Slayt Basligi Yok

1
ELEKTRIK
Hergün Güncellenen Sunu Arsiviniz
http//sunuindir.blogspot.com
A.Ç
2
ELEKTRIK

A. ELEKTRIK AKIMI
B. BIR ILETKENIN DIRENCI
A.Ç
3
A. ELEKTRIK AKIMI
ELEKTRON AKIMI (elektrik akimi )
BASIT ELEKTRIK DEVRESI
PIL.AMPUL VE ANAHTAR YAPIMI
DEVRE ELEMANLARI VE SEMBOLLE GÖSTERME
SERI DEVRELERDE AKIM
PARALEL DEVRELERDE AKIM
IKI NOKTA ARASINDAKI POTANSIYEL VARKI, VOLTMETRE
AKIM SIDDETININ ÖLÇÜLMESI VE AMPERMETRE
A.Ç
4
ELEKTRIK AKIMI
Elektrik akimini daha iyi kavrayabilmemiz için
maddenin yapisini bilmemiz gerekir. Maddeler
ATOM lardan yapilmistir. Atom,maddenin en küçük
yapi tasidir.
A.Ç
5
Atom,maddenin en küçük yapi tasidir.
Elektron ( e - )
Yörünge
Proton ( p )
p 0 n
Çekirdek
Nötron (n 0 )
Atomun Yapisi
A.Ç
6
PROTON Çekirdegin içinde bulunur ve pozitif (
) yüklüdür.
NÖTRON Çekirdegin içinde bulunur ve yüksüzdür.
( 0 )
ELEKTRON Çekirdegin etrafindaki yörüngelerde
hizla hareket ederler ve negatif ( - ) yüklüdür.
A.Ç
7
YÜKSÜZ CISIM
( nötr cisim )
Elektron sayisi,proton sayisina esit olan atoma
nötr atom,atomlari nötr olan cisme de nötr cisim
denir. Nötr cisim yüksüz cisim demek degildir.
( )yükü, ( - ) yüküne sayica esit cisim demektir.
A.Ç
8
POZITIF ( ) YÜKLÜ CISIM
Elektron kaybetmis nötr bir cisimde ( ) yük
fazlaligi olacagindan pozitif yükle
yüklenmistir. Böyle ( ) yük fazlaligi olan
cisimlere () yüklü cisimler denir.
A.Ç
9
NEGATIF ( - ) YÜKLÜ CISIM
Elektron kazanmis ( almis ) nötr bir cisimde( - )
yük fazlaligi olacagindan (- ) yükle
yüklenmistir.Böyle (-) yük fazlaligi olan
cisimlere negatif yüklü cisimler denir.
A.Ç
10
ILETKEN CISIMLER
Üzerinde serbestçe dolasabilen yüklerin
bulundugu maddelere Iletken Cisimler denir.
Elektrik akimini ( elektron akimini ) ileten
cisimler.
ÖRNEK Metaller ( demir, bakir alüminyum vb. )
,Insan vücudu, Asit-Baz çözeltileri .
A.Ç
11
YALITKAN CISIMLER
Üzerinde yüklerin serbestçe dolasamadigi
cisimlere Yalitkan Cisimler denir. Yalitkanlar
yüklerin ( elektronlarin ) hareketini engeller.
Elektrik akimini ( elektron akimini )
iletmeyen cisimler.
ÖRNEK Cam,mika,kagit,kuru hava,ebonit,mum,bakali
t
A.Ç
12
UYARI
I . Ayni cins elektrik yükleri ile yüklü
cisimler birbirlerini ITERLER.
-
-


A.Ç
13
UYARI
II. Zit yükler birbirlerini ÇEKER.

A.Ç
14
KISI BILMEDIGI SEYIN DÜSMANIDIR.

A.Ç
9
15

DURGUN ELEKTRIK
A.Ç
16

Cam bir çubugu ipek bir kumasa bir süre
sürelim.Sonra da çubugu çok küçük kagit
parçalarina yaklastiralim.Cam çubugun kagit
parçalarini kendine çektigini görürüz.
A.Ç
11
17
ELEKTRIKLENME ÇESITLERI
Atomlardan protonlar ( yükler) ,çekirdegin
içinde nükleer kuvvetlerin etkisiyle simsikiya
tutturulmus olduklarindan basit kuvvetlerle
alinamazlar ya da atoma verilemezler. Ancak
elektronlar yani (-) yükler ise böyle
degildir.Basit kuvvetlerle atomdan alinabilirler
ya da atoma verilebilirler. O halde cisimlerde
alinan ya da verilenler elektronlardir yani (-)
yüklerdir. Cisimler sürtünme , dokunma ve etkiyle
yüklenebilirler.
A.Ç
12
18
A. SÜRTÜNME ILE ELEKTRIKLENME
Nötr ( yüksüz) bir atomun proton sayisi elektron
sayisina esit oldugu için,esit miktarda ()
pozitif ve (-) negatif elektrik yükleri vardir.
A.Ç
12
19
Bazi maddeler baska maddelerden elektron alma
egilimindedir.Bu tür maddeyi bir baska maddeye
sürtelim.Sürtme sirasinda atomlarin en disindaki
elektronlar kolayca bir maddeden koparak digerine
geçerler.Böyle olunca her iki maddenin
atomlarinda elektrik yükü esitligi bozulur.
Elektronu koparilip alan maddenin atomunda
elektron sayisi artar ve atomda fazla(-) negatif
elektrik yükü olusur.
A.Ç
12
20
Diger maddenin atomunda çekirdekteki proton
sayisi sabittir,fakat elektron kaybettigi için(-)
negatif elektrik yükü azalir.Bu durumda elektron
kaybeden atomda ()pozitif yük fazlalasir.
BÜYLECE ELEKTRON ALAN MADDE (-) NEGATIF
ELEKTRIKLE,ELEKTRON KAYBEDEN MADDE DE () POZITIF
ELEKTRIKLE YÜKLENMIS OLUR.
A.Ç
13
21
Uygun seçilmis sürtünen iki cisimden biri
elektron vererek () yükle ,digeri de onun
verdigi elektronu alarak (-) yükle
yüklenir. Kuru ipek beze sürtülen cam çubuk
elektron kaybederek () yüklenir. Ipek bez ise
onun kaybettigi elektronu alarak (-)
yüklenir. Sürtünen cisimlerden birinin kaybettigi
elektron sayisi digerinin kazandigi elektron
sayisina esittir. Sürtünme yoluyla elektriklenmis
bu iki cisim tekrar birbirlerine dokundurulursa
nötr hale geçerler.
UYARI
A.Ç
13
22

A.Ç
14
23

Balonla yünlü kumasi birbirine sürtelim. Balonun
elektron egilimi oldugu için,sürtme sirasinda
yünlü kumasin atomlarindan bazi elektronlari
koparip alir.Böylece balon ve yünlü kumas
atomlarinda elektrik yükü dengesi bozulur.
A.Ç
15
24
Yünlü kumas ise elektron verdigi için (-)
negatif elektrik yükü azalir ve () pozitif yükü
fazlaligi olur. Böylece yünlü kumas () pozitif
elektrikle yüklenir.

Balon elektron aldigi için elektron sayisi
(-) negatif elektrik yükü miktari artar ve
(-)negatif elektrikle yüklenir.
A.Ç
15
25
BÜTÜN CISIMLER SÜRTME SONUCU ELEKTRIKLE YÜKLENIR.

A.Ç
17
26
B) DOKUNMA ILE ELEKTRIKLENME Yüklü bir cisim
yüksüz ( nötr ) diger bir cisme dokundurulursa,
her ikisi de ayni cins elektrikle yüklenirler.
A



B

( ) Yüklü cisim
Yüklü cisim
Yüksüz cisim
A.Ç
18
27
Sekildeki pozitif yüklü A cismi,yüksüz B cismine
dokunduruldugunda ,yüksüz cisimden bir miktar (-)
yük A cismine geçer ve ondaki () yüklerin bir
kismini nötr hale getirir. A cisminde bir miktar
() yük kalmistir. B cismi de (-) yük
kaybettiginden () yükle yüklenmistir. Bu olaya
dokunma ile elektriklenme denir.
A.Ç
18
28

NEGATIF ELEKTRIKLE YÜKLÜ BIR CISMIN ELEKTROSKOPU
ETKIYLE ELEKTRIKLEMESI
Sürtmeyle () pozitif elektrik yüklenen bir cam
çubugu yüksüz bir elektroskopa dokundurmadan
yaklastiralim.Elektroskopun yapraklari
açilir.Yüksüz olan elektroskopta esit sayida (-)
ve () elektrik yükleri her tarafta esit olarak
bulunur.Elektroskopun uç kismina ()pozitif
elektrikle yüklü cam yaklastirilirsa (-)
elektrikle yüklü olan elektronlari yukari dogru
çeker.
A.Ç
19
29

Böylece burasi (-) negatif elektrikle yüklenmis
olur.
Asagi kisimda elektronlarini kaybeden () pozitif
elektrik yüklü protonlar kalir.Bu kisim ise ()
pozitif elektrikle yüklenir.Cam çubuk
uzaklastirilirsa elektronlar eski yerlerine
dönerler ve elektriklenme kaybolur.Elektroskopun
yapraklarinin da kapandigini görürüz.
A.Ç
19
30
POZITIF ELEKTRIKLE YÜKLÜ CAM ÇUBUGUN ELEKTROSKOPU
ETKIYLE ELEKTRIKLEMESI

A.Ç
20
31
1. Etkiyle elektriklenmede,yüklü cisme yakin olan
uç zit,uzak olan ise ayni cins elektrikle
yüklenir.

2. Yalniz iletken cisimler etkiyle
elektriklenirle. Yalitkan cisimler etkiyle
elektriklenmezler.
3. Etkiyle elektriklenmede,yaklastirilan cisim
uzaklastirildiginda elektriklenme yok olur
A.Ç
21
32

A.Ç
144
33

ELEKTRIK AKIMI NASIL OLUSUR?
A.Ç
22
34
HIÇ BIR IS

YANLIS YAPILACAK KADAR
ACIL OLAMAZ
A.Ç
23
35
ELEKTRIK AKIMI NASIL OLUSUR?
Elektronlarin iletkenler üzerinden akitilarak
Elektrik Akimi olusur. Bunun için de basit bir
elektrik devresi hazirlayarak anlayabiliriz.
A.Ç
24
36
Basit bir elektrik devresini su seviyeleri
farkli iki kapta bulunan suyun,bir vana
kontrolünde birbirine bir boru ile baglanmasina
benzetebiliriz.
A.Ç
24
37
Vana açildiginda,su seviyesi yüksek olan kaptan
su seviyesi alçak olan kaba dogru su akisi olur.
Bu akis su seviyeleri esit olana kadar devam
eder.Elektrik akimini da borudan geçen suya
benzetebiliriz.Ancak elektrik akimi bir iletken
içindeki elektronlarin hareketiyle olusur.Bir
elektrik devresindeakimi tasiyan ( elektronlari
akitan ) iletken teller,akimi olusturacak üreteç
ve bazi devre elemanlari bulunur.
A.Ç
24
38
DENEY BASIT BIR ELEKTRIK DEVRESININ KURULMASI
Amaç Elektrik devresi nasil hazirlanir kavrar.
ARAÇ GEREÇLER Pil ( üreteç ) 3 adet baglanti
kablosu ( iletken tel ), anahtar,1,5 voltluk
ampul,duy,pil yatagi
A.Ç
25
39
DENEYIN YAPILISI Ampulü duya takiniz.Pili,anahta
ri ve baglanti kablolarini kullanarak devreyi
hazirlayiniz.Hazirlamis oldugunuz
devrede,anahtari kapatiniz.Daha sonra devreyi
açiniz.
A.Ç
25
40
Devrede anahtar kapali iken ampul yandi
mi? Devrede anahtar açik iken ampul yandi mi?
Devrede kapali iken ampulün yanmasinin nedeni
nedir? Devredeki baglanti kablolarinin görevi
nedir? Devredeki anahtarin görevi nedir?
A.Ç
25
41

DENEYIN SEKLI
ILETKEN TEL
ÜRETEÇ
3 ADET PIL
AMPUL
ANAHTAR
DUY
Pil,iletken tel,anahtar ve ampulden olusan basit
bir elektrik devresi
A.Ç
26
42
DENEYIN SONUCU
Elektrik devresindeki ampulün yanmasi,devreden
elektrik akiminin geçtigini gösterir.Iletken
içindeki elektronlarin düzenli ve devamli
akisina ELEKTRIK AKIMI denir.Bir devredeki
pil,akan elektronlarin kaynagidir.Bir elektrik
devresinde elektronlar (-) kutuptan ,() kutba
dogru hareket ederler.Ancak elektrik akiminin
yönü,elektronlarin hareket yönünün tersi olarak
kabul edilmistir. Bir devrede elektrik akiminin
yönü pilin () kutbundan (-) kutbuna dogrudur.
A.Ç
27
43
Elektron Akiminin Yönü
Elektrik Akiminin Yönü

-
Anahtar
1 pil
ELEKTRIK DEVRESINDE ELEKTRON AKIMININ YÖNÜ ILE
ELEKTRIK AKIMININ YÖNÜ
A.Ç
27
44
- -

3
4
2
1
SORU Yukarida verilen devrede,üreteç ( pil )
kaç numara ile gösterilmistir?
A ) 1 B ) 2 C ) 3
D ) 4
A.Ç
28
45
PIL,AMPUL VE ANAHTAR YAPIMI
I. BASIT BIR PIL YAPIMI
DENEY BASIT BIR PIL YAPIMI AMAÇ Bakir ve
çinko levhalarla,ait çözeltileri kullanarak bir
pilin yapilis seklini kavrar.
ARAÇ VE GEREÇLER Bakir ve çinko levha,baglanti
kablolari,anahtar,1,5 voltluk pil,duy,beherglas,sü
lfürik asit,su,zimpara
A.Ç
29
46
DENEYIN YAPILISI
Bakir ve çinko levhalari iyice zimparalayiniz.Behe
rglas içine dokuz birim su,bir birim sülfürik
asit koyup karistiriniz. ( Asit yakicidir.Asit
üzerine su dökülmez! ) Bakir
ve çinko levhalari , sulandirilmis asit çözeltisi
içine ve birbirine dokunmayacak sekilde
yerlestiriniz.Baglanti kablolarini kullanarak
levhalari,ampulü ve anahtari kullanarak devre
hazirlayiniz.
A.Ç
29
47
DENEYIN YAPILISI
Anahtari kapattiginizda ampul isik verdi mi?
Ampulün isik vermesini saglayan elektrik akiminin
kaynagi nedir?
Beherglas içindeki asit çözeltisi,çinko ve bakir
levhalardan olusan düzenek,basit devre
elemanlarindan hangisine karsilik gelir?
A.Ç
29
48
DENEYIN SEKLI
ANAHTAR

-
Bakir levha
Çinko levha
Sulandirilmis sülfürik asit
AMPUL
DENEY DÜZENEGI
A.Ç
30
49
DENEYIN SONUCU
Bakir ve çinko levhalariyla,asit çözeltisi ve
cam kaptan olusan düzenek bir pil örnegidir. Bu
düzenek VOLTA PILI olarak bilinir.Volta pilinde
bakir levha () kutbu, çinko levha ise (-) kutbu
olusturur.Piller, elektrik devresinde sembol
olarak ( ) seklinde gösterilir.
A.Ç
32
50
DENEYIN SONUCU
Volta pili gibi pillerin günlük yasamda
kullanisli olmamasi nedeni ile kuru piller
üretilmistir.Pillerin içinde insan sagligina
zararli ve çevreyi kirleten kimyasal maddeler
bulunur.Bu nedenle kullanim süresi biten piller,
çevreye gelisigüzel atilmamalidir.
A.Ç
32
51
BIR PILIN YAPISI

A.Ç
31
52

A.Ç
53
AMPULÜN YAPISI
CAM
FITIL
DUYA TAKILAN KISIM
Ampul
A.Ç
54
AMPULÜN YAPISI
Bir ampul genel olarak cam ve metalden
yapilmistir.Cam kismi metal kismindan
fazladir.Ampulün cam kismi sicakliga dayanikli
camdan yapilmistir.Ampulde kullanilan cam ile
metal,genlesme bakimindan uyumludur.
A.Ç
34
55
Ampulün içindeki fitil dedigimiz kisim erime
derecesi yüksek tungsten telinden
yapilmistir.Fitil,elektrik akimi ile akkor
durumuna gelebilen ince,uzun çok yer kaplamamasi
için helis biçiminde kivrilmis direnç telidir.
Fitilin uçlari akim geçiren iki telin uçlarina
baglidir.Fitilin oksitlenip toz haline gelmemesi
için,ampul içindeki havanin çogu
bosaltilmistir.Ampulün kaç voltluk ve kaç wattlik
oldugu üzerinde yazilidir.
A.Ç
34
56
AMPULÜN YAPISI

A.Ç
57
AMPULÜN YAPISI

Elektrik ampulünün içine yerlestirilen çok ince
bir tel( flaman) vardir.Kötü bir iletken olan
tungstenden yapilan bu telden elektrik akimi
geçerken elektrik enerjisinin büyük bir kismi isi
enerjisine dönüsür.Tungsten tel 2600 0C de akkor
haline gelir ve çevreye beyaz isik verir.
A.Ç
58
AMPULÜN YAPISI

Akkor halindeyken tungsten metalinin havadaki
oksijenle birleserek yanmasini önlemek için
ampulün havasi bosaltilir. Ampulün içi ya havasiz
birakilir ya da tungsten ile kimyasal degisme
yapmayan azot,argon gibi az basinçli gazlarla
doldurulur.
A.Ç
59
ANAHTAR

Bir elektrik devresinde anahtar,devreyi açip
kapamaya yarayan devre elemanidir. Anahtar ile
devredeki elektrik akimini istedigimiz gibi
kontrol ederiz.
A.Ç
36
60
ANAHTAR AÇIK

A.Ç
36
61
ANAHTAR KAPALI

A.Ç
62
ANAHTAR

ANAHTAR AÇIK
ANAHTAR KAPALI
A.Ç
36
63
DEVRE ELEMANLARI VE SEMBOLLE GÖSTERME
Degisken Direnç
Iletken Tel
Açik Anahtar
Galvanometre
G
Kapali Anahtar
Voltmetre
V
Lamba (Ampul)
Ampermetre
A
Elektromiknatis (Bobin)
Lamba (Ampul)
Pil ( Üreteç)
Topraklayici
Sabit Direnç
A.Ç
37
64
AKTIF DINLENME

DERS ÇALISTIKTAN SONRA DINLENMEK IÇIN SOSYAL
ETKINLIKLERLE UGRASMAK
( MÜZIK,SPOR,KITAP OKUMAK VS. )
A.Ç
38
65
SERI DEVRELERDE AKIM
PILLERIN SERI BAGLANMASI
DENEY Pillerin Seri Baglanmasi
AMAÇ Devreye takilan ampullerden daha parlak
isik elde etme yollarini kavrar.
ARAÇ VE GEREÇLER 3 adet pil( 1,5 voltluk), pil
yatagi,duy,ampul ( 4,5 voltluk )
baglanti kablolari,anahtar
A.Ç
39
66
DENEYIN SEKLI
-

-

-

Seri bagli üç pil
Ampul
Anahtar
Seri bagli 3 pil devresi ( 1,51,51,5 4,5
volt )
A.Ç
39
67
DENEYIN YAPILISI
Bir pil,bir ampul ve bir anahtar kullanarak
basit bir elektrik devresi kuralim.Anahtari
kapatalim.Ampul isik veriyor mu? Ampulün
parlakligini gözleyiniz.
Simdi de devreye ikinci pil baglayalim. ( Pili
devreye baglarken,birinci pilin pozitif kutbuna
ikinci pilin negatif kutbu gelecek sekilde
baglayiniz. )
Anahtari açalim. Son olarak devreye üçüncü
pili baglayalim.( Baglama yaparken,ikinci pilin
pozitif kutbuna üçüncü pilin negatif kutbu
gelecek sekilde baglayin.) Anahtari kapatalim.
A.Ç
40
68
Devrede pil sayisi artikça,ampulün parlakligi
da artti mi?
Ampulün daha parlak yanmasini nasil
açiklarsiniz?
A.Ç
40
69
DENEYIN SONUCU
Bir devrede pillerin (üretecin) seri
baglanmasi pilin bir kutbunun, diger pilin zit
kutbuna karsilik gelecek sekilde art arda
baglanmasiyla olusturulur. Pil sayisi arttikça,
lâmbalarin parlakligi da artar.
Parlakligin (isik siddetinin) artmasi, devreden
geçen elektrik akiminin arttigini gösterir. Seri
bagli pillerin kullanim süresi tek pilin kullanim
süresi kadardir. Seri bagli pillerden bir tanesi
çikartilirsa , devreden akim geçmez. Yani devre
kesilmis olur.
A.Ç
41
70
Pillerin üçünün birden uçlari arasindaki
potansiyel farki VT V1 V2 V3 olur.
Her pilden ayni akim geçer I1 I2 I3 olur.
UYARI
Seri baglamada devreden geçen akim siddeti artar.
A.Ç
41
71
PILLERIM SERI BAGLANMASI

A.Ç
42
72
SORU Bir elektrik devresine 2 pili seri olarak
baglayiniz?

SORU Bir devreye 4 pili seri olarak baglayiniz.
A.Ç
43
73
HIÇ BIR IS YANLIS YAPILACAK KADAR ACIL OLAMAZ.

A.Ç
144
74
PARALEL DEVRELERDE AKIM
PILLERIN PARALEL BAGLANMASI

DENEY Pillerin Paralel Baglanmasi
AMAÇ Paralel bagli pillerde akim siddetinin
degismedigini kavrar.
ARAÇ VE GEREÇLER 3adet pil ( 1,5 Voltluk V),
pil yatagi,ampul ( 4,5 Voltluk V )
anahtar,baglanti kablolari.
A.Ç
44
75
DENEYIN SEKLI
Paralel bagli pillerden olusan devre semasi

-
-
-
V1 V2 V3 olur. IT I1 I2 I3
olur.
A.Ç
44
76
DENEYIN YAPILISI
Bir pil,ampul ve anahtar kullanarak basit bir
elektrik devresi hazirlayiniz.Anahtari
kapatiniz.Ampul isik verdi mi? Ampulün
parlakligini gözleyiniz.

Devredeki anahtari açiniz.Bu defa devreye
ikinci bir pil baglayiniz.( Pili devreye
baglarken,birinci pil ile ikinci pilin () ve ( -
) kutuplarin ayni tarafa gelecek sekilde
baglayiniz.Anahtari kapatiniz.Ampulün verdigi
isigin parlakligini gözlemleyiniz.
Ampulün iki pil ile verdigi isik,bir pil ile
verdigi isik ayni mi?
A.Ç
45
77
Anahtari tekrar açiniz.Bu kez de devreye, üçüncü
pili baglayiniz.Anahtari kapatiniz. Ampulün
parlakligi,devrede bir pil ve iki pil varken
olusan parlaklikla ayni mi?

Devredeki pillerden bir tanesini
çikariniz.Devreden akim geçti mi?Ampul ayni
parlaklikta isik verdi mi?
A.Ç
45
78
DENEYIN SONUCU
Birden fazla pilin pozitif kutuplarinin
birbiriyle,negatif kutuplarinin da birbiri ile
baglanmasi sonucu Paralel Bagli pil devresi
kurulur.

Ampulün parlakliginin degismemesi,devredeki akim
siddetinin degismediginin kanitidir.
Paralel bagli pillerden olusan devrelerde,pil
sayisinin degismesiyle devreden geçen elektrik
akiminin siddeti degismez.
A.Ç
46
79
PILLERIN PARALEL BAGLANMASI

A.Ç
80
SORU Iki pili paralel olarak baglayiniz?

SORU Dört pili paralel olarak baglayiniz?
A.Ç
48
81
BIR PIL VE ÖZDES ÜÇ AMPÜLDEN OLUSAN DEVRELER

A. ÖZDES ÜÇ AMPULÜN SERI BAGLANMASI
DENEY Özdes üç ampulün devreye seri baglanmasi
AMAÇ Bir elektrik devresine seri olarak baglanan
ampullerin verdigi isik hakkinda bilgi edinir.
DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER
Pil,3 tane ampul ( 1,5 Voltluk) ,
anahtar,baglanti kablolari
A.Ç
49
82
DENEYIN YAPILISI
A

1
-
1- Bir pil ve bir ampulden olusan basit bir
elektrik devresi kurunuz. Bu ampule A diyelim.
Devredeki anahtari kapatarak A ampulünün isik
vermesini saglayiniz. A ampulünün verdigi isigin
parlakligini gözleyiniz.
A.Ç
50
83
A B

2
-
2. Anahtari açiniz, daha sonra özdes baska bir
ampulü 2 nolu sekilde oldugu gibi devreye seri
olarak baglayiniz.
2 nolu ampule B diyelim. Anahtari kapatarak her
iki ampulün isik vermesini saglayiniz.Ampullerin
parlakligini gözleyiniz. A ampulünün
parlakliginda azalma oldu mu? A ve B
ampullerinin parlakliklari ayni mi?
A.Ç
51
84
DENEYIN SONUCU Devreye seri olarak baglanmis
özdes ampuller,esit parlaklikta isik
verir.Devreye baglanan ampul sayisi arttikça
parlaklik azalir.
Ampullerden herhangi biri duyundan sökülerek
devreden çikarilirsa diger ampuller isik
vermez.Bu durum, devreden hiç akim geçmedigini
gösterir.
A.Ç
51
85
A B C


3
-
3. Anahtari açiniz.Özdes üçüncü ampulü devreye
seri olarak baglayiniz.Bu ampule C diyelim.
A.Ç
52
86
Devrede her üç ampul varken anahtari
kapatip,ampullerin parlakligini gözleyiniz. A ve
B ampullerinin parlakliginda azalma oldu mu? Her
üç ampulün parlakligi ayni mi?

Anahtari açiniz.Son olarak ampullerden herhangi
birini duyundan çikariniz.Anahtari kapatarak
devrede bulunan iki ampulün durumunu
gözleyiniz. Ampuller neden isik vermedi?
A.Ç
52
87
SORU 3 ampulü ve iki pili bir elektrik
devresine seri olarak baglayiniz?

SORU 4 ampulü bir elektrik devresine seri olarak
baglayiniz.
A.Ç
53
88
SORU Asagidaki elektrik devresindeki ampullerin
parlakliklari hakkinda hangisi dogrudur?
I II III


-
A. I nolu ampul daha parlak yanar. B. I ve II
nolu ampuller ayni parlaklikta yanar. C. I ,II
ve III nolu ampuller ayni parlaklikta yanar. D.
I ve III nolu ampuller parlak, II nolu ampuller
sönük yanar.
A.Ç
89
ÖZDES ÜÇ AMPULÜN PARALEL
BAGLANMASI
DENEY Bir pil ve üç özdes üç ampulün paralel
baglanmasi.
ARAÇ GEREÇLER 1 pil(1,5 Voltluk),özdes üç ampul(
1,5 Voltluk),anahtar,baglanti kablolari.

A
DENEYIN YAPILISI
1. Bir pil,bir ampul ve bir anahtardan olusan bir
devre hazirlayiniz.Bu ampule A diyelim.
Devredeki anahtari kapatarak A ampulünün isik
vermesini saglayiniz.
A ampulünün verdigi isigin parlakligini
gözleyiniz.

-
A.Ç
55
90
2. Anahtari açarak özdes baska bir ampulü yandaki
sekilde oldugu gibi devreye baglayiniz.

A B
Bu ampule B ampulü diyelim.
Anahtari kapatiniz.Bu durumda her iki ampulün
verdigi isiklarin parlakligini gözleyiniz.
Ampullerin parlakligi ayni mi? A ampulünün
parlakliginda degisme oldu mu?

-
A.Ç
56
91
3. Anahtari açiniz.Özdes üçüncü ampulü yandaki 3
nolu sekilde oldugu gibi devreye yine paralel
olarak baglayiniz. Bu ampule C diyelim.

A B C
Anahtari kapatarak ampullerin verdigi isiklarin
parlakligini gözleyiniz.
Ampullerin parlakliginda degisme oldu mu? Üç
ampulün parlakligi da ayni mi?

-
A.Ç
57
92
Anahtari açiniz.Devrede paralel bagli ampullerden
herhangi birini duyundan sökerek çikariniz.
Anahtari kapatarak devredeki ampullerin durumunu
gözleyiniz. Diger iki ampul isik vermeye neden
devam etti?Ampullerin parlakligi devam etti mi?

A B C

-
A.Ç
57
93
DENEYIN SONUCU Devreye paralel bagli özdes
ampuller esit parlaklikta isik verir.Devreye
paralel olarak baska özdes ampuller baglandiginda
devredeki ampullerin parlakligi degismez.
Ampullerden herhangi biri duyundan çikarildiginda
,diger ampuller isik vermeye devam eder.

A.Ç
58
94
ÖZDES ÜÇ AMPULÜN KARISIK BAGLANMASI
DENEY Bir pil ve özdes üç ampulün devreye
karisik baglanmasi

AMAÇ Karisik bagli ampullerin verdigi isigin
parlakliginin farkli oldugunu kavramak.
DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER
1 pil,üç adet özdes ampul ( 1,5
Voltluk),anahtar.baglanti kablolari
A.Ç
59
95
DENEYIN SEKLI

A
B C

-
DEVRE SEMASI
A.Ç
60
96
DENEYIN YAPILISI
B ve C ampullerini birbirine paralel baglayiniz.
A ampulünü de bunlara seri baglayiniz.Baglanti
kablolari ,anahtar ve pil kullanarak devreyi
tamamlayiniz.Anahtari kapatarak devreden akim
geçmesini saglayiniz.

B ve C ampullerinin,A ampulüne göre parlakliklari
nasildir? Karsilastiriniz.Hangi ampul daha parlak
yaniyor? B ve C ampullerinin parlakliklari ayni
midir?
A.Ç
61
97
DENEYIN SONUCU

Devrede,B ve C ampulleri birbirlerine paralel
baglidir.A ampulü bunlara seri baglidir. B ve C
ampulleri esit parlaklikta yanarken,A ampulü
bunlardan daha parlak yanar.
A.Ç
61
98
SORU Yalniz L lambasinin isik vermesi için hangi
anahtarlarin kapatilmasi gerekir?

A.Ç
99
SORU M ve K lambalarinin yanmasi için hangi
anahtarlarin kapatilmasi gerekir?

A.Ç
100

EGER GAYRET ETMEZSENIZ ASLA BASARAMAZSINIZ
A.Ç
64
101
IKI NOKTA ARASINDAKI POTANSIYEL VARKI,
VOLTMETRE

Kelime anlami gizili güç olan potansiyel , is
yapabilme yetenegi olarak da bilinir. Potansiyel
enerji ise her an kullanima hazir, depolanmis
enerjidir. Potansiyel farki ise bir karsilastirma
yapildigini gösterir. Elektrikte, bir devrenin
iki noktasi arsinda potansiyelin
karsilastirildigi anlamini tasir.

A.Ç
65
102
Iki nokta arasinda potansiyel farki varsa ve bu
iki nokta bir iletkenle birlestirilmis ise bu
devreden bir akim geçer. Elektrik devrelerindeki
potansiyel farkini üreteçler üreteçler saglar.
Bir pilin 1,5 V luk olmasi onun () ve (-)
uçlari arasindaki potansiyel farkinin 1,5 V
oldugunu gösterir. Potansiyel farkina GERILIM de
denir.


A.Ç
65
103
VOLTMETRE

A.Ç
104
Bir devrenin iki noktasi arasindaki potansiyel
farki degismiyorsa bu iki nokta arasinda düzenli
bir akim olusur. Evinizde, ampullerin
parlakliginin degistigi oluyor mu?
Neden? Pil,ampul ve anahtardan olusan basit bir
elektrik devresinde, pilin pozitif ve negatif
kutuplari arasinda belirli bir potansiyel fark
vardir. Potansiyel fark, VOLTMETRE denilen araçla
ölçülür.

Bir devrede iki uç arasindaki potansiyel farki
birimine VOLT denir. Volt kisaca V ile
gösterilir.
A.Ç
67
105
VOLTMETRENIN DEVREYE BAGLANMASI

Voltmetre bir elektrik devresine bagli ampulün
iki ucu arasindaki gerilimi ölçer.
Bu nedenle voltmetrenin uçlari bu iki noktaya
baglanmistir.Yani voltmetre ampule paralel
baglanir.Asagidaki devrede 1,5 Vluk pil
kullanildigi için voltmetre de 1,5 V degeri
okunur.
A.Ç
106
VOLTMETRENIN DEVREYE BAGLANMASI

V
1,5 V
-
1,5 V
A.Ç
107
VOLTMETRENIN DEVREYE BAGLANMASI
0,75 V 0,75 V

V V
-
1,5 V
DEVRE SEMASI
A.Ç
69
108
AKIM SIDDETININ ÖLÇÜLMESI VE AMPERMETRE

Elektrik yükünün( elektronlarin ) bir noktadan
diger bir noktaya hareket etmesine AKIM denir.
Televizyonu,buzdolabini veya cep lambasini
çalistiran elektrik akimidir.
A.Ç
109
Akim,iletken bir kablo ile bir yerden bir yere
tasinir.

Bir ampulün parlakligi,birim zamanda üzerinden
geçen elektron miktarina göre degisir.
Bir elektrik devresinin herhangi bir
kesitinden,bir saniyede geçen elektrik yükü
miktarina AKIM SIDDETI denir.
Elektrik akiminin siddeti AMPERMETRE adi verilen
araçla ölçülür.
A.Ç
70
110
AMPERMETRE

A.Ç
111
AMPERMETRENIN DEVREYE BAGLANMASI
DEVRE SEMASI

A
-
Sekilde basit bir elektrik devresi ve
ampermetrenin devreye baglanisi görülmektedir.
Ampermetre,üzerinden geçen akimi okuyacagimiz
devre elemanlarina seri olarak baglanir.Akim
siddeti birimi AMPER dir ve I ile
gösterilir.
A.Ç
72
112
ANA KOLDAKI AKIMIN VE KOLLARA AYRILAN AKIMIN
ÖLÇÜLMESI
Asagidaki devreyi kurunuz.

A
A1
L
K
A
A
I
I1
A2
M
I2
A
K,L ve M ampulleri yandi mi? Ampullerin
parlakliklarini karsilastiriniz. Her koldaki
ampermetrenin gösterdigi akim degerini okuyup not
ediniz.
A.Ç
73
113
Ana koldan geçen akim siddeti I, kollardaki
akim siddetleri de I1 ve I2 olsun. A
ampermetresinin gösterdigi deger,A1 ve A2
ampermetrelerinin gösterdigi degerlerin
toplamina esittir.

A
A
A
-
-
A.Ç
74
114
Akim siddetleri ampermetrelerden dikkatlice
okundugundaana koldaki akim siddetinin degeri (
I ), paralel kollardaki akim siddetlerinin
toplamina ( I1 I2 )esittir. Ana koldaki akim
siddeti,kollardan geçen akim siddetinden büyük
oldugundan,ana koldaki ampul daha parlak yanar.

A
A
A
-
-
A.Ç
74
115
Ana koldaki akim siddeti Birinci koldaki akim
siddetiIkinci koldaki akim siddeti

Ana koldaki akim siddeti I Birinci koldaki
akim siddeti I1 Ikinci koldaki akim siddeti
I2
I I1 I2
A.Ç
116
SORU Deneyde paralel kollardaki akim siddetleri
0,5 amper olduguna göre ana koldaki akim
siddetinin degeri ne olur?

I1 0,5 amper I2 0,5 amper I ?
I I1 I2
I 0,5 0,5
I 1 amper
A.Ç
75
117
REOSTA NASIL ÇALISIR?

Reostayi bir su vanasina benzetebiliriz.Nasil ki
su vanasi suyun akisini kontrol ediyorsa, reosta
da akimin geçisini kontrol eder.
A.Ç
118

B. BIR ILETKENIN DIRENCI
A.Ç
80
119
B.BIR ILETKENIN DIRENCI
1. BIR ILETKENIN DIRENCI

2. ILETKENIN UZUNLUGU, KESITI,CINSI ILE DIRENÇ
ARASINDAKI ILISKI.
3. BIR ILETKENIN IKI UCU ARASINDAKI POTANSIYEL
FARKI, AKIM SIDDETI ARASINDAKI ILISKI.
A.Ç
120
4. DEGISKEN DIRENÇLER, DIRENÇLERIN RENK
KODLARI.

5. DIRENÇLERIN SERI VE PARALEL BAGLANMASI.
6. SERI VE PARALEL BAGLI DIRENÇLERDE AKIM.
7. ELEKTRIK AKIMININ ETKILERI
A.Ç
81
121
1. BIR ILETKENIN DIRENCI
Elektrik akimi,elektronlarin hareketi ile
olusur.Elektronlar bir iletken içinde hareket
ederken çevreleriyle etkilesir ve enerji
kaybederler. Yani,elektronlar akarken atomlarin
engeliyle karsilasirlar.Iyi iletken olmayan
maddelerin içinde ise akim olusturulacak sekilde
hareket edemezler.

Bu nedenle iletkenler iyi ve kötü iletken olarak
siniflandirilabilir.Yani maddeler üzerlerinden
geçen akima karsi gösterdikleri tepkiye göre
siniflandirilir. Bu tepkiye DIRENÇ adi verilir.
A.Ç
122
1. BIR ILETKENIN DIRENCI
Direnç sembol olarak R ile gösterilir. Bir
elektrik devresinde ise seklinde
gösterilir.

Direnç birimi OHM dur. Ohm kisaca ? isareti ile
gösterilir.
Yalitkan maddelerin dirençleri çok büyük
oldugundan bunlar elektrik akimini geçirmezler.
Direnci en az olan iletkenler sirasiyla altin,
gümüs, bakir,alüminyum gibi metallerdir.
A.Ç
123
2. ILETKENIN UZUNLUGU,KESITI,CINSI ILE DIRENÇ
ARASINDAKI ILISKI.
DENEY Iletken bir telin direnci uzunluguna
bagli midir?

AMAÇ Iletken bir telin direnci ile uzunluguna
bagli oldugunu kavrar.
ARAÇ VE GEREÇLER 2 adet Hertz ayagi,ampermetre,2
adet pil yada güç kaynagi,duy,ampul (3 Vluk)
,baglanti kablolari,0,20m ve 0,40 m lik krom-
nikel tel anahtar
A.Ç
124
2. ILETKENIN UZUNLUGU,KESITI,CINSI ILE DIRENÇ
ARASINDAKI ILISKI.

DENEY DÜZENEGI
Krom nikel tel
A.Ç
125
DENEYIN YAPILISI
I. 0,20 mlik teli,hertz ayaklari arasina
baglayiniz. Anahtari kapatiniz.Ampermetredeki
degeri okuyunuz ve defterinize not
ediniz.Lambadaki parlakligi gözleyiniz. Anahtari
açiniz.

II. Daha sonra hertz ayaklari arasina 0,40 mlik
teli baglayiniz.Anahtari kapatiniz.Ampermetredeki
degeri okuyup not aliniz.Ampulün parlakligini
gözleyiniz.
A.Ç
126
Her iki durumda daAmpermetredeki degerler ve
ampulün parlakligi ayni midir?

Tel uzadiginda ampermetredeki deger ile ampulün
parlakligi azaliyor mu? Gözleyiniz.
Telin boyu uzadikça ampuldeki parlakligin
azalmasi sonucunda,devredeki direncin artigini
söyleyebilir miyiz?
A.Ç
127
DENEYIN SONUCU
ILETKEN BIR TELIN DIRENCI, UZUNLUGUNA
BAGLIDIR.TELIN BOYU UZADIKÇA,DIRENCI ARTAR.TELIN
BOYU KISALDIKÇA,DIRENCI AZALIR.

YANI TELIN DIRENCI BOYU ILE DOGRU ORANTILIDIR.
A.Ç
84
128
DENEY ILETKEN BIR TELIN DIRENCI KESITINE BAGLI
MIDIR?
AMAÇ Iletken bir telin kesitiyle direnci
arasindaki iliskiyi kavrar.
ARAÇ- GEREÇLER 2 adet hertz
ayagi,ampermetre,2 adet pil (1,5 Vluk) ampul
(3Vluk), baglanti kablolari,0,5 mm ve 1mm çapli
0,40 m uzunlugunda krom-nikel tel,anahtar.
DENEY DÜZENEGI
Krom nikel tel (0,5 ve1 mm çapli 0,40m
uzunlugunda )
A.Ç
129
DENEYIN YAPILISI

I. 0,5 mm çapli ve 0,40 m uzunlugundaki
krom-nikel teli,hertz ayaklari arasina
baglayiniz.Anahtari kapayipAmpulün parlakligini
gözleyiniz.Ampermetredeki akim siddetini okuyup
not ediniz. Anahtari açiniz.

II. Daha sonra bu teli çikarip 1 mm çapindaki
krom-nikel teli hertz ayaklari arasina
baglayiniz. Anahtari kapatiniz. Ampulün
parlakligini gözleyiniz. Ampermetredeki akim
siddetini defterinize not ediniz.
A.Ç
130
I ve II. Durumlarda akimin degeri ve ampulün
parlakligi ayni midir?


Telin kesiti artiginda,ampermetredeki deger
ile ampulün parlakligi azaldi mi,artti mi?
Telin kesiti arttikça ampuldeki parlakligin
artmasi sonucunda,devredeki direncin azaldigini
söyleyebilir miyiz?
A.Ç
131
DENEYIN SONUCU


ILETKEN BIR TELIN DIRENCI KESITINE BAGLIDIR.
TELIN KESITI ARTTIKÇA, DIRENCI AZALIR. TELIN
KESIDI KÜÇÜLDÜKÇE,DIRENÇ ARTAR.
YANI TELIN DIRENCI ,KESITI ILE TERS ORANTILIDIR.
A.Ç
86
132
DENEY ILETKEN BIR TELIN DIRENCI TELIN CINSINE
BAGLI MIDIR?
AMAÇ Iletken bir telin cinsi ile direnci
arasindaki iliskiyi kavrar.
ARAÇ- GEREÇLER 2 adet hertz
ayagi,ampermetre,2 adet pil (1,5 Vluk) ampul
(3Vluk), baglanti kablolari, duy,1mm çapli 0,40
m uzunlugunda krom-nikel tel, ve alüminyum
teller, anahtar.
DENEY DÜZENEGI
Krom nikel tel (1 mm çapli 0,40m uzunlugunda )
A.Ç
87
133
DENEYIN YAPILISI
I. 1 mm çapli ve 0,40 m uzunlugundaki krom-nikel
teli,hertz ayaklari arasina baglayiniz.Anahtari
kapatiniz. Ampuldeki parlakligi
gözleyiniz.Ampermetredeki sayiyi not ediniz.
Anahtari açiniz.

II. Hertz ayaklari arasindaki krom-nikel teli
çikariniz.Yerine ayni uzunlukta ve çaptaki
alüminyum teli baglayiniz.Ampulün parlakligini
gözleyiniz.Ampermetredeki rakami not aliniz.
Her iki farkli cins tel,ayni devreye ayri ayri
baglandiginda ampulün parlakligi ayni midir?
A.Ç
134
DENEYIN SONUCU

BIR ILETKENIN DIRENCI,ILETKENIN CINSINE BAGLIDIR.
BIR ILETKENIN CINSI DENINCE AKLIMIZA,O
ILETKENIN ÖZ DIRENCI GELIR.
Iletken bir maddenin,birim uzunlugunda ve birim
kesitteki parçasinin direncine ÖZ DIRENÇ denir.
Öz direnç her madde için sabit bir sayidir.
ÖZ DIRENÇ,iletken maddeler için ayirt edici bir
özelliktir. Her iletkenin öz direnci farklidir.
A.Ç
135
HER ÜÇ DENEYIN SONUCUNDA
Bir iletkenin direnci

1. Iletkenin uzunluguna 2. Iletkenin kesitine 3.
Iletkenin cinsine baglidir.
A.Ç
136
ILETKENIN UZUNLUGU ( m )
BIR ILETKENIN DIRENCI ÖZ DIRENÇ X
ILETKENIN KESITI ( m2 )

DIRENÇ R ÖZ DIRENÇ P UZUNLUK I KESIT
S
I
R P x
S
A.Ç
137
SORU Uzunlugu 2 metre olan telin kesit alani 1
mm2 dir. Buna göre bu telin direnci kaç ohm
dur? ( Telin öz direnci0,017 Ohm.m )
ÇÖZÜM
I
I 2 m S 1 mm2
P 0,017 Ohm.m R ?
R P.
S
2
R 0,017.
1.10-6
R 3400 ohm
A.Ç
138
SORU Bir direncin kesit kesit alani iki
katina,boyunu 8 katina çikarirsak direnci önceki
direncin kaç kati olur?

A. 1 B. 2 C. 4 D. 8
ÇÖZÜM
I
S 2S I 8 I
R P.
S
8 I
RI P.
4 R
2 S
A.Ç
139
3. BIR ILETKENIN IKI UCU ARASINDAKI POTANSIYEL
FARKI,AKIM SIDDETI ARASINDAKI ILISKI.
DENEY OHM YASASI
ARAÇ- GEREÇLER 2 adet hertz
ayagi,ampermetre,voltmetre , 4 adet pil
(1,5 Vluk), baglanti kablolari, 0,40 m
uzunlugunda krom-nikel tel,, anahtar.
A.Ç
140
DENEY DÜZENEGI
Krom nikel tel (0,40m uzunlugunda )
A.Ç
141
DENEYIN YAPILISI
Sekildeki düzenegi kurunuz.Hertz ayaklari arasina
krom-nikel teli baglayiniz.Voltmetre ve
ampermetreyi devreye kurallara uygun olarak
baglayiniz.

I- Devredeki pil kutusuna 1 pil takili
iken,anahtari kapatiniz.Voltmetrede potansiyel
farkini,ampermetreden akim siddetini ölçerek
verilen tabloya yazini.
II- 2 pili,3 pili ve 4 pili ayri ayri devreye
seri olarak takarak deneyi tekrar
ediniz.Buldugunuz verileri tabloya yaziniz.
A.Ç
142
Okudugunuz degerlerden,Potansiyel farki / Akim
siddeti oranini bulunuz.Devredeki seri bagli pil
sayisi arttikça,devreden geçen akim ve telin iki
ucu arasindaki potansiyel farki da artiyor mu?Her
ölçümde V / I orani yaklasik olarak ayni mi?

A.Ç
143
DEVRE SEMASI
V

-
-

A
-

-

A.Ç
93
144
DEVRE SEMASI
V

Voltmetre
A
Direnç
Ampermetre
I
I
Reosta
I

-
Akim
Dogru akim kaynagi
A.Ç
94
145
VERI TABLOSU

A.Ç
95
146
Ölçülen degerlerin birbiri ile olan iliskisini
bir grafikte gösterelim
V ( Volt )

V4 V3 V2 V1
I ( Amper )
O
I1 I2 I3 I4
Grafikte potansiyel farki düsey,akim siddeti ise
yatay eksende gösterilmistir.
Grafigin bir dogru seklinde çikmasi,potansiyel
farkinin akim siddetine orantili olarak arttigini
gösterir.
A.Ç
96
147
DENEYIN SONUCU
Yaptigimiz deneyler sonucundabir iletkende,
Potansiyel farki / Akim siddeti oraninin daima
sabit oldugu görülür. ( OHM YASASI )

Bu sabit degere , o iletkenin DIRENCI denir.
Iletkenin iki ucu arasindaki potansiyel farki
Bir iletkenin direnci
Iletkenden geçen akim siddeti
BIRIMLER
Direnç R Potansiyel farki V
Akim siddeti I
V
R Ohm V Volt I Amper
R
olur.
I
A.Ç
97
148
ÖRNEK Bir elektrik devresinde uçlar arasindaki
potansiyel farki 12 volt,devreden geçen akim
siddeti 3 amper olduguna göre bu iletkenin
direncini bulunuz?
ÇÖZÜM
12
V
V 12 Volt I 3 Amper R ?
R
R
3

I
R 4 ? (Ohm )
ÖRNEK Kapali devredeki iletkenin direnci 5 ?
dur.Ampermetre 1,5 amperi gösteriyor.Voltmetre
hangi degeri gösterir?
A
I LETKEN
V
ÇÖZÜM
R 5 ? I 1,5 A V ?
R V / I
-
V R. I
V 5 . 1,5
V 7,5 Volt
A.Ç
98
149
SORU Bir ögrenci grubu Ohm kanunu
deneyinde bir iletkenin direncini 4 ohm
buluyor. Iletkenin uçlari arasindaki
potansiyel farki 8 voltu gösterdigine göre,
ampermetre hangi degeri göstermistir? ÇÖZÜM
R 4 ohm V V V 8 V
I R I ? 8 4

Verilen formülde yerine yazarsak
R
I
I 2A
I
SORU Bir iletkenin iki ucu arasina uygulanan
potansiyel farki 100 volt, iletkenden geçen akim
siddeti 2 amper olduguna göre bu iletkenin
direncini bulunuz? ÇÖZÜM V 100 volt
V 100 I 2 amper I
2 R ?
R
R
R 50 ohm
A.Ç
99
150
SORU Bir iletkenin direnci 70 ohm, bu
iletkenden geçen akim siddeti 3 amper olduguna
göre, bu iletkenin iki ucu arasindaki potansiyel
farki kaç volttur? ÇÖZÜM R 70 ohm
V I 3 amper I V ?

V R . I
V 70 ohm . 3 amper
R
V 210 volt
SORU Bir ampulün direnci 110 Ohm, iki ucu
arasina uygulanan potansiyel farki 220 volt
olduguna göreampulden geçen akim kaç
amperdir? ÇÖZÜM R 110 Ohm V
V 220 V 220
Volt I R
110 I ?
I
I
R
I 2 amper
A.Ç
100
151

SEVGI VE HOSGÖRÜ KISIYI YÜCELTIR...
A.Ç
101
152

DIRENÇLERIN BAGLANMASI
A.Ç
102
153
DIRENÇLERIN BAGLANMASI

A ) SERI BAGLANMASI B ) PARALEL BAGLANMASI C )
KARISIK BAGLANMASI
A.Ç
103
154

A ) SERI BAGLAMA
A.Ç
104
155
A ) DIRENÇLERIN SERI BAGLANMASI VE ESDEGER DIRENÇ

Bu tür baglamada dirençler uç uca getirilerek
baglanir.Devrenin esdeger direnci baglanan bütün
dirençlerin degerlerinin toplamina esittir.

Her dirençten geçen akim siddeti aynidir.
A.Ç
156
A ) DIRENÇLERIN SERI BAGLANMASI VE ESDEGER DIRENÇ

Res
R1 R2
R3
I
Esdeger direnç
S ERI BAGLI DIRENÇLER
Seri bagli dirençlerin yerini tutacak tek
dirence ESDEGER veya DENK DIRENÇ denir.
Esdeger direnç devredeki tüm dirençler toplamina
esittir.
A.Ç
157
SERI BAGLAMA VE ÖZELLIKLERI
Dirençlerin uç uca baglanmasiyla elde edilen
baglama sekline SERI BAGLAMA denir.Bu tür
baglamalarda üreteçten çekilen toplam akim
kollara ayrilmaz Üretecin baglandigi kola ana kol
denir.

VKL
R1 R2
R3
I I1 I2
I3
L
K
V1
V2
V3
-
VKL
SERI BAGLI R1 , R2 , R3 DIRENÇLERI
A.Ç
106
158
A. Seri bagli dirençlerin her birinden ayni akim
geçer.Bu akim,toplam akima esittir.

I I1 I2 I3
B. Her bir direncin uçlari arasindaki potansiyel
farklarinin toplami,üç direncin uçlari arasindaki
potansiyel farka esittir.
VKL V1 V2 V3
C. Dirençlerin toplami,esdeger direnci verir.
R es R1 R2 R3
A.Ç
159
ÖRNEK 4 Ohm, 6Ohm ve 9 Ohm luk üç direnç seri
olarak baglanmistir.Toplam direnci bulunuz.

ÇÖZÜM
RT R1 R2 R3
R1 4? R2 6? R3 9? RT ?
RT 4 6 9
RT 19 ?
A.Ç
160
SORU 12 Ohm ve 16 Ohm luk iki direnç seri
olarak baglanmistir.Toplam direnci bulunuz.

SORU 4 Ohm,6 Ohm ve 8 Ohm luk üç direnci seri
olarak baglayip,toplam sirenci bulunuz.
A.Ç
161
SORU 5 Ohm ve 7 Ohm luk iki direnci seri
olarak baglayiniz.

SORU Direnç nedir? Tanimlayiniz?
SORU Bir iletkenin direnci nelere baglidir?
Yaziniz.
A.Ç
162

B ) PARALEL BAGLAMA
A.Ç
163
B ) DIRENÇLERIN PARALEL BAGLANMASI VE ESDEGER
DIRENÇ

Önce dirençlerin uçlari kendi aralarinda bir
araya getirilir.Sonra bu uçlar asil devreye
baglanir. Burada devrenin toplam direnci
küçülür.Her bir koldan geçen akim siddeti
direncin büyüklügüne göre degisir.

A.Ç
164
B ) DIRENÇLERIN PARALEL BAGLANMASI VE ESDEGER
DIRENÇ

R1
R2
I1
I2
I3
R3
I
PARALEL BAGLI DIRENÇLER
Paralel bagli dirençlere esdeger olan direncin
tersi,paralel bagli dirençlerin tersleri
toplamina esittir.

1 /RES 1 / R1 1 / R2 1 / R3 ...
A.Ç
165
PARALEL BAGLAMA VE ÖZELLIKLERI
Birer uçlari bir noktaya diger uçlari ise baska
bir noktaya baglanarak elde edilen baglama
çesidine paralel baglama denir.

R1
I1
V1
I2
I
R2
I3
V2
R3
V3
-

I
Vkl
A.Ç
166

A - ) Kollardan geçen akim siddetleri toplami
ana koldan geçen akim siddetine esittir. I I1
I2 I3

B - ) Dirençlerin uçlari ayni noktaya
baglandigindan her direncin uçlari arasindaki
potansiyel farklar birbirine esittir.
VKL V1 V2 V3
A.Ç
167

C- ) Esdeger direncin tersi,dirençlerin
tersleri toplamina esittir.
1
1
1
1



R2
R3
R es
R1
A.Ç
168

Dirençler devreye paralel baglandiginda
esdeger direnç daima küçülür. Hatta en küçük
dirençten daha küçüktür

Iki direnç paralel baglandiginda esdeger
direnç, dirençlerin çarpimlarinin, toplamlarina
esittir.
R1 . R2
R es
R1 R2
A.Ç
169

Her birinin direnci R olan n tane özdes direnç
paralel baglanirsa esdeger direnç

R
R es
n
A.Ç
170
PARALEL BAGLI DIRENÇLERLE ILGILI SORULAR
SORU 1 3 Ohm,6 Ohm luk iki direnç paralel
baglanmistir. Toplam ( Esdeger ) direnç kaç Ohm
olur?

ÇÖZÜM
1
1
R1 3 ? R2 6 ? R ?
1


R es
R1
R2
21
1
1
1
1



6
3
6
R es
R es
(2)
( 1 )
6
R es
R es 2 ?
3
A.Ç
171
SORU 2 3 Ohm, 6 Ohm ve 12 Ohm luk üç direnci
bir elektrik devresine paralel olarak baglayiniz?

SORU 3 4 Ohm,5 Ohm ve 20 Ohm luk üç direnç
birbirlerine paralel olarak baglanmistir.Toplam
direnci bulunuz?
SORU 4 6 Ohm ve 12 Ohm luk iki direnç paralel
olarak baglanmistir.Toplam direnci bulunuz?
A.Ç
172

C ) KARISIK BAGLAMA
A.Ç
173
C ) DIRENÇLERIN KARISIK
BAGLANMASI
Bir elektrik devresinde dirençler hem seri hem
de paralel baglanmis olarak karisik halde
bulunabilir.

R2
R1
R6
R3
R5
R4
-

-

Yukaridaki devrede paralel ve seri bagli
dirençler hangisidir? R1 1 ohm R2 2 ohm
R3 2 ohm R4 6 ohm R5 5 ohm R6 4 ohm
ise esdeger direnç kaç ohmdur?
A.Ç
118
174
SORU 5 Asagidaki devrede bagli olarak verilen
dirençlerin toplam direnç degerini bulunuz?
R2 4? R3 2 ?
R4 5 ?
R1 3 ?
I
I
I.
II.
R2,3 R2 R3 R2,3 4 2

R2,3 ile R1 paralel bagli olduklarindan
esdeger direnç

1
1 2

R es
6
1
1
1
R2,3 6 ?


R es
R2,3
R1
1
3

R es
6
1
1
1


R es
6
3
3 R es 6
(1)
(2)
R es 2 ?
A.Ç
119
175
III.
R es 2 ? R 4 5 ?
R1es ?

R1es R es R4
R1es 2 5
R1es 7 ?
olur.
A.Ç
120
176

SERI VE PARALEL BAGLI DIRENÇLERDE AKIM
A.Ç
121
177
SERI BAGLI DIRENÇLERDE AKIM
DENEY SERI BAGLI DIRENÇLERDE AKIM SIDDETININ
ÖLÇÜLMESI

AMAÇ Seri bagli dirençlerde devreden geçen
toplam akim siddetinin her bir dirençten geçen
akim siddetinin birbirine esit oldugunu kavrar.
( I I1 I2 )
ARAÇ GEREÇLER 2 adet ampermetre,2 adet ampul (
1,5 Vluk ) 2 adet pil ( 1,5 V luk)
,anahtar,baglanti kablolari
A.Ç
178
DENEYIN SEKLI
A C


R2
R1
A
A
A.Ç
123
179
DENEYIN YAPILISI

Yukaridaki sekilde gösterilen seri bagli
ampullerden (dirençlerden ) olusan devreyi
kurunuz. Anahtari kapatiniz. ampullerin
parlakligi ayni mi? Ampermetrelerdeki degerleri
okuyunuz. Akim siddetlerinin okunan bu degerleri
ayni mi? Devredeki ampullerden (direnç) birini
gevsetiniz. Diger ampul söndü mü?
Ampermetrelerdeki akim degerleri nedir.
A.Ç
180
DENEYIN SONUCU

Dirençlerin seri baglandigi bir devreden geçen
toplam akim siddeti ile her bir dirençten geçen
akim siddeti birbirine esittir. Ampullerden
birini devreden çikarirsak devre tamamlanmaz.
Devreden akim geçmez ve diger ampul de söner.
I I1 I2
A.Ç
181
PARALEL BAGLI DIRENÇLERDE AKIM

DENEY PARALEL BAGLI DIRENÇLERDE AKIM
SIDDETININ ÖLÇÜLMESI
AMAÇ Paralel bagli dirençlerdeki devredeki
akimin kollardaki akimlarin toplamina esit
oldugunu kavrar.
A.Ç
182
DENEYDE KULLANILAN ARAÇ GEREÇLER

3 adet ampermetre 2 adet ampul 2 adet pil (1,5
Vluk ) Anahtar Baglanti kablosu
A.Ç
183
A2
DENEYIN SEKLI
A1
A
A2
R2
I2
A
A1
R1
A
A
A
I1
A.Ç
126
184
DENEYIN YAPILISI

Yandaki sekilde gösterilen, paralel bagli
ampullerden (dirençlerden) olusan devreyi
kurunuz. Anahtari kapatiniz. Ana koldan geçen
akim siddeti I yi A ampermetresinden okuyunuz ve
defterinize yaziniz.
A.Ç
185
Yan kollardaki akim siddetleri I1 ve I2 yi A1
ve A2 ampermetrelerini kullanarak okuyunuz ve
defterinize yaziniz. I1 ve I2 akimlari birbirine
esit mi? Ana koldaki akim siddetleri toplamlarina
esit mi? Paralel bagli ampullerden birini
devreden çikarirsak diger ampul yanmaya devam
ediyor mu? Gözleyiniz

A.Ç
186
DENEYIN SONUCU
Iki direncin birbirine paralel baglandigi bir
devrede,ana koldan geçen akim siddetinin
degeriyan kollardan geçen akim siddetinin
degerinin toplamina esittir.

I I1 I2
A.Ç
187
Paralel bagli ampullerden biri yerinden
çikarilirsa diger ampul yanmaya devam eder.Ancak
parlakligi artar.

Paralel bagli dirençlerdedirenci küçük olan
koldan Büyük,direnci büyük olan koldan Küçük akim
geçer.
A.Ç
188
ÖRNEK Asagidaki devrenin ana kolundan geçen
I akim siddetini bulunuz?
R2 3 ?
I1 ?
R1 4 ? R2 3 ? R3 6 ? V 18 Volt I ?
R1 4 ?
R3 6?
I2 ?
A
V 18 V
I ?
I. ) R2 ve R3 paralel bagli dirençlerdir
1
1
1
1
1
1
1
23





R
R 2
R3
R
R
3
6
6
(1 )
(2)
R 2?
A.Ç
128
189
II. ) Devrenin toplam direnci
RT R R1
RT 2 ? 4 ?
RT 6?

III. ) IT akim siddeti ise
V
V
olur.
dan
I
R
R
I
18 V
IT 3 amper
IT
V
6 ?
IT
RT
A.Ç
129
190

ELEKTRIK AKIMININ ETKILERI
A.Ç
133
191
ELEKTRIK AKIMININ ETKILERI

ISIK ETKISI ISI ETKISI KIMYASAL ETKISI
A.Ç
134
192
AMPULÜN YAPISI
CAM
FITIL
DUYA TAKILAN KISIM
Ampul
A.Ç
193
AMPULÜN YAPISI
Bir ampul genel olarak cam ve metalden
yapilmistir.Cam kismi metal kismindan
fazladir.Ampulün cam kismi sicakliga dayanikli
camdan yapilmistir.Ampulde kullanilan cam ile
metal,genlesme bakimindan uyumludur.
A.Ç
34
194
Ampulün içindeki fitil dedigimiz kisim erime
derecesi yüksek tungsten telinden
yapilmistir.Fitil,elektrik akimi ile akkor
durumuna gelebilen ince,uzun çok yer kaplamamasi
için helis biçiminde kivrilmis direnç telidir.
Fitilin uçlari akim geçiren iki telin uçlarina
baglidir.Fitilin oksitlenip toz haline gelmemesi
için,ampul içindeki havanin çogu
bosaltilmistir.Ampulün kaç voltluk ve kaç wattlik
oldugu üzerinde yazilidir.
A.Ç
34
195
AMPULÜN YAPISI

A.Ç
196
AMPULÜN YAPISI

Elektrik ampulünün içine yerlestirilen çok ince
bir tel( flaman) vardir.Kötü bir iletken olan
tungstenden yapilan bu telden elektrik akimi
geçerken elektrik enerjisinin büyük bir kismi isi
enerjisine dönüsür.Tungsten tel 2600 0C de akkor
haline gelir ve çevreye beyaz isik verir.
A.Ç
197
Akkor halindeyken tungsten metalinin havadaki
oksijenle birleserek yanmasini önlemek için
ampulün havasi bosaltilir. Ampulün içi ya havasiz
birakilir ya da tungsten ile kimyasal degisme
yapmayan azot,argon gibi az basinçli gazlarla
doldurulur.

A.Ç
198
ELEKTRIK AKIMININ ISI ETKISI

Her iletkenin, üzerinden geçen elektrik
akimina zorluk gösterdigini(direnç) biliyorsunuz.
Bu direnç sonucunda, iletken isinir.Bu
isinmaelektrik akimini meydana getiren akan
elektronlarla, telin atomlari arasindaki çarpisma
sonucu olusur.
Elektrigin isi etkisinden yararlanilarak ütü,
elektrik sobasi, elektrik isiticisi, klima gibi
araçlar yapilmistir. Siz de, elektrigin isi
etkisinden yararlanilarak üretilen araç ve
gereçlerden örnek bulunuz.



A.Ç
199
Elektrigin isi etkisinden
yararlanilarak üretilen araçlarin içinde, evlerde
en çok kullandigimiz ütüdür. Bir ütüde isitici
olarak, direnci büyük olan krom-nikel tek
kullanilir. Bu tel, yalitkan bir madde ile
sarilmistir. Bu telin iki ucuna akim verilir. Tel
isininca ütünün demir kisimlari da isinir.
Tüm isitici araçlarda dikkat edecegimiz en
önemli husus, iletken tellerin birbirine egmesini
(kisa devre) önlemektir. Zaman zaman
çevrenizde elektrigin kesildigi oluyor mu?


A.Ç
200
Nüfus artisi ve sanayinin sürekli
gelismesi nedeni ile elektrik enerjisi
ihtiyacimizin her geçen yil artigini
söyleyebilir miyiz? Artan elektrik
ihtiyacini karsilamak için yeni santrallere
ihtiyaç oldugunu sik sik yetkililerce
belirtilmektedir. Elektir enerjisi
üretmek oldukça zor ve pahalidir. Elektrigin isi
kaynagi olarak kullanilmasi bu nedenle ekonomik
degildir.

A.Ç
201
ELEKTRIK AKIMININ KIMYASAL ETKISI
Saf su, elektrik akimini iletmez.
Ancaksuyun içine asit, baz veya tuz gibi
maddeler konuldugunda, olusan çözelti elektrik
akimini geçirir. Elde edile bu çözeltiye
elektrolit adi verilir. Elektrolitteki maddeler,
iyon adi verilen () ve (-) yüklü atom veya atom
guruplarina ayrilir.
A.Ç
202
Elektrolitin konuldugu kaba, elektroliz kabi
denir. Elektrolit içine daldirilan metal
levhalara elektrot denir. Üretecin arti()
kutbuna bagli olan elektrota anot, eksi(-)
kutbuna bagli olan elektrota da katot denir.
A.Ç
203
ELEKTRIK AKIMININ KIMYASAL ETKISI
Katot -
Anot

Elektrot
-

-

Tuzlu su elektrik akimini iletir.
A.Ç
204
ELEKTRIK AKIMININ KIMYASAL ETKISI
Elektrotlar pil veya bataryaya baglandigi
zaman, elektrolit içindeki () yüklü iyonlar
katoda, eksi (-) yüklü iyonlar da anoda
dogru hareket eder. (5. Sinif elektrik konusunda
zit kutuplarin birbirini çektigini ,ayni
kutuplarin birbirini ittigini hatirlayiniz.

-
-
Iyonlar hareketi sonucunda, elektrik akimi
olusur. Elektrolitin, iletkenli özelligi
iyonlarin hareketiyle olusur. Bir bilesigi
olusturan elementleri, elektrik akimindan( Dogru
akim) yaralanarak ayirma islemine elektroliz
denir.
A.Ç
205
METAL KAPLAMA

Evinizde altin, gümüs ve kromla kaplanmis metal
esya var mi? Arastiriniz. Bazi metaller, havaya
temas ettiginde çabuk paslanir ve çürür. Bu
metaller, paslanmayi ve çürümeyi önlemek, güzel
görünmeleri ve saglamligini arttirmak için
metallerle kaplanir. Metallerin bir baska metalle
kaplanmasi daldirma, püskürtme, elektroliz gibi
yollarla yapilir.
A.Ç
206
ELEKTROLIZ YOLU ILE KAPLAMA


Elektrik akimi( dogru akim) kullanarak bir metali
baska bir metal ile kaplamak mümkündür. Kaplama
maddesi olarak kullanilacak metal, paslanmaz
özellikte olmalidir. (altin, gümüs, nikel, krom
gibi) Kaplamak istedigimiz metalin suda çözünen
bir tuzu alinir. Bu tuzun, saf suda çözünmesi ile
çözelti(elektrolit)hazirlanir. Kaplama yapilacak
cisim katoda, kaplama maddesi olarak
kullanacaginiz metal ise anoda asilir.
A.Ç
207
Elektrotlara akim verilince, bir süre sonra
katoda asilan kaplanacak olan metalin üzeri, ince
bir tabaka ile kaplanir. Anoda asilan kaplama
metalinin ise kalinligi giderek azalir.


Asagidaki sekilde alüminyum kasigin gümüsle
kaplanmasi düzenegi verilmistir. Sekli
inceleyiniz.
A.Ç
208
ELEKTROLIZ YOLU ILE KAPLAMA

Asagidaki sekilde alüminyum kasigin gümüsle
kaplanmasi düzenegi verilmistir. Sekli
inceleyiniz.

(-)
()
Gümüs nitrat çözeltisi
Alüminyum Kasik
Gümüs
A.Ç
209
AKÜMÜLATÖR
Suyu depo ettigimiz gibi, elektrigi de depo
edebilir miyiz? Otomobil motorlarinin
çalistirilmasinda gerekli elektrik akimini
nereden sagliyoruz? Akümülatörler elektrik
enerjisini kimyasal enerji olarak depo edebilen,
gerektiginde ise tekrar elektrik enerjisine
dönüstürebilen düzeneklerdir. Akümülatörler, uzun
süreli elektrik akimini elde edebilmek için pil
yerine kullanilabilirler. Akümülatörler kara,
deniz ve hava araçlarinda yaygin olarak
kullanilirlar.

A.Ç
210
AKÜMÜLATÖR

Akümülatörler ( AKÜ ) bosaldiklarinda tekrar
doldurulabildikleri için sürekli kullanilabilen
elektrik üreteçleridir.

Akümülatör doldurulurken elektrik enerjisini
depolar.Kullanim sirasinda ise biriktirdigi
elektrik enerjisini kimyasal yolla elektrik
akimina çevirir.

A.Ç
211

Akümülatörlerden dogru akim denilen türde
elektrik elde edilir.Dogru akim gerektiren fen
deneylerinde, telefonlarda, uçak tren ve otomobil
gibi tasitlarin elektrik devrelerinde akümülatör
kullanilir.


A.Ç
212



A.Ç
213

HAZIRLAYAN
ABDURRAHMAN ÇIGRIK
FEN BILGISI ÖGRETMENI
15.08.2001 - MALATYA
Hergün Güncellenen Sunu Arsiviniz
http//sunuindir.blogspot.com
A.Ç