Finansal Risk Y

1
Finansal Risk Yönetiminde Türev Ürünler
2
FINANSAL RISK

• Risk temel olarak yatirilan paranin kaybedilme
  tehlikesidir.
• Temel olarak ileride olacak olaylarin
  belirsizliginden kaynaklanmaktadir.
• Risk vs. Belirsizlik 

3
FINANSAL RISK

• Bir finansal aracin riski
• Bütün mali araçlari etkileyen faktörlerden
  kaynaklanan risk
• Bir mali aracin kendisine has özelliklerden
  kaynaklanan riskler
• Ana paranin geri ödenmeme riski, faiz riski,
  döviz riski v.b  

4
FINANSAL RISK

• Risk - Getiri
• Bir yatirimin riski ne kadar yüksekse, o yatirim
  için vaadedilen getiri de o kadar yüksek
  olacaktir.  

5
ISLER KÖTÜYE GITTIGINDE (!)

• Piyasa düzelecek, BILIYORUM olacak
• Piyasa düzelecek, SANIRIM yakinda
• Piyasa düzelecek, UMUT EDERIM ki
• Piyasa düzelmeli, ALLAHIM YARDIM ET

6
RISK YÖNETIMI

• Finansal risklerin gerçeklesmesini kontrol etmek
  güç (Örnegin USD/TL kuru)
• Kontrol edilemeyen bu risklerin gerçeklesmesi
  durumunda, bunun olumsuz etkileri sinirlanabilir
  ve hatta sifira indirilebilir

7
RISK YÖNETIMI

• Sahip olunan riski azaltmak için herhangi
  finansal ürün satin almak (Sigorta gibi)
• Risklerin tamamen ortadan kaldirilmasi tercih
  edilmeyebilir, bu durumda ne kadar risk almak
  gerektigi belirlenir
• Belirlenen ihtiyaca göre riske maruz deger
  üzerinden maliyetler de dikkate alinarak riskten
  korunmaya (hedge) çalisilir

8
TÜREV ARAÇLAR

• Yeni Sermaye Piyasasi Kanunu
• Türev araçlar
• 1) Menkul kiymetleri satin alma veya satma veya
  birbirleri ile degistirme hakki veren türev
  araçlari,

9
TÜREV ARAÇLAR

• 2) Degeri,
• bir menkul kiymet fiyatina veya getirisine
• bir döviz fiyatina veya fiyat degisikligine
• faiz oranina veya orandaki degisiklige
• kiymetli maden fiyatina veya fiyat degisikligine
  
• bir mal fiyatina veya fiyat degisikligine
• istatistiklere veya bunlardaki degisiklige
• bagli olan araçlar

10
TÜREV ARAÇLAR

• 2) Degeri,
• kredi riski transferi saglayan, enerji fiyatlari
  ve iklim degiskenleri gibi ölçüm degerleri olan
  ve bu sayilanlardan olusturulan bir endeks
  seviyesine veya seviyedeki degisiklige bagli olan
  türev araçlar,
• Bu araçlarin türevlerini ve sayilan dayanak
  varliklari birbirleri ile degistirme hakki veren
  türevler,

11
TÜREV ARAÇLAR

• 3) Döviz ve kiymetli madenler ile Kurulca
  belirlenecek diger varliklar üzerine yapilacak
  kaldiraçli islemleri,

12
BELLI BASLI TÜREV ARAÇLAR

• Forward
• Futures
• Options
• Swaps

13
FORWARD FUTURES

• Tanim olarak forward ve futures islemleri
  birbirlerine çok yakin
• Belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat,
  miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal
  göstergeyi, sermaye piyasasi aracini, mali,
  kiymetli madeni ve dövizi alma veya satma
  yükümlülügü veren sözlesme

14
FORWARD FUTURES

• Iddia Bahis
• 3 ay sonra, 10.000 varil, brent ham petrol,
  65 USD
• Islemin baslangicinda ödeme yoktur
• Fiyat degisimlerinden olumsuz etkilenen
  bahisçilerin caymalarini engellemek amaciyla,
  bahse girildigi an bir teminat alinir (Margining).

15

VADELI ISLEMLERIN BASLANGICI

• Mala Dayali Vadeli Islemler
• Ilk olarak nerede basladigi belli degil.
• Önceleri forward islemleri ile baslamis.
• Futures islemleri ise tahil depolayan tüccarlarin
  fiyat riskini azaltmak amaciyla ABDde Chicago
  Board of Tradein (CBOT) kurulmasiyla (1848)
  yapilmaya baslanmistir.

16
VADELI ISLEMLERIN BASLANGICI

• Neden tarimsal mallar ?
• Fiyat degiskenligi yüksek hava kosullari üretim
  planlamasi olmamasi
• Risk fiyatlarda oynaklik çok yüksek, tarim
  üreticileri yüksek risk ile karsi karsiya,
  önceden fiyati bilmek ve riskini devretmek
  istiyor
• Eger bir kisi bu riski üstlenip simdiden gelecege
  yönelik olarak belli bir fiyattan belirli
  miktarda mali almayi kabul ederse risk transferi
  gerçeklesmis olur

17

VADELI ISLEMLERIN BASLANGICI

• Finansal Araçlara Dayali Vadeli Islemler
• Mala dayali islemlere göre oldukça yeni
  (1970ler)
• Neden?
• Deregulasyon
• Globalizasyon
• Volatilitenin artmasi
• Kurumsallasmanin baslamasi sonucu risk transferi
  ihtiyacinin ortaya çikmasi
• Teknolojinin ilerlemesi

18

VADELI ISLEMLERIN BASLANGICI

• Örnekler
• 70li yillarda faiz oranlarindaki degiskenlik
  bonoda futures kontratlarinin çikmasina yol
  açiyor.
• Döviz piyasalarinda futures 1972de sabit kur
  sisteminin çökmesiyle baslamis

19

VADELI ISLEMLERIN SAGLADIGI AVANTAJLAR -1

• Riske Karsi Korunma
• Spot piyasada ortaya çikan risklerin hedge
  edilmesi, gelecekteki fiyat degisimlerine karsi
  bugünden alis veya satis yapilmasi sonucu
  taraflarin fiyat dalgalanmalarina karsi
  korunmalarini saglar

20

VADELI ISLEMLERIN SAGLADIGI AVANTAJLAR -2

• Gelecek hakkinda beklentileri ortaya koyar
• Vadeli piyasalar üreticilere, ithalatçilara,
  ihracatçilara, portföy yöneticilerine,
  bankacilara ve yatirimcilara ileri bir tarihteki
  fiyatlarin seyri hakkinda fikir vererek stok ve
  risk yönetimi politikalarinda yol gösterici
  olurlar.
• Reel ve finansal kesim rasyonel planlar
  yapabilir.

21

VADELI ISLEMLERIN SAGLADIGI AVANTAJLAR -3

• Kaldiraç (Leverage Etkisi)
• Vadeli piyasalardaki yatirimcilar, spot
  piyasalara göre daha düsük miktarlarda sermaye
  ile islem yapabilme sansina sahiptirler. Spot
  piyasalarda islem tutarinin tamami tahsil
  edilirken, vadeli piyasalarda marjin denilen ve
  düsük olan teminat tutari ile islem yapilabilir.
• Vadeli piyasada islem yapan yatirimci, spot
  piyasada islem yapmak için kullanacagi sermayeyi
  alternatif piyasalarda degerlendirebilir.

22

VADELI ISLEMLERE KONU OLABILECEK ARAÇLAR

• Mallar (Tarimsal ürünler, enerji ürünleri,
  metaller)
• Hisse senetleri
• Endeksler (Finansal endeksler, ekonomik
  endeksler)
• Faiz oranlari
• Döviz

23
FORWARD FUTURES FARKLARI - 1

• Forwardta isleme konu olan kiymetin türü ve
  miktari taraflar arasinda serbestçe belirlenir.
• Futures için standart sözlesmeler var
• Futures kontratlarinin alim satiminda organize
  piyasalarda belirlenmis kurallar dahilinde
  teminatlar yatirilir. Forward islemler karsilikli
  güven esasina dayali olarak yapilir.
• Forward islemlerde karsilikli iki taraf vardir.
  Futures islemlerinde arada borsa ve takas merkezi
  var.

24
FORWARD FUTURES FARKLARI - 2

• Futures islemleri borsa garantisi altinda
• - Borsa aliciya karsi satici, saticiya karsi
  alici konumundadir
• - Taraflar birbirlerine karsi degil Borsaya
  karsi sorumlu olduklarindan, birbirlerinin kredi
  riski önemsiz
• Forward islemlerinde sözlesmenin geregi yerine
  getirilmezse zarari tazmin edecek bir mekanizma
  yoktur - Genel hükümler yoluyla tazmin edilmeye
  çalisilir
• - Taraflarin karsilikli kredibilitesi önemli

25
FORWARD FUTURES FARKLARI - 3

• Futures sözlesmelerinde Takas Merkezi ile
  pozisyon sahibi taraflar arasinda sözlesmenin
  vadesi dolmadan para transferi gerçeklestirilebili
  r.
• Forward islemlerinde, islemin yapildigi
  tarihten, malin el degistirecegi tarihe kadar
  taraflar arasinda para transferi olmaz.

26
FORWARD FUTURES FARKLARI - 4

• Forward islemler genellikle büyük kurumsal
  yatirimcilar arasinda yapilir. Borsa kanali ile
  bireysel yatirimcilarin future islemler yapmalari
  mümkündür.

27
FORWARD FUTURES FARKLARI - 5

• Futures islemlerinde vadeden önce ters islem
  yapilarak pozisyonlarin kapatilmasi mümkün. 0,3
  fiziki teslim
• Forward pozisyonlarin vadesinden önce
  kapatilmasi zordur 99 fiziki teslim

28
FORWARD FUTURES FARKLARI - 6

• Fiyatlar forwardda pazarlikla, future
  islemlerinde borsada olusan arz ve talebe göre
  belirlenir.
• Future islemlerindeki standardizasyon esnekligi
  azaltiyor ancak hizi ve likiditeyi artiriyor.
• Ayrica, islem maliyetlerini düsürür.

29
VADELI ISLEM PIYASALARI

• Future ve opsiyon sözlesmelerinin islem gördügü
  organize piyasalardir.
• Borsada islem görme için belirli bir
  standardizasyon sart.

30
VADELI ISLEM PIYASALARININ KURULMASI IÇIN GEREKLI
SARTLAR

• Ilgili spot piyasada fiyat kontrollerinin
  olmamasi gerekir.
• Vadeli islemler devlet müdahalesi
• Spot piyasalar rekabete dayali olmali
• Fiyati belirleme gücüne sahip olunmamali
• Spot piyasaya talep olmali, derinligi olmali
• Volatilite makul düzeyde olmali

31
VADELI ISLEM PIYASALARINDA POZISYON ALMAK

• Bir kontratin islem görebilmesi bir uzun bir de
  kisa pozisyon olmasi gerekmektedir. Bir kisi bir
  future kontrat sattiginda digeri de bunu satin
  aldiginda 1 kontratlik islem hacmi ve 2 açik
  pozisyon olusur.
• - Uzun Pozisyon
• - Kisa Pozisyon

32
UZUN POZISYON

• Uzun pozisyon sahibi ? Vadeli islem sözlesmesi
  satin alan taraf
• Sözlesmenin vadesi geldiginde sözlesmeye konu
  teskil eden varligi, sözlesmede belirtilen
  fiyattan ve belirtilen miktarda satin almakla
  yükümlüdür (ya da nakdi uzlasmayi saglamakla).

33
KISA POZISYON

• Kisa pozisyon sahibi ? Vadeli islem sözlesmesi
  satan taraf
• Sözlesmenin vadesi geldiginde sözlesmeye konu
  teskil eden varligi, sözlesmede belirtilen
  fiyattan ve belirtilen miktardan satmakla
  yükümlüdür (ya da nakdi uzlasmayi saglamakla).

34
POZISYON KAPATMAK

• Uzun veya kisa pozisyon sahibi olan, taraflar
  pozisyonunu kapatmak isterse
• - Kisa pozisyon sahibi ise alis islemi yaparak
• - Uzun pozisyon sahibi ise sahibi ise satis
  islemi yaparak
• pozisyonunu kapatir.

35
VADELI ISLEM PIYASALARINDA ISLEM AMAÇLARI

• Korunma amaçli islem yapanlar (Hedger)
• Spekülatörler
• Fark islemleri yapanlar (Arbitrajör)

36
KORUNMA AMAÇLI ISLEMLER

• Genellikle gelecekte (ürünü, dövizi vb.) fiziki
  olarak almak veya satmak isteyen ya da spot
  piyasada pozisyonu olan ancak fiyat riskinden
  kendilerini korumayi isteyenler
• Bu nedenle koruma amaçli islem yapan
  yatirimcilar, ürünün gelecekteki fiyatini
  sabitlemek amaciyla vadeli islem piyasalarinda
  pozisyon alirlar

37
SPEKÜLATÖRLER

• Fiyat hareketlerinden kazanç saglamak amaciyla
  risk alan yatirimcilardir.
• Spekülatörler korunma amaciyla vadeli islem
  piyasalarinda islem yapanlarin kaçinmak
  istedikleri riski üstlenerek kazanç saglamayi
  amaçlarlar.
• Spekülatörler, genel olarak tüm piyasalarin
  vazgeçilmez grubu olup, piyasalarin likit
  olmasini saglarlar.

38
FARK ISLEMLERI (ARBITRAJÖRLER)

• Bu tür yatirimcilar, ayni ya da benzer vadeli
  islem sözlesmelerinin islem gördügü borsalar
  arasindaki fiyat farklarindan veya ürünün spot
  piyasa ile vadeli piyasalardaki fiyat
  farkliliklarindan faydalanarak kar etmeyi
  amaçlarlar.
• Ayni anda bir piyasa alim, diger piyasada da
  satim yaptiklari için arbitrajörler açik pozisyon
  tasimazlar ve bunun sonucu olarak herhangi bir
  riskleri de yoktur.

39
MARJINLER (TEMINATLAR)

• Güvenlik mekanizmasi
• Kontrat alimi ya da satimi yapilmadan önce
  sözkonusu kisi veya kurum çalistigi araci kuruma
  bir teminat yatirir. Bu teminat vadeli islem
  yapacak kisilerin yükümlülüklerini yerine
  getirmeleri için bir finansal önlemdir.
• Baslangiç Teminati (Initial Margin)
• Sürdürme Teminati (Maintenance Margin)

40
BASLANGIÇ TEMINATI

• Baslangiç teminati, pozisyon açilirken,
  yatirilmasi zorunlu olan tutardir.
• Genellikle kontrat için öngörülen azami günlük
  fiyat hareket limitine yakin olmaktadir.
  Pozisyonun kapatilmasi ve tüm yükümlülüklerin
  karsilanmasi kosuluyla bu teminat geri
  ödenmektedir. Genellikle birçok kontrat için
  baslangiç teminati kontratin degerinin 5i veya
  daha azi kadardir.
• Teminat türleri degisebilir. (Nakit, devlet
  tahvili vb.)

41
SÜRDÜRME TEMINATI

• Piyasadaki günlük fiyat hareketleri karsisinda
  güncellestirilen teminat tutarlarinin korumasi
  gereken alt düzeydir.
• Genellikle baslangiç teminatinin 75i kadardir.

42
TEMINAT TAMAMLAMA ÇAGRISI (MARGIN CALL)

• Teminat hesaplari, her gün uzlasma fiyatina göre
  güncellestirilir.
• Baslangiç teminatinin sürdürme teminatina
  veya daha altina düsmesi durumunda teminat
  tamamlama çagrisi yapilarak teminatin baslangiç
  teminati seviyesine tamamlanmasi talep edilir.

43
TEMINAT TAMAMLAMA ÇAGRISI (MARGIN CALL)

Baslangiç T.
2000
Sürdürme T.
1500
Teminat tamamlama çagrisi bölgesi
t
44
TAKAS MERKEZI

• Takas merkezi, alici karsisinda satici, satici
  karsisinda alici konuma geçerek piyasa
  katilimcilarinin hak ve yükümlülüklerini teminat
  altina alir.
• Islem teminatlari ve günlük kar zarar, takas
  üyeleri araciligi ile ilgili hesaplara aktarilir.
• Borsa bünyesinde ya da disinda kurulabilir

45
TAKAS ÜYELERI

• Takas üyeleri, vadeli islem ve opsiyon
  sözlesmelerine iliskin islemleri yerine
  getirmeyi, teyit etmeyi ve sona erdirmeyi taahhüt
  ederler
• Normal borsa üyelerine göre daha agir sartlar,
  mali açidan daha güçlü, daha güvenilir kuruluslar
• Takas üyesi olmayan üyeler, islemlerini bir
  takas üyesi üzerinden gerçeklestirmek
  zorundadirlar

46
SÖZLESME SPESIFIKASYONLARI -1

• Sözlesmeye konu araç Sözlesmeye dayanak teskil
  eden ekonomik ve finansal gösterge, sermaye
  piyasasi araci, mal, kiymetli maden veya döviz,
• Sözlesmenin türü Alim satimi yapilabilecek
  vadeli islem veya opsiyon sözlesmeleri,
• Sözlesmenin büyüklügü Sözlesmeye konu olan
  aracin miktari,

47
SÖZLESME SPESIFIKASYONLARI -2

• Fiyat adimi Sözlesme fiyatinda bir defada
  gerçeklesebilecek en küçük fiyat hareketi,
• Sözlesmenin vadesi Sözlesmeye konu aracin nakdi
  uzlasmasinin veya fiziksel teslimatinin
  yapilacagi zaman,
• Uzlasma sekli Sözlesme vadesinde fiziksel
  teslimat veya nakdi uzlasma yoluyla mi yapilacagi,

48
SÖZLESME SPESIFIKASYONLARI -3

• Uzlasma fiyatinin belirlenme sekli Teminatlarin
  güncellestirilmesinde ve nakdi uzlasmada
  kullanilacak fiyatin belirlenme sekli,
• Son islem günü Teslim gününden önce islem
  yapilabilen son isgünü,
• Günlük fiyat hareket limitleri Sözlesmeye konu
  teskil eden aracin spot piyasasindaki alt ve üst
  fiyat limitleri dikkate alinarak uygulanacak alt
  ve üst fiyat hareket limitleri,

49
ÖRNEKLER

• Future petrol sözlesmesi
• 1 sözlesme 10.000 varil petrol
• Kontrat vadeleri
• subat mayis agustos kasim
• Beklenti fiyatlarin artacagi ? uzun pozisyon
• Beklenti fiyatlarin düsecegi ? kisa pozisyon
• Fark (spread islemleri)

50
FUTURES SÖZLESMELERDE FIYATLAMA -1

• Vade sonu yaklastikça kontrat fiyati ve spot
  piyasadaki fiyat birbirine yaklasir, neden?
• Bir nakliye firmasi gelecek yil boyunca hizmet
  verecegi bir sirkete fiyat vermek üzere
  çalismaktadir. Verecegi hizmet için yapacagi
  planlamada mazot fiyatlarinin gelecek yil ne
  olacagi belirsizdir.
• Bu durumda nakliye firmasi fiyatlandirma
  yapabilmek için mazot fiyatlarini gelecek bir yil
  için sabitlemeyi hedeflemektedir.

51
FUTURES SÖZLESMELERDE FIYATLAMA -2

• Gelecek bir yil boyunca nakliye firmamizin
  100.000 varil mazota ihtiyaci oldugunu
  varsayalim.
• 100.000 varillik petrol kontrati alabilir ya da
  spottan alip depolar veya depolatir.
• Parasini bugünden baglayip mazotu alirsa
• - faiz gelirinden mahrum olur
• - depolama maliyeti ortaya çikar

52
FUTURES SÖZLESMELERDE FIYATLAMA -3

• 1 varil petrol o an için spotta 63 USD.
• Mazotu simdiden alirsa
• 63 USD x 100.000 varil 6.300.000
• ödemesi gerekir.
• - Yillik faizin 6 oldugu varsayimi ile
• 6.300.000 x 0,06 378.000 faiz geliri kaybi
• Yani her bir varil petrol için
• 378.000/100.000 3,78 faiz kaybi

53
FUTURES SÖZLESMELERDE FIYATLAMA -3

• 1 varil petrol için depolama maliyetinin 50 cent
  oldugunu varsayalim
• ? 1 varil petrolü simdiden almakla kaybedilen
• faiz kaybi depolama maliyeti
• 3,78 0,50
• Bu maliyetin spot fiyatla toplami future fiyati
  olusturuyor.
• 63 3,78 0,50 67,28 cent

54
FUTURES SÖZLESMELERDE FIYATLAMA -4

• Az önceki örnek Cost of Carry yaklasimi
• F S C Y
• F Future fiyati
• S Spot fiyati
• C Tasima maliyeti (faiz stok)
• Y Convenience yield

55
FUTURES SÖZLESMELERDE FIYATLAMA -5

• S 63 USD Faiz haddi 6
• F 75 USD Y 0
• Depolama maliyeti 0,50 USD/varil
• Para kazanma olanagi var mi?
• - 1 adet future sözlesme satilir. Bir yil sonra
  1 varil petrol için 75 USD alinmasi garanti
• - Borçlanilip spot piyasadan petrol alinir
• 63 x 0,06 3,78 faiz 0,50 depolama
  maliyeti
• 67,28 islemin toplam maliyeti

56
FUTURES SÖZLESMELERDE FIYATLAMA -6

• Bu durumda 75 67,28 7,72 kar imkani
  mevcuttur.
• Piyasa toplu olarak bu kar imkanini degerlendirme
  yönünde hareket ettigi takdirde aradaki fark
  kapanir, future fiyati düser.
• Varsayimlar
• Piyasa mükemmel isliyor.
• Islem maliyetleri yok.

57
FUTURES SÖZLESMELERDE FIYATLAMA -7

• Cost of Carryye alternatif bir model
• Expectations Model Futures fiyatlari piyasa
  katilimcilarinin kontrat vadesi sonunda sözkonusu
  malin spot fiyatinin ne olacagi hakkindaki
  beklentilerini gösterir.

58

OPSIYON SÖZLESMELERI

• Opsiyon belirli vadede ya da belirli bir vadeye
  kadar belirli bir mali belirli bir fiyattan alma
  veya satma hakki (zorunlulugu degil) veren bir
  sözlesmedir.

59

OPSIYON SÖZLESMELERI

• Alim Opsiyonu (Call Option)
• Alicisina gelecekte belirli bir periyotta
  belirli bir miktarda mali önceden belirlenen bir
  fiyattan alma hakki verir
• Satim Opsiyonu (Put Option)
• Alicisina gelecekte belirli bir periyotta
  belirli bir miktarda mali önceden belirlenen bir
  fiyattan satma hakki verir.

60

OPSIYON SÖZLESMELERI

• Opsiyonlar da finansal varliklar, mallar, hisse
  senetleri, hisse senedi endeksleri ve faizler
  üzerine olabilmektedir.
• Opsiyon alinabilmesi için opsiyonu satan bir
  kisinin (option writer) olmasi gerekmektedir

61

UZUN POZISYON (Hak Sahibi)

• Alim opsiyonunda uzun pozisyon sahibi, sözlesmede
  belirtilen fiyattan ve belirtilen miktarda satin
  almak ya da nakdi uzlasmada bulunmak hakkina
  sahiptir
• Satim opsiyonunda uzun pozisyon sahibi,
  sözlesmede belirtilen fiyattan ve belirtilen
  miktardan satmak ya da nakdi uzlasmada bulunmak
  hakkina sahiptir

62

KISA POZISYON (Yükümlü)

• Alim opsiyonunda kisa pozisyon sahibi, sözlesmede
  belirtilen fiyattan ve belirlenen miktardan
  satmak ya da nakdi uzlasmayi saglamakla
  yükümlüdür
• Satim opsiyonunda kisa pozisyon sahibi,
  sözlesmede belirtilen fiyattan ve belirtilen
  miktardan satin almak ya da nakdi uzlasmayi
  saglamakla yükümlüdür

63

OPSIYON TIPLERI
- Avrupa tipi (belirli bir vadede) Bazi
borsalardaki döviz opsiyonlari endeks ve faiz
opsiyonlarinin çogunlugu - Amerikan
tipi (belirli bir vadeye kadar) Hisse senedi
opsiyonlarin çogunlugu
64

OPSIYON SÖZLESMELERININ TEMEL ÖZELLIKLERI 1

• Özetle opsiyon satin alan kisinin, isterse vadesi
  geldiginde önceden belirlenen fiyattan söz konusu
  mali satin almama hakki vardir
• Opsiyon satin alan kisi bu özgürlügün karsisinda
  kendisine opsiyon satan kisiye belirli bir prim
  öder (option premium)
• Kullanim Fiyati (exercise price) Sözlesmeye konu
  olan varligin alim veya satim hakkinin
  kullanilabilecegi fiyati ifade eder

65

OPSIYON SÖZLESMELERININ TEMEL ÖZELLIKLERI 2

• Opsiyon alan yatirimci alim ya da satim hakkina
  kazançli ise kullanacak, kazançli degil ise
  kullanmayacaktir
• Opsiyon satan taraf ise yükümlülük altindadir.
  Opsiyon alanin hakkini kullanmak istemesi halinde
  satan taraf yükümlülügü yerine getirmek
  zorundadir.

66

OPSIYON SÖZLESMELERININ TEMEL ÖZELLIKLERI 3

• Opsiyon satin alanin riski ödedigi primle sinirli
  iken, satan tarafin yükümlülügü sinirsiz.
• Bu açidan opsiyon satin almak futures islem
  yapmaktan daha az risklidir.

67

OPSIYON PRIMININ BELIRLEYICISI OLAN UNSURLAR

• Içsel Deger (Intrinstic Value)
• Zaman Degeri
• Volatilite
• Faiz Orani Farkliliklari

68

IÇSEL DEGER -1

• Kullanim fiyati ile spot fiyat arasindaki
  farktir. Opsiyonun herhangi bir an kullanilmasi
  halinde saglayacagi degeri gösterir.
• - In the money (parali)
• - At the money (parada)
• - Out of the money (parasiz)

69

IÇSEL DEGER - 2
Alim Opsiyonlari - Spot fiyat kullanim
fiyatindan yüksekse in the money - Spot
fiyat kullanim fiyatindan düsükse out of the
money - Spot fiyat ve kullanim fiyati
esitse at the money
70

IÇSEL DEGER - 3
Satim Opsiyonlari - Spot fiyat kullanim
fiyatindan yüksekse out of the money -
Spot fiyat kullanim fiyatindan düsükse in the
money - Spot fiyat ve kullanim fiyati
esitse at the money
71

ZAMAN DEGERI

• Opsiyonun içsel degeri sifir olsa da opsiyonun
  her zaman bir zaman degeri vardir. Vadeye kadar
  olan süre ne kadar uzunsa opsiyon primi de o
  kadar yüksek olur.
• Çünkü opsiyonun zaman içerisinde in the money
  olma sansi vardir. Vade yaklastikça zaman degeri
  düser.

72

VOLATILITE

• Opsiyona konu olan aracin fiyatlarindaki
  volatilite çok yüksekte opsiyon primi de yüksek
  olur.
• Tarihsel volatilite Geçmis zaman içindeki fiyat
  hareketliligi
• Zimni volalitile Mevcut opsiyon primleri
  dikkate alinarak piyasanin ilgili araca karsi
  yaklasiminin tahmini

73

FAIZ ORANLARI FARKLILIKLARI

• Opsiyon primi pesin olarak ödendiginden bu
  paranin baska bir alanda kullanilmasi mümkün
  olamaz.
• Faiz oranlari degistiginde opsiyon primleri
  bundan etkilenir

74
OPSIYON SÖZLESMELERINDE KAZANÇ HESABI

• Alim Opsiyonu
• Kazanç Max (P-E),0 Opsiyon Primi
• Satim Opsiyonu
• Kazanç Max (E-P),0 Opsiyon Primi
• E Kullanim fiyati
• P Vade sonu spot fiyat

75

KAR - ZARAR PROFILLERI
Alim Opsiyonlari - Alici - Yazici Satim
Opsiyonlari - Alici - Yazici
76

OPSIYON FIYATLAMASI
Black - Scholes Opsiyon Fiyatlama Modeli Call
primi fonksiyonu C (P, E, T, r, Q) C Call
primi P Hisse senedi fiyati E Kullanim
fiyati T Vade r risksiz faiz orani Q
Volatilite - Risk