Mantelzorg:%20een%20goed%20om%20te%20waarderen

1
Mantelzorg een goed om te waarderen

• Werner Brouwer
• Job van Exel

2
Economen?

• Economen houden zich bezig met keuzen in de
  aanwending van schaarse middelen en de
  doelmatigheidseffecten en verdelingseffecten van
  die keuzen - doel de maatschappelijke welvaart
  (in brede zin) vergroten.
• Steeds vaker worden economen gevraagd binnen de
  zorg de doelmatigheid van interventies en
  programmas te beoordelen in zogenaamde
  economische evaluaties.
• Daarbij blijkt mantelzorg veelal niet te worden
  meegenomen waardoor verkeerde conclusies kunnen
  worden getrokken - bijvoorbeeld sneller
  zorgafhankelijke mensen ontslaan uit ziekenhuizen
  (zonder gezondheidsschade) lijkt efficiënt als
  niet wordt gekeken naar kosten buiten het
  ziekenhuis.
• Ook impact mantelzorg in algemeen
  onderzoeksobject, bijvoorbeeld relatie mantelzorg
  - formele zorg.

3
Mantelzorg - vraag

• Voor veel zorgbehoevenden is mantelzorg de
  geprefereerde zorg

4
Mantelzorg - objectieve belasting

• Onder objectieve belasting wordt verstaan de
  objectief meetbare inzet van de mantelzorger
  hoeveel tijd, hoeveel reiskosten, etc.
• In veel gevallen is de objectieve belasting van
  mantelzorgers groot (mantelzorgers benaderd via
  steunpunten ca. 35 uur per week).

5
Mantelzorg - subjectieve belasting

• Subjectieve belasting betreft hoe mantelzorgers
  hun zorg ervaren - sommigen vinden de situatie al
  (te) zwaar bij een geringe objectieve belasting,
  anderen vinden het niet zwaar bij een grote
  objectieve belasting

• Zwaardere belasting komt vaker voor bij
  mantelzorgers die
• een partner of kind verzorgen,
• in hetzelfde huis wonen als de zorgvrager,
• langer of meer dagen in de week mantelzorg
  verlenen,
• jong(er) zijn,
• financiële problemen hebben,
• een slechte(re) gezondheid hebben en (fysiek)
  moeite met het uitvoeren van hun dagelijkse
  activiteiten,
• mantelzorg zijn gaan verlenen omdat ze het hun
  plicht vonden of dachten dat de omgeving het van
  ze verwachtte,
• gestopt zijn met werken om mantelzorg te kunnen
  verlenen,
• een grotere mate van spanning voelen tussen
  betaald werk en mantelzorg,
• zorgen voor iemand met psychische klachten of
  vooral een combinatie van lichamelijke en
  psychische klachten.

6
Gezondheid

• Steeds vaker wordt duidelijk dat mantelzorg ook
  een nadelig effect kan hebben op de mantelzorger.
• In een groot Amerikaans onderzoek werd aangetoond
  dat het zelfs een onafhankelijk overlijdensrisico
  is voor ouderen.
• Veel onderzoek geeft aan dat mantelzorgers lager
  scoren op het terrein van mental health, maar ook
  in rol functioneren, vitaliteit, etc.
• Gemiddeld genomen blijken mantelzorgers overigens
  soms gezonder dan de gemiddelde persoon van hun
  leeftijd en geslacht (healthy worker effect),
  maar juist zwaar belaste mantelzorgers scoren
  onder het gemiddelde - een effect van mantelzorg?

7
Mantelzorg vanuit economisch perspectief

• Mantelzorgers investeren tijd, moeite en soms
  geld in de behandeling van iemand uit hun sociale
  omgeving.
• Deze aspecten kunnen en moeten worden gewaardeerd
  vanuit economisch perspectief - tijd is immers
  een schaars goed.
• Daartoe bestaan verschillende methoden (Wat zou
  het anders kosten? Wat is de waarde van
  alternatieve tijdsbesteding? Hoeveel geld is
  nodig om de mantelzorger adequaat te
  compenseren?).
• Uit dit soort onderzoeken komt veelal naar voren
  dat de waarde van een uur mantelzorg zo tussen
  10 en 15 ligt.
• Deze waarde loopt op met het aantal uur dat
  mensen al zorgtaken verrichten en varieert
  tussen zorgtaken.

8
Verder

• Mantelzorg kan leiden tot besparingen elders
  (uitstel opnames, vervroegd ontslag) en zo
  bijdragen aan een betaalbare zorg.
• Mantelzorg is vaak de geprefereerde optie van
  patiënt en mantelzorger (beiden worden gemiddeld
  genomen ongelukkiger wanneer de zorgtaken worden
  overgedragen).
• Maar juist de caregivers at risk moeten bij deze
  belangrijke taak wel worden ondersteund.
• Prikkels om mantelzorgers te ondersteunen
  ontbreken soms (WMO introduceert in dat opzicht
  een gevaarlijke knip tussen opname en sommige
  thuiszorg).
• Betaling van mantelzorgers (via PgB) kan positief
  werken, maar wellicht beter om gericht, daar waar
  nodig, te ondersteunen.

9
Respijtzorg wat is het?

• Vormen van ondersteuning met als doel de
  mantelzorger te ontlasten, door (tijdelijk)
  overnemen van de zorgtaak.
• Mantelzorger in feite de zorggebruiker, maar in
  praktijk niet de uiteindelijke zorgontvanger.
• Belangrijkste vormen
• Oppas thuis
• Dagopvang
• Tijdelijk verblijf/opname
• Georganiseerde (groeps)vakanties
• Soms ook voorlichting, training,
  lotgenotencontact

10
Respijtzorg behoefte en vraag

• Houdingen van mantelzorgers t.a.v. respijtzorg
• Behoefte en vraag naar ondersteuning
• Mantelzorger aanzienlijk belast, haalt geen of
  weinig voldoening uit zorgverlening. Deel weet
  weg naar respijtzorgvoorzieningen niet te vinden.
• Behoefte, maar geen vraag
• Mantelzorger aanzienlijk belast, deel haalt
  voldoening uit zorgverlening. Mantelzorger wil
  zorgtaak niet overdragen of voelt zich belemmerd.
  Zorgontvanger wil niet door iemand anders
  verzorgd worden.
• Geen behoefte
• Evenwichtige mantelzorgsituatie. Mantelzorger
  heeft voldoende ondersteuning uit omgeving en
  haalt voldoening uit zorgverlening.

11
Respijtzorg behoefte en gebruik

• Verkenning onder 273 mantelzorgers, benaderd via
  Steunpunten Mantelzorg.
• Mantelzorgers aanzienlijk belast (selectie)
• Duur 8 jaar
• Intensiteit 70 7 dagen per week, 33 uur per
  week, 65 zorgontvangers heeft continue
  supervisie nodig
• Eenderde van de mantelzorgers maakt gebruik van
  respijtzorg, helft van de niet-gebruikers heeft
  behoefte aan respijtzorg.

12
Bevindingen gebruikers respijt

• Intensiteit 3 dagdelen
• Voorziening 61 dagopvang, 39 oppas thuis, 26
  tijdelijk verblijf, 9 georganiseerde vakantie
• Tevredenheid mantelzorger 8
• Aanwending 63 sociale contacten, 55 hobby,
  44 uitrusten of niets doen
• Weerstand bij zorgontvanger 31 veel, 38 enig,
  21 geen
• Tevredenheid zorgontvanger 7

13
Bevindingen niet-gebruikers respijt

• Voornaamste redenen
• 38 van de zorgontvangers wil niet door iemand
  anders verzorgd worden
• 31 van de mantelzorgers heeft geen behoefte
• 28 van de mantelzorgers wil zorg niet uit handen
  geven
• Behoefte 27 georganiseerde vakantie, 25 oppas
  thuis, 19 dagopvang, 13 tijdelijk verblijf
• Mogelijk 30 oppas thuis, 27 georganiseerde
  vakantie, 15 dagopvang, 13 tijdelijk verblijf
• Intensiteit 2 à 3 dagdelen

14
Conclusies

• Meeste mantelzorgers zijn goed geïnformeerd over
  respijtzorgvoorzieningen, maar juist
  niet-gebruikers met behoefte aan respijt zijn
  minder goed geïnformeerd.
• Mantelzorgers geven aan dat respijtzorg leidt tot
  een aanzienlijke ontlasting van de
  mantelzorgtaak.
• Houding van zorgontvanger is belangrijk voor
  behoefte en gebruik van respijt, alsmede voor
  tevredenheid met respijtzorg.
• Onvoldoende beleidsrelevante kennis over
  effectiviteit, doelmatigheid en vraaggerichtheid
  van respijtzorg.

15
Aanvullende informatie?

• Werner Brouwer
• ? 010-4082507 ? w.brouwer_at_erasmusmc.nl
• Job van Exel
• ? 010-4082507 ? n.vanexel_at_erasmusmc.nl
• Recente rapporten en publicaties kunt u vinden
  op
• ? www.bmg.eur.nl of www.imta.nl