dochód
permanentny wzrasta o A/WL, wiec wydatki
konsumpcyjne rosna o (WL/NL) A/WLA/NL. (Wszak
Cpl(WL/NL)YL). Zatem po wzroscie dochodu
krótkookresowego wielkosc wzrostu rocznej
konsumpcji znajdziemy, DZIELAC WZROST DOCHODU
KRÓTKOOKRE-SOWEGO PRZEZ POZOSTALA KONSUMENTOWI DO
PRZE-ZYCIA LICZBE LAT.
21
PRZYKLADY 1. Nasz 20-latek odnotowal wzrost
dochodu permanentnego o 3000 rocznie. KSK z
dochodu permanentnego wynosi w jego przypadku
WL/NL KSKD (65-20)/(80-20) 45/60 0,75. W
efekcie jego wydatki konsumpcyjne wzrosna o
0,753000 2250 . 2. Nasz 20-latek
odnotowal wzrost dochodu krótkookresowego o
3000. Jego dochód permanentny rosnie o
3000/(65-20), a kon-sumpcja zwieksza sie o
(65-20)/(80-20)3000/(65-20)3000/(80-20)50.
KSK z dochodu krótkookresowego (50/3000) jest
za-tem równa 1/NL 1/(80-20) 1/60 0,01(6).
22
Ustalilismy wlasnie, ze ZGODNIE Z NOWOCZESNA
TEORIA KONSUMPCJI KSKD Z DOCHODU PERMANENTNEGO
JEST DUZA, A KSKK Z DOCHODU KRÓTKOOKRESOWEGO
MALA. Nic dziwnego, ze w krótkim okresie
dochód do dyspozy-cji zachowuje sie inaczej niz
wydatki konsumpcyjne. Otóz TYL-KO TRWALE ZMIANY
DOCHODU POWODUJA ANALO-GICZNE ZMIANY KONSUMPCJI,
PONIEWAZ TYLKO ONE ZOSTAJA UZNANE ZA ZMIANY
DOCHODU PERMANENT-NEGO.
23
Dalej, zgodnie z NOWOCZESNA TEORIA KONSUMPCJI
takze KSKW z majatku (ang. wealth) jest równa
KSKK z dochodu przej-sciowego (krótkookresowego),
czyli mala. WZROST WARTOS-CI MAJATKU MA
przeciez CHARAKTER JEDNORAZOWY i nie ma zadnej
gwarancji, ze bedzie sie powtarzal. Zatem w
celu ustalenia spowodowanej zmiana wartosci
majatku odpowiedniej zmiany KONSUMPCJI nalezy
przyrost wartosci posiadanego przez konsumenta
majatku podzielic przez pozostala konsumentowi do
przezycia liczbe lat. Zmiana KON-SUMPCJI okazuje
sie wtedy wzglednie niewielka. W efekcie w roku,
w którym doszlo do wzrostu majatku, wydatki
konsumpcyj-ne wzrastaja w niewielkim stopniu. KSK
z majatku okazuje sie mala.
24
PRZYKLAD Nasz 20-latek odnotowal wzrost
wartosci posiadanych akcji o 3000. Oznacza to
wzrost KONSUMPCJI o 3000/(80- 20), czyli o 50.
Jego KSKW ze wzrostu wartosci majatku wynosi
zatem (zno-wu) 1/NL 0,01(6). Wniosek
hossa na gieldzie w niewielkim stopniu zwiekszy
wydatki obywateli na konsumpcje. Obserwacja
potwierdza, ze KSK z przyrostu majatku
spowodowanego hossa na gieldzie jest niewielka...
25
Jest tak, ze NOWOCZESNA TEORIA KONSUMPCJI
wyjasnia zmiany wydatków na dobra konsumpcyjne
nietrwalego uzytku (np. strzyzenie, chleb).
Natomiast wydatki na dobra konsumpcyjne trwalego
uzytku (np. samochód, komputer, meble) wymagaja
osobnego wytlumaczenia. Dlaczego?
26
Otóz wydatki na dobra konsumpcyjne trwalego
uzytku sa jak in-westycje. Jak w przypadku
inwestycji ich efektem jest dlugookre-sowy
strumien uslug dobra swiadczonych na rzecz jego
posiada-cza. Nie ma sensu równomiernie
rozkladac w czasie (wygla-dzac) wydatków na
zakup takich dóbr Z powodu ich RÓZNEJ (czasem
nieprzewidywalnej) dlugosci zycia wygladzenie
wy-datków nie ustabilizuje poziomu uzytecznosci
czerpanej przez wlasciciela z nabytych dóbr.
Skoro tak, to wydatki te nie sa równo-miernie
rozkladane w czasie.
27
W efekcie wydatki na dobra konsumpcyjne trwalego
uzytku zaleza od podobnych czynników jak wydatki
inwestycyjne. Na przyklad, na ich wielkosc
silnie wplywaja zmiany stopy procentowej.
Doty-czy to zwlaszcza krajów, w których mozna
latwo zaciagnac kredyt.
28
2. KONSUMPCJA I OSZCZEDNOSCI A NIEPEW-NOSC.
Teraz rozbudujemy nowoczesna teorie konsumpcji,
uwzgledniajac rózne dodatkowe aspekty zachowania
konsumentów, które maja zwiazek z NIEPEWNOSCIA...
29
2. KONSUMPCJA I OSZCZEDNOSCI A NIE-PEWNOSC. 2.1.
Przyczyny stabilnosci wydatkow konsumpcyjnych
(rola niepewnosci). Zauwazmy , ze JESLI TYLKO
DOCHÓD PERMANENTNY DA SIE USTALIC - zgodnie z
nowoczesna teoria konsumpcji wydat-ki na
konsumpcje nie zmieniaja sie w ciagu calego
doroslego zy-cia konsumenta. Zmiany poziomu
wydatków konsumpcyjnych sa powodowane wylacznie
przez NIEOCZEKIWANE zmiany docho-du
permanentnego.
30

• Zmiany poziomu wydatków konsumpcyjnych sa
  powodowane wylacznie przez NIEOCZEKIWANE zmiany
  dochodu permanentnego.
• Innymi slowy
• ?Clc-pih ?,
• gdzie
• ?Clc-pih - zmiana wydatków konsumpcyjnych
  wyjasniana przez nowoczesna teorie (ang. life
  cycle and permanent income hypothe-sis).
• - losowa zmiana wielkosci wydatków
  konsumpcyjnych.
• ?Clc-pih jest losowa, bo powodujaca ja zmiana
  dochodu perma-nentnego, ?YL, tez jest losowa
  (?Clc-pihKSKD?YL).

31

• ?Clc-pih ?,
• Wyjasnilismy oto zaskakujaca stabilnosc
  konsumpcji, opisana wczesniej (poziom konsumpcji
  w poprzednim okresie, zmo-dyfikowany o skutki
  wzrostu, niemal dokladnie wyjasnia biezacy
  po-ziom konsumpcji).

32
Niemniej, obserwacja pokazuje, ze wydatki
konsumpcyjne reaguja ZA MOCNO na przewidywalne
zmiany dochodu. To sie nazywa NADMIERNA
WRAZLIWOSC (ang. EXCESS SENSITIVITY) konsumpcji.
Zgodnie z nowoczesna teoria konsumpcji takie
zmiany dochodów powinny zostac uwzglednione przy
szacowaniu dochodu permanent-nego.
33
Z drugiej strony wyniki obserwacji swiadcza takze
o ZBYT SLABEJ reakcji konsumpcji na nieoczekiwane
zmiany dochodów. Tym razem chodzi o NADMIERNE
WYGLADZENIE (ang. EXCESS SMOOTHNESS) konsumpcji.
Zgodnie z teoria tradycyjna takie zmiany powinny
silniej wplynac na wielkosc konsumpcji.
34
Nadmierna wrazliwosc i nadmierne wygladzenie
zdaja sie swiadczyc, ze ANI DOCHÓD PERMANENTNY
ANI DOCHÓD BIEZACY NIE SA JEDYNYMI CZYNNIKAMI
WYJASNIAJA-CYMI ZACHOWANIE WYDATKÓW
KONSUMPCYJNYCH.
35
DOCHÓD PERMANENTNY NIE JEST JEDYNYM CZYN-NIKIEM
WYJASNIAJACYM ZACHOWANIE WYDAT-KÓW
KONSUMPCYJNYCH. Oto wyjasnienie tego zjawiska
?C?Ctrad?Clc-pih?KSK?YD(1-?)?,
(1) gdzie ?C - cala zmiana
konsumpcji w danym okresie. ?Ctrad - czesc tej
zmiany wyjasniana przez tradycyjna teorie
kon-sumpcji. ?Clc-pih - czesc tej zmiany
wyjasniana przez nowoczesna teorie
kon-sumpcji. ?YD - zmiana dochodu biezacego.
KSK - krancowa sklonnosc do konsumpcji. ? -
(lambda) odsetek populacji zachowujacy sie
zgodnie z modelem tradycyjnym. (1-?) - odsetek
populacji zachowujacy sie zgodnie z modelem
no-woczesnym. ? - losowa zmiana wielkosci
wydatków konsumpcyjnych.
36
?C?Ctrad?Clc-pih?KSK?YD(1-?)?,
(1) Po 2000 r. w Stanach Zjednoczonych
estymacja równania (1) daje wynik ?C0,523?YD,
co sugeruje, ze OKOLO POLOWY zacho-wania wydatków
konsumpcyjnych da sie wyjasnic zmianami
bieza-cego dochodu, a nie zmianami dochodu
permanentnego. ----------- Zob. Dornbusch,
Fischer, Startz, Macroeconomics, McGrawHill 2003,
s. 346.1
37
A zatem w USA okolo polowy zachowania wydatków
konsumpcyj-nych da sie wyjasnic zmianami
biezacego dochodu, a nie zmianami dochodu
permanentnego. Dlaczego tak jest? Oto przyczyny
1. BARIERA PLYNNOSCI, z która maja do
czynienia konsumenci (ang. liquidity
constraint). Bariera plynnosci - chcacy
utrzymac biezacy poziom konsumpcji konsument nie
jest w stanie zaciagnac pozycz- ki, która ma
zostac splacona z wyzszych dochodów przysz- lych.

38

• A zatem w USA okolo polowy zachowania wydatków
  konsumpcyj-nych da sie wyjasnic zmianami
  biezacego dochodu, a nie zmianami dochodu
  permanentnego. Dlaczego tak jest? Oto przyczyny
• 1.
• BARIERA PLYNNOSCI, z która maja do czynienia
  konsumenci (ang. liquidity constraint).
• Bariera plynnosci - chcacy utrzymac biezacy
  poziom konsumpcji konsument nie jest w stanie
  zaciagnac pozycz- ki, która ma zostac splacona z
  wyzszych dochodów przysz- lych.
• 2.
• KRÓTKOWZROCZNOSC KONSUMENTÓW (ang. myopia).
• Krótkowzrocznosc konsumentów -
  konsumenci czesto nie interesuja sie
  zdarzeniami, które moga wplynac na poziom ich
  przyszlego dochodu.

39
Oczywiscie niepewnosc, czyli np. juz samo
zagrozenie wystapie-niem bariery plynnosci,
sprawia, ze rosnie wplyw biezacego dochodu na
biezaca konsumpcje. M. in. niepewnoscia
dotyczaca przyszlych zdarzen, od któ-rych zalezy
poziom dochodu, spowodowana jest takze
krótko-wzrocznosc konsumentów.
40
2.2. Przyczyny oszczedzania (rola niepewnosci).
W jakim celu konsumenci gromadza oszczednosci?
Aby sfinanso-wac konsumpcje na emeryturze,
odpowiada nowoczesna teoria kon-sumpcji. Jednak
obserwacja pokazuje, ze emeryci sa bardziej
osz-czedni, niz mozna by sadzic, i rzadko
zuzywaja oszczednosci nagro-madzone w trakcie lat
pracy.
41
2.2. Przyczyny oszczedzania W jakim celu
konsumenci gromadza oszczednosci? Aby
sfinanso-wac konsumpcje na emeryturze, odpowiada
nowoczesna teoria kon-sumpcji. Jednak obserwacja
pokazuje, ze emeryci sa bardziej osz-czedni, niz
mozna by sadzic, i rzadko zuzywaja oszczednosci
nagro-madzone w trakcie lat pracy. Wyjasnieniem
moze byc 1. OSZCZEDZANIE DLA DZIECI (CHEC
ZGROMADZENIA SPADKU).
42
2.2. Przyczyny oszczedzania W jakim celu
konsumenci gromadza oszczednosci? Aby
sfinanso-wac konsumpcje na emeryturze, odpowiada
nowoczesna teoria kon-sumpcji. Jednak obserwacja
pokazuje, ze emeryci sa bardziej osz-czedni, niz
mozna by sadzic, i rzadko zuzywaja oszczednosci
nagro-madzone w trakcie lat pracy. Wyjasnieniem
moze byc 1. Oszczedzanie dla dzieci (chec
zgromadzenia spadku). 2. NIEPEWNOSC CO DO
DLUGOSCI ZYCIA.
43
2.2. Przyczyny oszczedzania W jakim celu
konsumenci gromadza oszczednosci? Aby
sfinanso-wac konsumpcje na emeryturze, odpowiada
nowoczesna teoria kon-sumpcji. Jednak obserwacja
pokazuje, ze emeryci sa bardziej osz-czedni, niz
mozna by sadzic, i rzadko zuzywaja oszczednosci
nagro-madzone w trakcie lat pracy. Wyjasnieniem
moze byc 1. Oszczedzanie dla dzieci (chec
zgromadzenia spadku). 2. Niepewnosc co do
dlugosci zycia. 3. PRZEZORNOSC i chec
zabezpieczenia sie przed nieoczekiwanym spadkiem
dochodów (mlodzi Amerykanie zapobiegliwie
gromadza takie BUFOROWE OSZCZEDNOSCI, obawiajac
sie np. przej-sciowej utraty pracy podobnie,
zatroskani o wlasne ZDROWIE emeryci obawiaja sie
wysokich wydatków na drogie uslugi medycz-ne).
44
Podsumujmy! Oto, uwzgledniajac NIEPEWNOSC, na
wiele roznych sposobów (wyjasnienia
wygladzania, waznosci dochodu biezacego,
oszcze-dzania) ulepszylismy nowoczesna teorie
konsumpcji, czyniac z niej lepsze narzedzie
wyjasniania i prognozowania zjawisk
gospodar-czych.
45
3. INNE ASPEKTY ZACHOWAN KONSU-MENTÓW 3.1. STOPA
PROCENTOWA, A POZIOM KONSUMPCJI I OSZ-
CZEDNOSCI Obserwacja pokazuje, ze OSZCZEDNOSCI
(a skoro tak, to i kon-sumpcja) zaskakujaco SLABO
REAGUJA NA ZMIANY STOPY PROCENTOWEJ. Wyjasnienie
tego stanu rzeczy jest nastepujace Otóz kiedy
dochodzi do zmiany stopy procentowej, EFEKT
DOCHODOWY MNIEJ WIECEJ RÓWNOWAZY EFEKT
SUBSTYTUCYJNY. (Mamy tu do czynienia z analogia
do zjawiska zawracajacej krzywej podazy na rynku
pracy).
46
Kiedy dochodzi do zmiany stopy procentowej, efekt
dochodowy mniej wiecej równowazy efekt
substytucyjny. (Mamy tu do czynie-nia z analogia
do zawracajacej krzywej podazy na rynku pracy).
EFEKT SUBSTYTUCYJNY WZROSTU STOPY
PRO-CENTOWEJ rosnie cena biezacej konsumpcji,
czyli jej koszt alternatywny (wszak za kazda
jednostke niedoszlej biezacej kon-sumpcji mozna
miec wiecej przyszlej konsumpcji). Powoduje to
zastepowanie konsumpcji biezacej konsumpcja
przyszla. EFEKT DOCHODOWY WZROSTU STOPY
PROCEN-TOWEJ dziala w przeciwnym kierunku na
skutek wzrostu stopy procentowej rosnie dochód
oszczedzajacego konsumenta (np. wyz-sze odsetki
od bankowych lokat), czyli jego zapotrzebowanie
na biezaca kosumpcje.
47

• 3.2. SPORY WOKÓL RÓWNOWAZNOSCI RICARDIAN-SKIEJ
  (ang. Ricardian equvalence)
• Powiedzmy, ze panstwo zwieksza wydatki na zakup
  dóbr, G, finansujac je pozyczka wewnetrzna. Co
  dzieje sie wtedy w gospodarce?
• ODPOWIEDZ TRADYCYJNA rosna zagregowane wydatki,
• AEpl (wszak zwiekszaja sie wydatki panstwa, G, a
  potem - pod wplywem procesów mnoznikowych - takze
  wydatki konsumen-
• tów, C), podnosi sie stopa procentowa, i,
  wypierane sa pry- watne inwestycje, I.
• ARGUMENTACJA
• W takiej sytuacji przyrost wydatków panstwa, ?G,
  NATYCH- MIAST zwieksza zagregowane wydatki, AEpl.
  Natomiast skutki ewentualnego spadku wkladów
  oszczednosciowych w bankach (powiedzmy, ze ludzie
  oszczedzali, kupujac panstwowe papiery
  wartosciowe ZAMIAST lokowac w bankach), czyli
  zmniejszenie ilosci udzielanych kredytów
  konsumpcyjnych i inwestycyjnych), pojawia sie Z
  ODROCZENIEM.

48
2. ODPOWIEDZ NOWYCH EKONOMISTÓW KLASYCZNYCH
(np. Robert Barro, który nawiazuje do Davida
Ricarda) KON-SUMPCJA sie nie zmienia (lub
zmienia sie w niewielkim stopniu)... ARGUMENTACJA
Na skutek wydatków panstwa YD przecietnej rodziny
rosnie o powiedzmy 100. Jednak jednoczesnie
jej zasoby maleja o pozy-czone panstwu 100.
Finansowa sytuacja tej rodziny nie ulega
zmia-nie, wiec nie zmieniaja sie jej konsumpcja i
oszczednosci. ------------------------
Zalózmy, ze nie ma podatków. W
rzeczywistosci w takiej sytuacji zagregowane
wydatki, AEpl, wzrastaja nieco, co - w gospodarce
keynesowskiej - uruchamia mnoznik i powoduje
(jednak) wzrost konsumpcji, C. Wszak w takiej
sytuacji wydatki panstwa, G, rosna bardziej niz
na skutek panstwowej pozyczki maleja wydatki na
konsumpcje, C. (Zalozono, ze pozyczka zmniejszy
YD, a czesc YD i tak zos-talaby zaoszczedzona).
Dziala tu mechanizm PODOBNY do tzw. MNOZ-NIKA
ZRÓWNOWAZONEGO BUDZETU (zob. nastepna strona).
49
DYGRESJA MNOZNIK ZRÓWNOWAZONEGO BUDZETU W
gospodarce zamknietej panstwo o tyle samo
zwieksza wydatki na zakup dóbr, ?G, i podatki
netto, ?NT (?G?NT). Ma to nastepu-jace
BEZPOSREDNIE skutki 1. Zagregowane
wydatki, AEPL, rosna o ?G. 2. Zagregowane
wydatki, AEPL, maleja o KSK?NTKSK?G (?G?NT!).
(KSK odnosi sie do dochodu do dyspozycji, YD).
Skoro tak, to POCZATKOWO zagregowane wydatki,
AEPL, rosna o ?AEPL (?G-KSK?G). W gospodarce
keynesowskiej mnoznik wzmacnia ten przyrost
zagregowanych wydatków, AEPL. W efekcie
CALKOWI-TY przyrost zagregowanych wydatków, AEPL
wynosi AEPLM?AEPLM(?G-KSK?G), gdzie M
to mnoznik w zamknietej gospodarce
keynesowskiej. MNOZNIKIEM ZRÓWNOWAZONEGO
BUDZETU, MZB, nazy-wamy liczbe informujaca, ile
razy calkowity przyrost zagrego-wanych wydatków,
?AEPL przewyzsza w takiej sytuacji (?G?NT!)
przyrost wydatków panstwa, który jest jego
przyczyna, ?G. Otóz MZB?AEPL/?GM?AEPL/?GM
(?G-KSK?G)/?GM?G(1-KSK)/?G M(1KSK).
Skoro M1/(1-KSK), to MZB(1-KSK)/(1-KSK).
KONIEC DYGRESJI
50
Co sie tyczy wartych 100 panstwowych papierów,
posiadanych teraz przez te rodzine, to nie
wplywaja one na jej zachowania. Wszak
przewidujacy konsumenci wiedza, ze kiedy
nadejdzie pora wykupu wyemitowanych teraz
obligacji, podatki wzrosna o wartosc tych
papierów. Zatem obligacje te nie sa przez
konsumentów trak-towane jak skladnik majatku i
nie wplywaja na ich zachowania. Innymi slowy,
z punktu widzenia przewidujacych (ang. forward
looking) gospodarstw domowych wartosc
wyemitowanych przez panstwo papierów
wartosciowych odpowiada wartosci przysz-lych
podwyzek podatków, wiec netto wynosi zero.
51

• KONTRARGUMENTACJA MOZE BYC INACZEJ
• Jest mozliwe, ze podniesione PODATKI BEDA PLACIC
  PRZY-SZLE POKOLENIA, a nie ci, którzy pozyczyli
  panstwu pieniadze. Wtedy gospodarstwa domowe
  uznaja panstwowe papiery za pelno-wartosciowy
  skladnik swojego majatku i zwieksza wydatki na
  kon-sumpcje.

52

• KONTRARGUMENTACJA MOZE BYC INACZEJ
• Jest mozliwe, ze podniesione PODATKI BEDA PLACIC
  PRZY-SZLE POKOLENIA, a nie ci, którzy pozyczyli
  panstwu pieniadze. Wtedy gospodarstwa domowe
  uznaja panstwowe papiery za pelno-wartosciowy
  skladnik swojego majatku i zwieksza wydatki na
  kon-sumpcje.
• 2. Jest mozliwe, ze finansowana emisja dlugu
  publicznego ekspan-sywna polityka fiskalna
  przyjmie forme nie wzrostu wydatków pan-stwa, G,
  lecz obnizki podatków netto, NT. MOZE TO OSLABIC
  BARIERE PLYNNOSCI, z która maja do czynienia
  gospodarstwa domowe, zachecajac konsumentów do
  zwiekszenia wydatków.
• DANE STATYSTYCZNE RACZEJ NIE POTWIERDZAJA TEZY O
  RÓWNOWAZNOSCI RICARDIANSKIEJ...

53
3.3. MIEDZYNARODOWE ZRÓZNICOWANIE SKLONNOSCI DO
OSZCZEDZANIA Pamietamy, ze oszczednosci
NARODOWE, SN, skladaja sie z osz-czednosci
PUBLICZNYCH, (NT-G), i PRYWATNYCH, S SN
(NT-G) S. Pamietamy równiez, ze wielkosc
narodowych oszczed-nosci, SN, jest wazna,
poniewaz w dlugim okresie - zalezy od niej
wielkosc inwestycji, a wiec równiez tempo wzrostu
gospodarczego, czyli dobrobyt róznych narodów
SN(X-Z)I. Otóz oszczednosci prywatne, S,
skladaja sie z oszczed-nosci OSOBISTYCH, Sp, plus
oszczednosci PRZEDSIE-BIORSTW, Sb, czyli tej
czesci zysku, której firmy nie wyplacaja
wlascicielom, lecz która bezposrednio finansuja
swoje inwestycje. S SpSb. Ostatecznie
zatem SN (NT-G) Sp Sb.
54
(No Transcript)
55
U schylku XX w. np. Stany Zjednoczone nie
nalezaly do oszczed-nych narodów...
Struktura oszczednosci narodowych w Stanach, 1987
i 2002 (w PKB)
SN (NT-G) Sb Sp
Zródlo Bureau of Economic Analysis. (Za
Dornbusch, Fischer, Startz, Macroeconomics,
McGrawHill 2003, s. 354).
56
U schylku XX w. np. Stany Zjednoczone nie
nalezaly do oszczed-nych narodów. Oszczednosci
w Stanach Zjednoczonych jako odsetek PKB,
19592002. Na rysunku widzimy oszczednosci
calkowite, osobiste i publiczne w USA.
Zródlo Bureau of Economic Analysis. (Za
Dornbusch, Fischer, Startz, Mac-roeconomics,
McGrawHill 2003, s. 355).
57
Dlaczego Amerykanie oszczedzaja mniej od innych
narodów? 1. Przyczyna sa czynniki
demograficzne AMERYKANSKIE SPOLE-CZENSTWO
STARZEJE SIE, a oszczedzaja (z mysla o
emerytu-rze) raczej ludzie mlodzi.
58
Dlaczego Amerykanie oszczedzaja mniej od innych
narodów? 2. Wazny jest równiez AMERYKANSKI
SYSTEM UBEZPIECZEN EMERYTALNYCH. Zasada
pay-as-you-go powoduje, ze gromadzo-ne w nim
srodki sa na biezaco wyplacane, a nie
oszczedzane. (MOZNA BY ZLIK-WIDOWAC TEN SYTEM
lub ZREZYGNO-WAC Z ZASADY pay-as-you-go, na rzecz
kont kapitalowych. ------------- Zasada
pay-as-you-go oznacza, ze skladki na fundusz
ubezpieczen emery-talnych wplacane przez osoby
mlode bez zwloki sa przeznaczane na wyplate
emerytur osobom starym. Alternatywa jest
sytuacja, w której skladki te sa gromadzone na
koncie i inwestowane w celu sfinansowania
przyszlej emery-tury platnika skladek.
59
Dlaczego Amerykanie oszczedzaja mniej od innych
narodów? 3. AMERYKANSKI SYSTEM FINANSOWY JEST
BARDZO DOBRZE ROZWINIETY, wiec latwo jest tu
pozyczac pieniadze np. na zakup mieszkania lub
dóbr konsumpcyjnych trwalego uzyt-ku. Skoro tak,
to Amerykanie nie musza w tym celu oszczedzac.
(MOZNA BY PODNIESC PODATKI ZAPOZYCZAJACYM SIE, A
OBNIZYC OSZCZEDZAJACYM...).
60
Dlaczego Amerykanie oszczedzaja mniej od innych
narodów? 4. ISTOTNA JEST równiez - po prostu
SKLONNOSC RÓZ-NYCH NARODÓW DO OSZCZEDZANIA.
Wyglada po prostu na to, ze np. Japonczycy sa
wiele bardziej oszczedni niz Amerykanie i
Europejczycy. Lekarstwem mogloby byc
zwiekszenie oszczednosci panstwa, (NT-G)....
61
ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. Zgodnie z
nowoczesna teoria konsumpcji gospodarstwa domowe
dlugookresowo pla-nuja wielkosc konsumpcji i
wygladzaja konsumpcje. Tak. 2. Nowoczesna
teoria konsumpcji wyjasnia zmiany wydatków
konsumpcyjnych na dobra konsumpcyjne trwalego
uzytku (np. samochody, komputery, meble).
3.  Przed przejsciem na emeryture w miare
uplywu czasu relacja wydatków konsump-cyjnych do
nagromadzonych oszczednosci rosnie, a po
przejsciu na emeryture maleje. Nie. Zgodnie z
nowoczesna teoria konsumpcji wydatki konsumpcyjne
sa stale. Natomiast zasób oszczednosci konsumenta
rosnie do momentu przejscia przezen na emeryture,
potem zas maleje. W efekcie relacja wydatków
konsumpcyjnych do zasobu oszczednosci najpierw
maleje, potem zas sie zwieksza. 4. Z równania
CplWL/NLYL wynika, ze bardziej schorowany z
dwóch równych wie-kiem pracowników, którzy maja
takie same zarobki i przechodza na emeryture w
tym samym momencie, bedzie wydawal wiecej na
konsumpcje. 5. W pracy nieoczekiwanie
wyplacono nagrody z zysku! Zgodnie z nowoczesna
teoria konsumpcji w nadchodzacym miesiacu
wydatki konsumpcyjne pracowników wzrosna
znacznie. Nie. Ta wyplata ma wyraznie charakter
jednorazowy ( nieoczekiwanie wyplacono nagrody
z zysku). W niklym stopniu wplynie ona zatem na
wysokosc dochodu permanentnego, a wiec takze na
poziom konsumpcji. 6. Nadmierna wrazliwosc
(ang. excess sensitivity) konsumpcji polega na
nieoczekiwa-nie silnej reakcji konsumpcji na
oczekiwane zmiany poziomu biezacego dochodu.
7. Kapitalowy system ubezpieczen emerytalnych
zmniejsza sklonnosc do oszczedzania na starosc.
Niekoniecznie. Jesli skladka jest gromadzona na
indywidualnym koncie emerytalnym (system
kapitalowy), a nie wyplacana obecnym emerytom
(system pay as you go), skuteczny system
przymusowych ubezpieczen emerytalnych moze
przyczynic sie do wzrostu oszczednosci
spoleczenstwa. (Byc moze, dobro-wolnie mniej osób
zdecydowaloby sie oszczedzac na starosc).
62
ZRÓB TO SAM! Zadania. 1. a) Pewien konsument
za permanentny uwaza swój sredni dochód z
ostatnich 3 lat. Oto funkcja konsumpcji tego
konsumenta Cpl 0,8YP. Jego dochód przez
ostatnie 5 lat wynosil 10 000. a) Ile wynosi jego
dochód permanentny? b) Po roku okazalo sie, ze
dochód tego konsumenta wzrósl do 13 000. Ile
teraz wynosi jego dochód permanen-tny? c) O ile
wzrosla jego roczna konsumpcja? d) Oblicz jego
krótkookresowa i dlu-gookresowa krancowa
sklonnosc do konsumpcji. 1. a) 10 000. b) 11
000. c) Roczne wydatki konsumpcyjne tego
konsumenta zwiekszyly sie z 8 000 do 8 800. d)
KSKK 800/3000 0,2(6). KSKL 0,8.
63
2. a) Zalóz, ze 80 obywateli zachowuje sie
zgodnie z tradycyjnym modelem konsumpcji, a ich
KSK z dochodu biezacego wynosi 0,6. Zachowanie
pozostalych 20 obywateli opisuje nowoczesna
teoria konsumpcji, a ich KSK z dochodu
krótkookresowego równa sie 0,1. a) Dlaczego
nowoczesna teoria konsumpcji nie sprawdza sie w
tym kraju? Podaj mozliwe powody. b) Dochód
gospodarstw domowych nieoczekiwanie zwiekszyl sie
o 100 mln. O ile zmieni sie konsumpcja w tym
samym okresie? c) A teraz zalóz, ze 20 ludnosci
zachowuje sie zgodnie z tradycyjnym modelem
konsumpcji, a zachowanie pozostalych 80
obywateli opisuje nowoczesna teoria konsumpcji. O
ile tym razem zmienilaby sie konsumpcja?
64
3. a) Co to znaczy ?C?Ctrad?Clc-pih?KSK?YD
(1-?)?? b) Dlaczego zywotnosc tradycyjnej
teorii konsumpcji wyjasnia nadmierna wrazliwosc
konsumpcji? c) A dlaczego istnienie nowoczesnej
teorii konsumpcji wyjasnia nadmierne
wygladzenie konsumpcji? Odpowiadajac na pytania
b) i c) wykorzystaj wzór z pytania a). 3. a)
To znaczy, ze zmiana konsumpcji sklada sie z
czesci wyjasnianej przez tradycyjna teorie
konsumpcji i z czesci wyjasnianej przez
nowoczesna teorie konsumpcji. b) Skoro we
wzorze ?C?KSK?YD(1-?)? wystepuje skladnik
?KSK?YD, to nawet przewidywalna zmiana
biezacego dochodu, ?YD, moze powodowac znaczna
zmiane konsumpcji, ?C, co oznacza wlasnie jej
nadmierna wrazliwosc. c) Jesli
?C?KSK?YD(1-?)?, a nie ?CKSK?YD, to
nieoczekiwana zmiana bie-zacego dochodu, ?YD,
powoduje wzglednie mala zmiane konsumpcji, ?C.
Wszak w tej pierwszej sytuacji po wzroscie
biezacego dochodu czesc konsumentów wygladza
konsumpcje, finansujac nim nie duzy jednoroczny
przyrost konsumpcji, lecz maly przyrost
konsumpcji w ciagu wszystkich pozostalych im do
przezycia lat. Jesliby bylo tak, jak opisuje to
wzór ?CKSK?YD, konsumpcja silniej reagowalaby
na zmiany biezacego dochodu.
65
4. Pewien konsument zyje 3 lata. W 2 pierwszych
latach zarabia odpowiednio 30 i 70.
Nastepnie przechodzi na emeryture i nie ma
zadnego dochodu. (Stopa procentowa wynosi 0). a)
Ile wyniosa roczne wydatki konsumpcyjne kogos
takiego w poszczególnych latach jego zycia?
(Zalóz, ze ten konsument zachowuje sie zgodnie z
nowoczesna teoria konsumpcji i ze nie wystepuje
bariera plynnosci). b) Istnieje bariera
plynnosci. Jeszcze raz odpowiedz na pytanie (a).
c) Bariera plynnosci ciagle istnieje obnizono
podatki, wiec na poczatku pierwszego okresu (i
tylko wtedy!) dochód naszego konsumenta wzrósl o
32. Jeszcze raz odpowiedz na pytanie (a).
66
5. W pewnej gospodarce zamknietej funkcja
konsumpcji jest opisana wzorem C 0,9 . Yd (Yd
to dochód do dyspozycji), popyt inwestycyjny, I
50, popyt panstwa na dobra, G 50, a stopa
podatkowa netto, t 1/9. Oblicz mnoznik
zrównowazonego budzetu, MZB (zalóz, ze panstwo
sfinansowalo swoje dodatkowe wydatki za pomoca
jednora-zowego podatku nadzwyczajnego, który
zmniejszyl dochód do dyspozycji konsumen-tów,
Yd). 5. Mnoznik zrównowazonego budzetu (MZB)
jest równy ½. Wynika to wprost z odpo-wiedniego
wzoru MZB (1 KSK)/(1 KSK)
(1-0,9)/(1-0,8) 0,1/0,2 ½.   Mnoznik wynosi w
tej gospodarce 1/(19/10.8/9) 1/(10,8) 1/0,2
5.   Kiedy panstwo zwieksza wydatki na zakup
dóbr, G, o ?G, finansujac je nowymi po-datkami,
zagregowane wydatki, AEPL, zwiekszaja sie
poczatkowo o AEPL0,1.?G. Przeciez krancowa
sklonnosc do konsumpcji z dochodu do dyspozycji,
KSK, wynosi 0,9, co oznacza, ze KSO0,1 dochodu
do dyspozycji, Yd, który za pomoca
nadzwyczaj-nego podatku panstwo zabralo
konsumentom, zostaloby zaoszczedzone.   W tej
sytuacji ostatecznie zagregowane wydatki, AEPL, i
wielkosc produkcji odpo-wiadajaca równowadze, YE
AEPL, zwiekszaja sie o 5.0,1.?G½.?G. A zatem
stosunek przyrostu wielkosci zagregowanych
wydatków, AEPL, i wielkosci produkcji, YE,
spo-wodowanych równoczesnym zwiekszeniem przez
panstwo wielkosci wydatków i wiel-kosci podatków
o taka sama kwote, do wielkosci tych dodatkowych
wydatków pans-twa wynosi ½.?G/?G½.
67
6. Powiedzmy, ze ekspansywna polityka fiskalna
przyjela forme finansowanej emisja dlugu dla
sektora prywatnego obnizki podatków (?NT
?Dpr). Podaj dwa argu-menty krytyczne w
stosunku do pogladu o wystepowaniu w takiej
sytuacji ricardian-skiej równowaznosci.
68
7. a) Podaj tresc twierdzenia o mnozniku
zrównowazonego budzetu. b) Podaj tresc
twierdzenia o ricardianskiej równowaznosci. c)
Opisz towarzyszace sytuacji z twierdzenia o
ricardianskiej równowaznosci zjawisko
przypominajace mnoznik zrównowazonego budzetu.
Jak wplywa ono na prawdopodobienstwo wystapienia
ricardianskiej równowaznosci? Dlaczego? d)
Zalóz, ze finansowana emisja dlugu dla sektora
prywatnego ekspansywna polityka fiskalna tym
razem przyjmuje forme obnizki podatków, ?NT. Czy
tym razem takze pojawi sie zjawisko podobne do
mnoznika zrównowazonego budzetu? 7. a)
Mnoznik zrównowazonego budzetu powoduje, ze
kiedy wydatki panstwa i wplywy z podatków netto
zwiekszaja sie o tyle samo (?G ?NT),
zagregowane wydatki w gospodarce, AEpl, sie
zwiekszaja. Przeciez czesc pieniedzy zabranych
ludziom podat-kami i tak zostalaby zaoszczedzona,
wiec wzrost wydatków panstwa, ?G, zwieksza
zagregowane wydatki bardziej, niz zmniejsza je
zwiekszenie podatków, ?NT. b) Zgodnie z teza o
ricardianskiej równowaznosci wzrost wydatków
panstwa finanso-wany emisja dlugu dla krajowego
sektora prywatnego nie powoduje istotnego wzrostu
konsumpcji. c) Kiedy wydatki panstwa i wplywy z
emisji panstwowych papierów zwiekszaja sie o tyle
samo (?G ?Dpr), zagregowane wydatki w
gospodarce, AEpl, sie zwiekszaja. (Wszak tylko
czesc pieniedzy wydanych przez obywateli na zakup
panstwowych obligacji, ?Dpr, zostalaby
zaoszczedzona). Rusza proces mnoznikowy i w
efekcie zwieksza sie równiez konsumpcja, C, co
zaprzecza tezie o ricardianskiej równowaznosci.
d) W przypadku takiej formy ekspansywnej
polityki fiskalnej dochód do dyspozycji
gospodarstw domowych, YD, sie nie zmienia (?NT
?Dpr!). Nie nastepuje zatem równiez
spowodowane przeksztalceniem przez panstwo czesci
dochodu do dyspozycji w zagregowane wydatki
mnoznikowo wzmocnione zwiekszenie sie
zagregowanych wydatków, AEpl.
69
Test (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i
falszywe odpowiedzi) 1. Prawda jest, ze A. KSK
z dochodu permanetnego jest wieksza niz z dochodu
krótkookresowego. B. KSK z dochodu permanetnego
zwieksza sie w przypadku pojawienia sie bariery
plynnosci. C. Bariera plynnosci nie wplywa na
poziom KSK z dochodu krótkookresowego. D. KSK z
dochodu permanetnego jest mniejsza niz z dochodu
krótkookresowego. A. Tak. B. Nie. (Co z tego,
ze dochód pemanentny sie zwieksza, jesli trudno
jest zaciagnac pozyczke pod zastaw przyszlych
dochodów?). C. To zalezy. Z jednej strony
wydanie dochodu krótkookresowego nie wymaga
zaciagniecia pozyczki. Z drugiej strony,
niemoznosc zaciagniecia pozyczki zmusza do
zwiekszenia oszczednosci w celu sfinansowania
planowanych wydatków. D. Nie. 2. Z
nowoczesnej teorii konsumpcji wynika, ze A.
Wielkosc konsumpcji zmienia sie tylko na skutek
zaskakujacych zmian dochodu. B. Efekt majatkowy
wywolany wzrostem cen nieruchomosci spowoduje
stosunkowo duzy wzrost konsumpcji. C. KSK z
dochodu permanentnego rosnie wraz z wiekiem
konsumentów. D. KSK z dochodu krótkookresowego
jest wieksza niz KSK z dochodu permanentnego.
3. Niepewnosc A. Jest jedna z przyczyn
krótkowzrocznosci konsumentów. B. Jest jedna z
przyczyn wygladzania konsumpcji. C. Jest jedna
z przyczyn istnienia oszczednosci buforowych.
D. Wzmacnia znaczenie bariery plynnosci jako
wyjasnienia zachowan konsumentów. A. Tak. B.
Nie. C. Tak. D. Tak. 4. Przyczyna
nieoczekiwanie duzej sklonnosci do oszczedzania
osób w podeszlym wieku moga byc A. Chec
posiadania oszczednosci buforowych. B. Chec
pozostawienia spadku. C. Bariera plynnosci.
D. Krótkowzrocznosc konsumentów.
70
5. Realistycznosc tradycyjnego modelu konsumpcji
wzrasta m. in. na skutek A. Zmniejszenia sie
niepewnosci towarzyszacej gospodarowaniu. B.
Krótkowzrocznosci konsumentów. C. Bariery
plynnosci. D. Starzenia sie spoleczenstwa. A.
Nie. B. Tak. (Co z tego, ze dochód pemanentny
sie zwieksza, jesli krótkowzroczni konsumenci
nie zaj-muja sie tym, co zdarzy sie za dwa
lata?). C. Tak. (Co z tego, ze dochód
pemanentny sie zwieksza, jesli trudno jest
zaciagnac pozyczke pod zastaw przyszlych
dochodów). D. Tak. Starzenie sie spoleczenstwa
powoduje, ze oczekiwana dlugosc zycia, NL,
maleje, co sprawia, ze zmiany dochodu
krótkookresowego coraz silniej wplywaja na poziom
dochodu permanetnego. W efekcie wnioski z modelu
tradycyjnego okazuja sie coraz blizsze wnioskom z
nowoczesnej teroii kon-sumpcji. 6. Zgodnie z
teza o równowaznosci ricardianskiej A.
Finansowana emisja dlugu publicznego ekspansywna
polityka budzetowa w zasadzie nie zmienia
wielkosci konsumpcji w gospodarce. B. Obnizka
podatków oslabia wplyw bariery plynnosci. C.
Panstwo splaca dlug zaciagniety u jednego
pokolenia, podnoszac podatki nastepnemu
pokoleniu. D. Finansowana emisja dlugu
publicznego ekspansja fiskalna jest przyczyna
silnego makroekono-micznego szoku popytowego.
7. Na wielkosc oszczednosci narodowych moga
wplywac m. in. A. Bariera plynnosci. B.
Charakter polityki budzetowej. C. Sposób
dzialania systemu ubezpieczen spolecznych. D.
Cechy charakteru obywateli . A. Tak. B. Tak.
C. Tak. D. Tak.