Slajd 1

1
NAZEWNICTWO ZWYCZAJOWE ORAZ SYSTEMATYKA ROSLIN
2
(No Transcript)
3
(No Transcript)
4
(No Transcript)
5
NAZEWNICTWO BOTANICZNE
6
INTRODUKCJA ROSLIN INTORDUKCJA ROSLIN, CZYLI
WPROWADZANIE DO UPRAWY GATUNKÓW OBCYCH, SIEGA
CZASÓW STAROZYTNEGO IMPERIUM RZYMSKIEGO, GDY
ROZCIAGALO SIE ONO OD ZACHODNIEJ EUROPY DO AZJI,
KIEDY WEDRU- JACE LEGIONY RZYMSKIE ZABIERALY Z
SOBA ROSLINY WYKORZYSTYWA- NE W CHARAKTERZE
ZRÓDLA POZYWIENIA, JAK KASZTAN JADALNY,
BRZOSKWINIE, FIGI I WIELE ZIÓL. W TRZYNASTYM
WIEKU, POWRACAJACY KRZYZOWCY PRZYWIEZLI DO
EUROPY Z DAMASZKU RÓZE DAMASCENSKA. W KILKA
WIEKÓW PÓZNIEJ, SZEREG INNYCH ROSLIN, W TYM BEZ I
MORELE ZWYCZAJNA PRZYWIEZIONO Z OGRODÓW
TURECKICH I MAORYJSKICH WYBRZEZY MORZA
SRÓDZIEMNEGO.
7
W MIARE ODKRYWANIA, SPORZADZANIA MAP ORAZ
KOLONIZOWANIA NOWYCH OBSZARÓW W OSIEMNASTYM
WIEKU ZWIEKSZALO SIE W EUROPIE ZAINTERESOWANIE
GATUNKAMI ROSLIN, KTÓRE TAM WYSTE- POWALY.
PRZYCZYNILO SIE TO DO PRZYWIEZIENIA DO EUROPY
WIELU GATUNKÓW ROSLIN Z AMERYKI PÓLNOCNEJ,
AFRYKI POLUDNIOWEJ, Z AUSTRALII I NOWEJ
ZELANDII. W DWUDZIESTYM WIEKU ZRÓDLEM NOWYCH
GATUNKÓW DLA EUROPY STALY SIE KRAJE AZJI
WSCHODNIEJ.
8
NAZWY ZWYCZAJOWE ROSLIN CHOCIAZ WIELE ROSLIN MA
NAZWY ZWYCZAJOWE, PRZEWAZNIE STOSUJE SIE ICH
NAZWY LACINSKIE. ISTNIEJE KU TEMU WIELE POWODÓW.
WIELE BOWIEM ROSLIN NIE MA NAZW ZWYCZAJOWYCH,
ALBO NAZWAMI PODOBNYMI OKRESLONO RÓZNE ROSLINY.
PONADTO, TA SAMA NAZWA OKRESLONO RÓZNE ROSLINY
WYSTEPUJACE NA RÓZNYCH OBSZARACH, ALBO TA SAMA
ROSLINA MA KILKA NAZW ZWYCZAJOWYCH. JESZCZE
WIECEJ NIEPOROZUMIEN POJAWIA SIE W PRZYPADKU
PRÓBY IDENTYFIKACJI ROSLINY, GDY MA ONA RÓZNE
NAZWY W RÓZNYCH JEZYKACH.
9
ZNACZENIE NAZW ROSLIN NAZWY BOTANICZNE ROSLIN
MAJA CZASEM SPECJALNE ZNACZENIE. MOGLY ZOSTAC
NADANE DLA UCZCZENIA KOGOS, JAK np.. W
PRZYPAD- KU GATUNKU ROSLINY OZDOBNEJ FUCHSIA.
NAZWA TA POCHODZI OD NAZWISKA NIEMIECKIEGO
LEKARZA I ZIELARZA LEONARDA FUCHSA. MOZE ONA
RÓWNIEZ INFORMOWAC O POCHODZENIU GEOGRAFICZNYM
ROSLINY, JAK W PRZYPADKU PARROTIA PERSICA,
POCHODZACEJ Z PERSJI (DZIEJSZEGO IRANU). MOZE
TAKZE POCHODZIC OD NAZWISKA BOTANIKA, KTÓRY JA
ODNALAZL I OPISAL, JAK W PRZYPADKU PRIMULA
FORRESTII. ROSLINE TE WPROWADZIL DO UPRAWY
GEORGE FORREST. NAZWA ROSLINY MOZE RÓWNIEZ
INFORMOWAC O JEJ CHARAKTERZE FIZYCZNYM, JAK W
PRZYPADKU IGLICY POSPOLITEJ NAZWA PELARGO- NIUM
MA ZRÓDLOSLÓW GRECKI, GDYZ POCHODZI OD GRECKIEGO
SLOWA PELARGOS, OZNACZAJACEGO BOCIANA. BOCIANA
PRZYPOMINAJA BOWIEM OWOCE TEJ ROSLINY.
10
EPITET QUINQUEFOLIA JEST ZWIAZANY Z ROSLINA
PARTHENOCISSUS QUINQUEFOLIA, OZNACZAJAC LISC
ZLOZONY SKLADAJACY SIE Z PIECIU LISTKOW, OD SLOWA
LACINSKIEGO QUINQUE (PIEC) I FOLIUM LISC).
11
WIELE ROSLIN UPRAWIANYCH WE WSPÓLCZESNYCH
OGRODACH MOZNA ZIDENTYFIKOWAC NA PODSTAWIE NAZWY
BOTANICZNEJ. UPRAWIANYCH JEST JEDNAK WIELE FORM
RÓZNIACYCH SIE NIECO OD FORM TYPOWYCH DLA
GATUNKÓW ROSNACYCH W WARUNKACH NATURALNYCH. FORMY
TE MOGA ZASLUGIWAC NA UWAGE OGRODNIKA ZE WZGLEDU
NA ATRAKCYJ- NE LISCIE LUB INNE CECHY. MOGA ONE
WYSTEPOWAC SPORADYCZNIE W WARUNKACH NATURALNYCH
A ZNALEZIONE BYC WPROWADZANE DO UPRAWY.
POWSTAJA ONE WSKUTEK KRZYZOWANIA NATURALNEGO LUB
W WYNIKU SPONTANICZNYCH MUTACJI. WPROWADZONE DO
UPRAWY STAJA SIE ODMIANAMI UPRAWNYMI. ABY MOGLY
ZACHOWAC SWE CECHY MUSZA BYC ROZMNAZANE
WEGETATYWNIE, A W PRZYPADKU ROZMNAZA- NIA
PLCIOWEGO NIEZBEDNE JEST SELEKCJONOWANIE
POTOMSTWA.
12
ISTOTA KLASYFIKACJI ROSLIN KRÓLESTWO ROSLIN
MOZNA OGÓLNIE PODZIELIC NA ROSLINY NACZY- NIOWE I
NIENACZYNIOWE. DLA OGRODNIKA NAJWIEKSZE ZNACZENIE
MAJA ROSLINY NACZYNIOWE POSIADAJACE TKANKE
PRZEWODZACA, DZIEKI KTÓREJ MOGA ROSNAC W RÓZNYCH
SRODOWISKACH I OSIAGAC WIEKSZE ROZMIARY NIZ
ROSLINY NIENACZYNIOWE, JAK GLONY, MCHY I
WATROBOWCE. ROSLINY NACZYNIOWE PODZIELONO NA
WIELE GRUP ZALEZNIE OD SPO- SOBU OWOCOWANIA. NA
PRZYKLAD, DRZEWA IGLASTE NALEZACE DO GRUPY
NAGONASIENNYCH WYDZIELONO NA PODSTAWIE TEGO, IZ
ZAWIAZUJA NASIONA POZBAWIONE OSLONY W OWOCACH
BEDACYCH SZYSZKAMI. W GRUPIE TEJ PODSTAWOWA
JEDNOSTKA JEST RODZINA.
13
KODY MIEDZYNARODOWE KRÓLESTWO ROSLIN
SKLASYFIKOWANO WEDLUG SYSTEMU LINNE-USZOWSKIEGO
TWORZACEGO DRZEWO GENEALOGICZNE SWIATA ROSLIN,
KTÓRE SKLADA SIE Z WIELU JEDNOSTEK
TAKSONOMICZNYCH. ZASADYTEGO SYSTEMU OPISANO W the
INTERNATIONAL CODE OF NOMENCLATURE FOR CULTIVATED
PLANTS (1995) ORAZ W the INTERNATIONAL CODE OF
BOTANICAL NOMENCLATURE (1994).
14
ISTNIEJE PIEC NASTEPUJACYCH KRÓLESTW
ORGANIZMÓW 1. MONERA BAKTERIE I SINICE
(prokarionty). 2. PROTISTA PIERWOTNIAKI (AMEBY,
PANTOFELKI i inne) (eukarionty). 3. GRZYBY
PLESNIE, MACZNIAKI, RDZE, SNIECIE, DROZDZE i
inne. 4. ROSLINY FOTOSYNTETYZUJACE ORGANIZMY
WIELOKOMÓRKOWE. 5. ZWIERZETA ORGANIZMY
WIELOKOMÓRKOWE ZJADAJACE ROSLINY I ROSLINOZERNE
ZWIERZETA.
15
W SYSTEMATYCE ORGANIZMÓW ZYWYCH WYRÓZNIA SIE
DWA NADKRÓ- LESTWA I PIEC KRÓLESTW. JEDNO Z TYCH
NADKRÓLESTW STANOWIA ORGANIZMY POZBAWIONE JADRA
KOMÓRKOWEGO (PROKARIOTY), NATOMIAST W SKLAD
NADKRÓLESTWA DRUGIEGO WCHODZA ORGANIZMY MAJACE
OBLONIONE JADRO KOMÓRKOWE, CZYLI EUKARIOTY.
PROKARIOTAMI SA DWIE GROMADY ORGANIZMÓW
NALEZACYCH DO KRÓLESTWA MONERA, A MIANOWICIE
BAKTERIE (BACTERIA) ORAZ SINICE (SHIZOPHYTA).
ICH CHROMOSOMY MAJA POSTAC SWOBODNIE
ZAWIESZO- NEGO W CYTOPLAZMIE, ZWINIETEGO KLEBKA
DNA NAZYWANEGO NUKLE- OIDEM, A SYNTEZA
ADENOZYNOTRÓJFOSFORANU ODBYWA SIE W ORGA- NELLACH
NAZYWANYCH MEZOSOMAMI. SINICE SA BAKTERIAMI
ZDOLNYMI DO FOTOSYNTEZY, GDYZ MAJA
CHLOROPLASTY.
16

• POZOSTALYMI KRÓLESTWAMI NADKRÓLESTWA ORGANIZMÓW
  EUKARIO-TYCZNYCH SA
• PROTISTA PIERWOTNIAKI, JAK AMEBY I PANTOFELKI,
  MAJACE KOMÓRKI WYPOSAZONE W JADRO ORAZ INNE
  ORGANELLE OTOCZONE BLONA. WIELE Z NICH ZYWI SIE
  BAKTERIAMI.
• GRZYBY PLESNIAKI, MACZNIAKI, RDZE, SNIECIE,
  DROZDZE, GRZYBY KAPELUSZOWE. SA TO ZWYKLE
  ORGANIZMY WIELOKOMÓRKOWE. W PEWNYM STOPNIU
  PRZYPOMINAJKA ROSLINY, LECZ NIE SA ZDOLNE DO
  FOTOSYNEZY. ZUWIA SIE ROSLINAMI I ZWIERZETAMI
  (ZYWYMI PASOZYTY ORAZ MARTWYMI SAPROFITY).
• ROSLINY SA ORGANIZAMAMI WIELOKOMÓRKOWYMI,
  WYTWARZAJA-CYMI W PROCESIE FOTOSYNTEZY CUKRY, A Z
  NICH BIALKA I TLUSZCZE.
• ZWIERZETA SA ORGANIZMAMI WIELOKOMÓRKOWYMI,
  ZYWIACYMI SIE ROSLINAMI I ZWIERZETAMI.

17
JEDNOSTKI SYSTEMATYCZNE ORGANIZMÓW ZYWYCH 1.
KRÓLESTWA 2. GROMADY (DIVISIO)
3. KLASY (KLASSIS)
4. RZEDY (ORDO) 5.
RODZINY (FAMILIA) 6.
RODZAJE (GENUS) 7.
GATUNKI (SPECIES)
-
PODGATUNKI
8. ODMIANY NATURALNE (VARIETAS)
18
PRZYKLAD KLASYFIKACJI RÓZ
NADKRÓLESTWO - ORGANIZMY JADROWE KRÓLESTWO
ROSLINY (PLANTAE) TYP TRACHEOPHYTA
(NACZYNIOWE) GROMADA
ANGIOSPERMAE (OKRYTOZALAZKOWE)
RZAD RÓZOWCE (ROSALES)
RODZINA RÓZOWATE (ROSACEAE)
RODZAJ RÓZA (ROSA)
GATUNEK np. RÓZA
FRANCUSKA (ROSA GALLICA)
19
NAUKOWE NAZWY ROSLIN SA NAZWAMI LACINSKIMI.
SKLADAJACYMI SIE Z DWU SLÓW PIERWSZEGO SLO- WA
OZNACZAJACEGO PRZYNALEZNOSC DO RODZAJU (genus) I
DRUGIEGO SLOWA OKRESLAJACEGO PRZY- NALEZNOSC
GATUNKOWA ROSLINY. NAZWE RODZAJU PISZE SIE Z
DUZEJ LITERY, NATOMIAST NAZWE GATUNKU Z MALEJ.
OBIE NAZWY SA PISANE DRUKIEM POCHYLYM.
20
PODSTAWOWA JEDNOSTKA KLASYFIKACJI ORGANIZ-MÓW
JEST GATUNEK. SYSTEM KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW
JEST HIERAR-CHICZNY. BLISKO SPOKREWNIONE GATUNKI
TWORZA RODZAJE SPOKREWNIONE RODZAJE TWORZA
RODZINY RODZINY LACZY SIE W RZEDY, RZEDY W
KLASY, A KLASY W TYPY.
21
TWÓRCA BINOMINALNEGO NAZEWNICTWA ROSLIN JEST
BOTANIK SZWEDZKI KAROL LINNEUSZ, KTÓRY ZYL W
LATACH 1707 1778. W SWYCH PRACACH pt. GENERA
PLANTARUM ORAZ SPECIES PLANTARUM SKLASYFIKOWAL
ON ROSLINY Z POMOCA DWU SLÓW LACINSKICH,
ZASTEPUJAC NIMI OBSZERNY SLOWNY OPIS ROSLIN JAKI
WÓWCZAS POWSZEWCHNIE STOSOWANO. PIERWSZE SLOWO
BYLO NAZWA RODZA-JU, NATOMIAST DRUGIE BYLO
EPITETEM GATUNKOWYM. LACZNIE SLOWA TE OKRESLALY
ROSLINE, KTÓRA MOZNA BYLO ZIDENTYFIKOWAC. INNE
GATUNKI NALEZACE DO TEGO SAMEGO RODZAJU
UZYSKIWALY INNE EPITETY GATUNKOWE.
22
SYSTEM KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW JEST
HIERAR- CHICZNY BLISKO SPOKREWNIONE GATUNKI
LACZY SIE W RODZAJE, SPOKREWNIONE RODZAJE TWORZA
RODZINY, RODZINY LACZY SIE W RZEDY, RZEDY W
KLASY, KLASY ZAS W GROMADY.
23
(No Transcript)
24
DODATKOWE RANGI SA TWORZONE PRZEZ DODANIE DO
NAZWY RANGI GLÓWNEJ PRZEDROSTKA POLSKIE- GO POD
ORAZ LACINSKIEGO SUB BEDZIE WIEC PODGATUNEK
- SUBSPECIES PODRZAD SUBORDO ODMIANA
VARIETAS FORMA FORMA.
25
GATUNKIEM (SPECIES) NAZYWAMY POPULACJE ROSLIN
PODOBNYCH POD WZGLEDEM CECH MORFOLOGICZ- NYCH I
FIZJOLOGICZNYCH, KTÓRE W WYNIKU POSIA- DANIA
JEDNAKOWEJ LICZBY CHROMOSOMÓW MOGA SIE MIEDZY
SOBA KRZYZOWAC I WYDAWAC PLODNE POTOMSTWO
(NASIONA). ROSLINY NALEZACE DO TEGO SAMEGO
GATUNKU MAJA WSPÓLNYCH PRZODKÓW EWOLUCYJNYCH I
WSPÓLNA PULE GENÓW.
26
RÓZNE POPULACJE TEGO SAMEGO GATUNKU MOGA MIEC
PEWNE STALE CECHY, KTÓRYMI SIE RÓZNIA OD SIEBIE.
JESLI ROSLINY TYCH POPULACJI KRZYZUJA SIE MIEDZY
SOBA OZNACZA TO, ZE SA ONE PODGA-TUNKAMI
OZNACZANYMI JAKO SUBSPECIES.
27
(No Transcript)
28
PODGATUNKI, ODMIANY I FORMY W WARUNKACH
NATURALNYCH, NAWET ROSLINY NALEZACE DO TEGO
SAMEGO GATUNKU MOGA SIE NIECO RÓZNIC OD SIEBIE I
NA TEJ PODSTA- WIE BYC ZALICZANE DO ODMIENNYCH,
CHOC ZACHODZACYCH NA SIEBIE POD WZGLEDEM
BOTANICZNYM, KATEGORII. JEDNA Z NICH JEST
PODGATUNEK (lac. subspecies, subsp.), BEDACY
WYRAZNIE ODMIENNYM WARIANTEM POWSTALYM W INNYCH
WARUNKACH GEOGRAFICZNYCH DRUGA KATEGORIA JEST
ODMIANA BOTANICZNA (varietas, var.) NALEZA- CE
DO NIEJ ROSLINY RÓZNIA SIE NIECO POD WZGLEDEM
STRUKTURY BOTANICZNEJ KATEGORIA TRZECIA JEST
forma, f. JEJ PRZEDSTAWICIE- LE WYRÓZNIAJA SIE
NIEWIELKA ODMIENNOSCIA JAKIEJS CECHY
FIZJOLO- GICZNEJ, np. BARWY KWIATÓW LUB OWOCÓW.
29
JESLI POPULACJE ROSLIN JAKIEGOS GATUNKU RÓZNIA
SIE OD SIEBIE POD WZGLEDEM CECH
MORFOLOGICZNYCH, LECZ KRZYZUJA SIE Z SOBA, TO
SA ONE PODGATUNKAMI. ODMIANA BOTANICZNA albo
NATURALNA (VARIETAS) JEST JEDNOSTKA SYSTEMATYCZNA
NIZSZA OD PODGATUNKU.ROSLINY NALEZACE DO ODMIANY
BOTANICZNEJ RÓZNIA SIE DROBNYMI CECHAMI, np.
KSZTALTEM LISCI, KWIATÓW itp. ZMIANY TE MUSZA
JEDNAKBYC UWARUNKOWANE GENETYCZNIE.
30
(No Transcript)
31
JESLI ZRÓZNICOWANIE CECH MIESZCZACE SIE W
ZAKRESIE ZMIENNOSCI DANEGO GATUNKU WYSTEPUJE U
ROSLIN NA OBSZARZE OKRESLONE-GO SIEDLISKA
MÓWIMY O ODMIANIE BOTANICZNEJ lub ODMIANIE
NATURALNEJ OZNACZANEJ JAKO varietas, var.
JEST TO POPULACJA ROSLIN TWORZACYCH MNIEJ LUB
BARDZIEJ WYRAZNY LOKALNY WARIANT GATUNKU.
Na PRZYKLAD Caltha palustris L. var. Alba Hook.
f. ex. Thoms kaczeniec blotny odmiana
biala. FORMA (lac. forma) JEST TO GRUPA ROSLIN
SPORADYCZNIE WYSTEPUJA- CYCH W POPULACJI DANEGO
GATUNKU, KTÓRE RÓZNIA SIE JEDNA LUB KILKOMA
CECHAMI np.. Bergenia ciliata f. lingulata
(Wall.) Yeo. bergenia orzesiona forma
jezyczkowata.
32
ODMIANA BOTANICZNA (VARIETAS) JEST JEDNOSTKA
NIZSZA OD PODGATUNKU. ODMIANY BOTANICZNE RÓZNIA
SIE DROBNYMI CECHAMI, np. KSZTALTEM LISCI, BARWA
KWIATÓW, itp., TRWALE UTRZYMUJACY- MI SIE W
POPULACJI.
33
(No Transcript)
34
RODZAJ W SKLAD RODZAJU MOZE WCHODZIC JEDEN LUB
KILKA GATUNKÓW. MÓWIAC O RODZAJU LILIUM MAMY NA
MYSLI JAKIKOLWIEK GATUNEK, KTÓRY DO NIEGO
NALEZY. JESLI JEDNAK WYMIENIAMY RÓWNIEZ NAZWE
GATUNKU, np. LILIUM CANDIDUM, WSKAZUJEMY NA
SCISLE OKRESLONE- GO PRZEDSTAWICIELA TEGO
RODZAJU. PEWNE RODZAJE TWORZA ODREBNE GRUPY
ROSLIN OGRODNICZYCH W OBREBIE RODZIN. PRZYKLADEM
MOZE BYC WRZOS LUB WRZOSCE, OBEJMUJACE
RODZAJE CALLUNA, DABOECIA I ERICA. W OBREBIE
RODZINY ERICACEAE. OBEJMU- JA ONE RÓWNIEZ RODZAJE
KALMIA, RHODODENDRON I VACCINIUM.
35
RODZINA RODZINA JEST KATEGORIA SYSTEMATYCZNA
OZNACZAJACA GRUPE ROSLIN CHARAKTERYZUJ ACYCH SIE
PODOBIENSTWEN BUDOWY KWIATÓW, OWOCÓW I INNYCH
ORGANÓW. OZNACZA TO, ZE RODZINE MOGA STANOWIC
ROSLINY SPOKREWNIONE SOBA I TAK PODOBNIE
WYSPECJALIZOWANE, JAK STORCZYKI (rodzina
Orchidaceae) i BROMELIE (rodzina Bromeliaceae),
ORAZ TAK ODMIENNE Z OGRODNICZEGO PUNKTU
WIDZENIA, JAK NALEZACE DO RODZINY Rosaceae
Alchemilla, Cotoneaster, Crataegus, Geum, Malus,
Prunus, Pyracantha, Sorbus i Spiraea.
36
(No Transcript)
37
W SKLAD RODZINY MOZE WCHODZIC JEDEN RODZAJ (np.
Eucryphia JEST JEDYNYM RODZAJEM RODZINY
EUCRYPHIACEAE), LUB WIELE RODZAJÓW (W SKLAD
RODZINY COMPOSITAE WCHODZI PONAD 1000 RODZAJÓW).
W SKLAD KAZDEGO RODZAJU WCHODZA ROSLINY
SPOKREWNIONE Z SOBA, JAK np. DEBY (RODZAJ
QUERCUS), KLONY (RODZAJ ACER) I LILIE (RODZAJ
LILIUM), MAJACE KILKA CECH WSPÓLNYCH.
38
(No Transcript)
39
RODZINA
RODZAJ ROSA
RODZAJ
PRUNUS
40
(No Transcript)
41
(No Transcript)
42
OBECNIE NIE STOSUJE SIE TAKSONÓW NIZSZYCH NIZ
GATUNEK, jak np. PODGATUNEK (subspecies, ssp),
ODMIANA BOTANICZNA (varietas, var.), czy FORMA
(f.).
43
W 1959 r. WPROWADZONO ZASADE, ZGODNIE Z KTÓRA
ODMIANOM UPRAWNYM NADAJE SIE NAZWY KRAJOWE
(RODZIME) PISANE ALFABE- TEM RZYMSKIM Z
CUDZYSLOWEM, np. Phygelius aequalis ZLOTA
JESIEN. PISOWANIA ICH RÓZNI SIE OD PISOWNI
ODMIAN NATURALNYCH, KTÓRYM PRZYZNAJE SIE NAZWY
LACINSKIE PISANE ITALIKIEM.
44
KLASYFIKACJA SZCZEGÓLOWA JEDNOSTEK
SYSTEMATYCZNYCH ROSLIN NADKRÓLESTWO ORGANIZMY
JADROWE (EUCARYOTA) KRÓLESTWO ROSLINY GROMADA
ROSLINY NASIENNE
45
(No Transcript)
46
(No Transcript)
47
woreczek
zalazkowy
korzen
zarodek Bielmo
jeden liscien

okrywa nasienna


zarodek Okrywa nasienna


liscienie
zarodka nagonasienne

dwa liscienie
ped zarodkowy


korzen zarodkowy

pierwsze liscie jednoliscienne

dwuliscienne
48
GENETYKA I HYBRYDYZACJA (KRZYZOWANIE) NA
PRZESTRZENI WIEKÓW ZRÓDLEM NATURALNEJ ZMIENNOSCI
ROSLIN BYLY WYLACZNIE ICH ZMIANY SPONTANICZNE
(POWSTAJACE SAMORZUT- NIE), KTÓRE NAZWANO
MUTACJAMI. DOPIERO W DWUDZIESTYM WIEKU HODOWLA
STALA SIE NAUKA STOSOWANA DO DOSKONALENIA
ROSLIN NA CALYM SWIECIE. CHOCIAZ BADACZ
ANGIELSKI THOMAS KNIGHT KRZYZOWAL ROSLINY NA
NIEWIELKA SKALE WCZESNIEJ, A TERMIN
MIESZANIEC (HYBRYDA) STOSOWAL JUZ KAROL DARWIN,
DOPIERO ZAKONNIK CZESKI GRZEGORZ MENDEL, DZIEKI
KRZYZOWANIU ODMIAN GROCHU I ANALIZIE LICZBOWEJ
POTOMSTWA PRZYCZYNIL SIE DO ZROZUMIENIA PROCESU
POWSTAWA- NIA MIESZANCÓW I WYKORZYSTYWANIA ICH NA
SKALE HANDLOWA.
49
PO WYKRYCIU CHROMOSOMÓW ORAZ GENÓW STALO SIE
OCZYWISTE, ZE ISTNIEJE MOZLIWOSC ZAPROGRAMOWANEGO
DOSKONALENIA ROSLIN UPRAWNYCH, UZYSKIWANIA
BUJNIEJSZYCH MIESZANCÓW ORAZ ROSLIN OZDOBNYCH
ZAWIAZUJACYCH WIECEJ KWIATÓW. OBECNIE HODOWCY SA
W STANIE UZYSKIWAC ODMIANY UPRAWNE WYRÓZNIAJACE
SIE POZA-DANYM KSZTALTEM, BARWA I CECHAMI
FIZJOLO-GICZNYMI.
50

• WYRÓZNIA SIE NASTEPUJACE RODZAJE ODMIAN ROSLIN
  UPRAWNYCH
• ODMIANY SELEKCJONOWANE UZYSKANE METODA SELEKCJI
  Z
• POPULACJI ROSLIN ROSNACYCH W WARUNKACH
  NATURALNYCH.
• b) ODMIANY MUTACYJNE UZYSKANE W WYNIKU
  ROZMNOZENIA
• ROSLIN O CECHACH ZMIENIONYCH SAMORZUTNIE LUB
  
• POWSTALYCH POD WPLYWEM MUTAGENÓW
  ZASTOSOWANYCH PRZEZ
• CZLOWIEKA.
• c) ODMIANY MIESZANCOWE POWSTALE W WYNIKU
  KRZYZOWANIA
• ROSLIN MAJACYCH RÓZNE CECHY, KTÓRE
  PRAGNIEMY POLACZYC Z
• SOBA BY WYSTEPOWALY U JEDNEJ ROSLINY
  (ODMIANY).
• SZCZEGÓLNYM RODZAJEM ODMIANY MIESZANCOWEJ
  JEST ODMIANA HETEROZYJNA.

51
ODMIANA UPRAWNA JEST TO POPULACJA ROSLIN
UPRAWNYCH, CHARAK- TERYZUJACA SIE OKRESLONYMI
CECHAMI MORFOLOGICZNYMI, FIZJOLO- GICZNYMI,
CYTOLOGICZNYMI , BIOCHEMICZNYMI itp., KTÓRE
ZACHOWUJE PRZY WLASCIWYM DLA NIEJ SPOSOBIE
ROZMNAZANIA (PLCIOWYM LUB BEZPLCIOWYM). ODMIANA
UPRAWNA JEST REZULTATEM PRACY HODOWLANEJ
SELEKCJI, KRZYZOWANIA, DZIALANIA CZYNNIKAMI
MUTAGENNYMI.
52
ODMIANA HETEROZYJNA TO POPULACJA ROSLIN
OTRZYMANA W WYNIKU KRZYZOWANIA LINII CZYSTYCH.
POKOLENIEM F1 SA NASIONA POWSTALE W WYNIKU
KRZYZOWANIA DWU FORM RODZICIELSKICH BEDACYCH
LINIAMI CZYSTYMI.
53
LINIA CZYSTA TO HOMOZYGOTYCZNE POTOMSTWEO JEDNEJ
ROSLINY ZAPYLANEJ WSOBNIE W CIAGU KILKU
POKOLEN. RODEM NAZYWAMY POTOMSTWO ROSLINY
OBCOPYL-NEJ, tj. ZAWIAZUJACEJ NASIONA W WYNIKU
ZAPYLE-NIA OBCYM PYLKIEM. KLONEM JEST POTOMSTWO
ROSLINY ROZMNOZONEJ WEGETATYWNIE.
54
NAZWY ODMIAN UPRAWNYCH OZNACZA SIE STOSUJAC
GÓRNE POJE- DYNCZE APOSTROFY, np. Achilla
filipendula Lam. Golden plate albo ZAMIAST
APOSTROFÓW SKRÓT cv. POCHODZACY OD
LACINSKICH SLÓW cultus uprawa, pielegnowanie,
hodowla oraz varietas rozmaitosc, odmiana.
W NAZEWNICTWIE WSPÓLCZESNYM, NAZWE ODMIANY
ROSLINY UPRAWNEJ (cultivaru cv) LACZY SIE
BEZPOSREDNIO Z NAZWA RODZAJU, DO KTÓREGO ONA
NALEZY, np.. Lilium Casablanka. NAZWE
ODMIANY ROSLINY UPRAWNEJ MOZNA TEZ LACZYC Z JEJ
GATUNKIEM, GDY ISTNIEJE PEWNOSC, ZE DO NIEGO
WLASNIE ONA NALEZY, np.. Chrysanthemum segetum
Gloria mundi.
55
UWZGLEDNIAJAC PODOBIENSTWO CECH, ODMIANY
LACZY SIE W GRUPY. PRZYKLADEM MOZE BYC GRUPA
CONCERTO ODMIAN WIELO- KWIATOWYCH CYKLAMENA -
Cyclamen persicum Mill.. PELNA NAZWA TEJ GRUPY
BEDZIE NASTEPUJACA Cyclamen persicum GRUPA
Concerto, ALBO W SKRÓCIE Cyclamen GRUPA
Concerto. SLOWO GRUPA oraz NAZWE GRUPY PISZE
SIE DUZA PROSTA CZCIONKA BEZ APOSTROFÓW.
56
W KATALOGACH FIRM NASIENNYCH ODMIANY UPRAWNE,
UZYSKANE Z JAKIEGOS JEDNEGO MUTANTA, SA CZASEM
GRUPOWANE W SERIE. PRZYKLADEM MOGA BYC ODMIANY
NIECIERPKA WALERIANA (Impatiens valeriana Hook.)
- SERIA EXPO F1, KTÓRYCH JEST 15 EXPO VIOLET,
EXPO RED STAR EXPO SALMON, EXPO LAVENDER
BLUE, EXPO RED, EXPO CHERRY BLUSCH itp. O
KWIATACH POJEDYNCZYCH, BARDZO DUZYCH I
ROSLINACH BARDZO TOLERANCYJNYCH NA OBNIZONE
TEMPERATURY.
57
ODMIANY MIESZANCOWE OKRESLA SIE NAZWAMI
BOTANICZNYMI, WYMIENIAJAC NAZWE RODZAJU, A
NASTEPNIE NAZWE NADANA ODMIANIE PRZEZ HODOWCE,
np Rosa Sloneczna Pieknosc.
58
PISOWNIA MIESZANCÓW MIEDZYGATUNKOWYCH
KRZYZOWANIE RÓZNYCH GATUNKÓW ROSLIN
NALEZACYCH DO TEGO SAMEGO RODZAJU OZNACZA SIE
LACZAC NAZWY OBU GATUNKÓW ZNAKIEM MNOZENIA (X),
WYMIENIAJAC NAJPIERW ROSLINE MATECZNA (?), A
POTEM OJCOWSKA (?), np. Hippeastrum hybridum x
Hippeastrum pratense. W NAZWIE BOTANICZNEJ
TAKICH MIESZANCÓW WYMIENIA SIE TYLKO NAZWE
RODZAJU (W NASZYM PRZYPADKU Hippeastrum), PO NIEJ
PISZE SIE ZNAK MNOZENIA (x), a NASTEPNIE NAZWE
GATUNKU NADANA PRZEZ TWÓRCE MIESZANCA, np..
Hippeastrum x Chmielii. NAZWE ODMIANY UPRAWNEJ
UZYSKANEJ Z TAKIEGO MIESZANCA MIEDZYGATUNKOWEGO
WYMIENIA SIE NA KONCU TEJ FORMULY, np..
Hippeastrum x chmielii Salmon Star.
59
NAJCZESCIEJ W UPRAWIE ZNAJDUJA SIE MIESZANCE
MIEDZY GATUNKAMI NALEZACYMI DO TEGO SAMEGO
RODZAJU. NAZYWA SIE JE MIESZANCAMI
MIEDZYGATUNKOWYMI. MAJA ONE NAZWE ZBIORCZA
POCHODZACA OD NAZWY RODZAJU, DO KTÓREGO NALEZA
KRZYZOWANE GATUNKI UZU- PELNIONA O NAZWE NOWEGO
GATUNKU ZAPROPONOWANA PRZEZ AUTORA MIESZANCA.
MIEDZY NAZWA RODZAJU I GATUNKU MIESZANCA WSTAWIA
SIE ZNAK MNOZENIA (x). NA PRZYKLAD, MIESZANCA
MIEDZY- GATUNKOWEGO Epimedium x rubrum
OTRZYMANO ZE SKRZYZOWANIA GATUNKÓW Epimedium
alpinum i Epimedijum grandiflorum.
60
PISOWNIA MIESZANCÓW UZYSKANYCH ZE
SKRZYZO- WANIA ROSLIN NALEZACYCH DO DWU RODZAJÓW
61
KRZYZOWANIA ROSLIN NALEZACYCH DO DWU RODZAJÓW
OZNACZA SIE LACZAC NAZWY FORM RODZICIELSKICH
ZNAKIEM MNOZENIA (x), np. Fatsia japonica x
Hedera helix. NAZWE BOTANICZNA TAKIEGO MIESZANCA
TWORZY SIE LACZAC CZESCI NAZW OBU RODZAJÓW
POPRZEDZONE ZNAKIEM MNOZENIA (x), Z NAZWA
UZYSKANEGO NOWEGO GATUNKU ZAPROPONOWANA PRZEZ
AUTORA. W POWYZSZYM PRZYPADKU BEDZIE TO NAZWA
x Fatschedera lizei.
62
PISOWNIA MIESZANCÓW UZYSKANYCH ZE
SKRZYZO- WANIA ROSLIN NALEZACYCH DO WIECEJ NIZ
TRZECH RODZAJÓW
63
JESLI W KRZYZOWANIU UCZESTNICZA ROSLINY NALEZACE
DO WIECEJ NIZ DWU RODZAJÓW, MIESZANIEC OTRZYMUJE
NAZWE POCHODZACA OD NAZWISKA JEGO TWÓRCY Z
PRZYROSTKIEM ARA. NA PRZYKLAD, MIESZANCA x
Potinara OTRZYMAL CZLONEK FRANCUSKIEGO
TOWA- RZYSTWA MILOSNIKÓW STORCZYKÓW M. POTIN,
KTÓRY SKRZYZOWAL ROSLINY NALEZACYCE DO TRZECH
RODZAJÓW, A MIANOWICIE BRASSAVOLA, CATTLEYA,
LAELIA I SOPHRONITIS.
64
CHIMERY OTRZYMYWANE W WYNIKU SZCZEPIENIA
ROSLIN
65
W PRZYPADKU SZCZEPIENIA DWU ROSLIN, W MIEJSCU
SZCZEPIENIA WYRASTA PED ZAWIERAJACY TKANKI OBU
RODZICÓW. TEGO RODZAJU SZCZEPIENNE CHIMERY
OZNACZA SIE PODOBNIE, JAK MIESZANCE GENERATYWNE,
Z TYM WYJATKIEM, IZ ZAMIAST ZNAKU MNOZENIA (x)
UMIESZCZAMY ZNAK DODAWANIA (), na przyklad
Laburnocytisus adamii, JEST MIESZANCEM
SZCZEPIENNYM GATUNKÓW NALEZACYCH DO RODZA- JÓW
Laburnum oraz Chamaecytisus.
66
(No Transcript)
67
(No Transcript)
68
MATERIAL UZUPELNIAJACY
69
c
70
(No Transcript)
71
(No Transcript)
72
(No Transcript)
73
(No Transcript)