EDEB

1
EDEBÎ SANATLAR

• KIZILCAHAMAM ANADOLU LISESI
• M. ALI OKCU
• TÜRK DILI VE EDEBIYATI ÖGRETMENI
• www.edebiyatdersi.net

2
EDEBÎ SANATLAR

• Edebi metinlerin anlasilmasinda ve
• yorumlanmasinda edebi sanatlarin önemli bir
• yeri vardir. Özellikle Divan edebiyatinin
• anlasilabilmesi için edebi sanatlarin çok iyi
• bilinmesi gerekir. Divan siirinde sanatsiz bir
  beyit
• hemen hemen yok gibidir. Divan sairleri sanat
• yapmaya düskün olduklarindan, bir beyit içinde
• birkaç sanati iç içe kullanmislardir.

3
EDEBÎ SANATLAR

• Söz sanati çogunlukla nazimda ve nesirde
• ortaktir. Nazimda yapilan sanatlarin birçogu
• nesirde de yer almistir. Edebî sanatlar söze
• güzellik, canlilik vermek ve sözü daha etkili
• kilmak için yapilir.
• Edebiyatimizda kullanilan belli basli sanatlar
  sunlardir

4
TESBIH(BENZETME)

• Ahmet boga gibi kuvvetlidir.
• Benzeyen kendine benzetme benzetme yönü
• benzetilen edati
• Bilegi çelik gibi kuvvetli adam.
• Nur topu gibi çocuk
• Gül yüzünde güller açar.
• O adam tilkinin biridir.
• Insan gibi hayaletler
• Yolcuyum bir kuru yaprak misali
• Bin atli, akinlarda çocuklar gibi sendik
• Bin atli, o gün dev gibi bir orduyu yendik.

5
ÖRNEK SORU
6
ÖRNEK SORU
7
ISTIARE

• Tesbihin ana unsurlarindan biriyle yapilan
• benzetme sanatidir.
• www.edebiyatdersi.net
• Açik istiare Benzeyen yok, kendisine benzetilen
  var.
• Aslanim, koçum, aslansin
• Iki kapili bir handayim
• Semanin kandilleri yaniyor.
• Yüce dag basinda siyah tül vardir.
• Havada bir dost eli basimizi oksuyor.

8
ISTIARE

• b. Kapali istiare Benzeyen var, kendisine
  benzetilen yok. Kisilestirme(teshis) olan yerde
  kapali istiare vardir.
• Agliyordu irmaklar
• Tekerlekler yola bir seyler anlatiyor.
• Sanatçilar gülerken perde agliyordu.
• Ay, zeytin agaçlarindan yere damliyordu.
• Yedi yüz yil süren hikayemizi
• Dinlemis ihtiyar çinarlardan
• Çatma kurban olayim çehreni ey nazli hilal

9
TEMSILI ISTIARE
10
(No Transcript)
11
ÖRNEK SORU
12
ÖRNEK SORU
13
MECAZ-I MÜRSEL(AD AKTARMASI)

• Benzetme amaci olmadan bir sözün baska
• bir sözün yerine kullanilmasina denir.
• Tabagini bitir.
• Sobayi yak.
• Ankara, savasta tarafsiz kalmayi düsünüyor.
• Ahmet Hasim, edebiyatimizin güçlü
  kalemlerindendir.
• Ayagini çikar, odaya öyle gir.
• Ersinle Tahir sinifa haber versinler.

14
ÖRNEK SORU

• Anadolu kelimesinin Anadolu, hepimize hinç,
  süphe
• ve ehemmiyetsizlikle bakiyordu. cümlesindeki
• kullanilisina benzer bir kullanim asagidakilerden
• hangisinde vardir?
• A)Ankara, bütün Orta Anadoluya bir iç kale
  vazifesini görmüstür.
• B)Erzurum, Türkiye cografyasina 1890 metreden
  bakar.
• C)O günlerde Konyanin nasil yasadigini ve ne
  düsündügünü bilmiyoruz.
• D)Istanbulun asil iç manzarasini, bu sivil
  mimari olusturmustur.
• E)Bursa kadar muayyen bir devrin mali olan bir
  baska sehir bilmiyorum.
• (1984 - ÖYS)

15
ÖRNEK SORU
16
ÖRNEK SORU
17
KINAYE

• Bir sözün gerçek anlaminin söylenip, mecaz
  anlaminin kastedilmesidir.
• Bulamadim dünya da gönüle bir mekan
• Nerede gül bitse etrafi diken
• (iyilik)
  (kötülük)
• Dursun, gözü açik çocuktur.
• Içinizden en yürekli olan gelsin.
• Hatasini söyleyince yüzü kipkirmizi oldu.
• Ey benim sari tamburam/Sen ne için inilersin
• içim oyuk derdim büyük/Ben onun çün inilerim
• www.edebiyatdersi.net

18

• Asagidakilerin hangisinde bir kinaye vardir?
• A) Gönül sevdiginden sogur
• Görülmeyi görülmeyi
• B) Gölgesinde dinlendigim
• Koca çamlar yerinde mi
• C) Su karsima gögüs geren
• Tas bagirli daglar misin
• D) Elbet bir devasiz dertten
• Dogan göz bir zaman aglar
• E) Uçtu kuslarin kervani
• Her biri bir dala gider
• (1992 - ÖYS)

19
ÖRNEK SORU
20
TESHIS(KISILESTIRME)

• Kisilestirme demektir. Teshis, insan disindaki
• canli ve cansiz varliklari düsünen, duyan ve
• hareket eden bir insan kisiliginde göstermek,
• kisilestirmektir.
• Toros daglarinin üstüne Ay un eledi bütün
  gece Öldügü gün gök aglamisti. Atiyor her
  tepe gül-deste

21
ÖRNEK SORU

• Menekseler külahini kaldirir.
• dizesindeki edebi sanat, asagidaki dizelerin
• hangisinde vardir?
• Güzel gitti diye pinar agladi.
• Ak kugular sökün etti yurdundan
• Gül budanmis dal dal olmus
• Kara yerde mor menekse biter mi?
• Gözlerim kapida, kulagim seste.
• 1981-ÖYS

22
ÖRNEK SORU
23
INTAK(KONUSTURMA)

• Insan kisiliginde canlandirilan bu varliklari
  konusturmaya intak denir. Intakta kesinlikle
  teshis vardir. Çünkü konusan tek canli varlik
  insandir. Fakat, teshiste her zaman intak
  olmayabilir. Teshis ve intak sanatina en çok
  masallarda ve fabllarda basvurulur.
  www.edebiyatdersi.net
• Adam, tam koparacagi sirada menekse Bana
  dokunma! diye bagirdi.
• Leylek TilkiyeMerhaba dedi.

24
ÖRNEK SORU

• Kütüphanede bir gürültü koptu. Siir kitaplari
• orada bulunanlara Niye bize bakmiyorsunuz?
• diye bagirdi.
• Bu cümledeki en belirgin söz sanati
• asagidakilerden hangisidir?
• A) Tesbih (benzetme)
• B) Tezat
• C) Istiare
• D) Kinaye
• E) Intak (konusturma)

25
ÖRNEK SORU
26
TECAHÜL-I ARIF

• Bir anlam inceligi olusturmak için bildigini
• bilmezlikten gelmeye denir.
• Sakaklarima kar mi yagdi ne var?
• Benim mi Allahim bu çizgili yüz? (C. Sitki)
• Sular mi yandi? Neden tunca benziyor mermer

27
ÖRNEK SORU
28
ÖRNEK SORU
29
HÜSN-I TÂLIL

• Güzel bir nedene baglama demektir. Edebiyatta,
• herhangi bir gerçek olayin meydana gelmesini,
• hayali ve daha güzel bir nedene baglama
• sanatidir.
• Atesten kizaran gül arar da
• Gezer bagdan baga çoban çesmesi
  F.N.Çamlibel
• Yeni bir ülkede yem vermek için atlarina
• Nice bin atli kapilmisti fetih rüzgarina
• Y.
  Kemal
• Hâk-i payine yetem der ömürlerdir mutttasil
• Basini tastan tasa vurup gezer âvâre su Fuzuli

30
ÖRNEK SORU
31
ÖRNEK SORU
32
TEVRIYE

• Tevriye örtmek, merami gizlemek demektir.
• Edebiyatta, nükte yapmak amaciyla iki anlami
• bulunan sözcügün uzak anlamini kastederek
• kullanma sanatidir.
• Beyefendi grubumuzun günesi, sen de ayisin.
• Tahir Efendi bana kelp demis
• Iltifati bu sözde zahirdir
• Mâlîki mezhebim zira benim
• Itikadimca kelp Tahirdir (Nefi)

33
ÖRNEK SORU
34
ÖRNEK SORU
35
MÜBALAGA(ABARTMA)

• Edebiyatta sözün etkisini artirmak için bir seyi
• olamayacagi biçimde yahut oldugundan çok az
• gösterme sanatidir. Ancak bu asiri anlatma soguk
• olmamali, nükteli ve zarif olmalidir. Divan
  sairlerinin
• daha çok medhiye, fahriye ve hicviyelerde
  basvurduklari
• bir sanattir.
• Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle (Y.
  Kemal)
• Akdenizin dalgasi gönlüm kadar tasmadi.
• Ates kesilir geçse saba gülsenimizde
• Alem sele gitti gözüm yasindan
• Merkez-i hâke atsalar da bizi
• Küre-i arzi patlatir çikariz (N. Kemal)

36
ÖRNEK SORU

• Asagidaki dizelerin özellikle hangisinde bir
  abartma vardir?
• A) Bir ah çeksem dagi tasi eritir
• Gözüm yasi degirmeni yürütür
• B) Bu topraklar ecdadimin ocagi
• Evim, köyüm hep bu yerin bucagi
• C) Ne dogan güne hükmüm geçer
• Ne halden anlayan bulunur
• D) Derdim çoktur hangisine yanayim
• Yine tazelendi yürek yarasi
• E) Yükseginde büyük namli karin var
• Alçaginda mor sümbüllü bagin var
• (1991 - ÖYS)

37
ÖRNEK SORU
38
TEZAT

• Edebiyatta iki düsünce, duygu ve hayâl
• arasinda birbirine karsit olan nitelikleri bir
• arada söyleme sanati.
• Aglarim hatira geldikçe gülüstüklerimiz
• Âdular kahkaha eyler, güruh-i dostan aglar
• Gerçek mi yalan mi duydugum haber
• Neden böyle düsman görünürsünüz
• Yillar yili dost bildigim aynalar
• Agzi yok dediler
• Dediklerince var imis

39
ÖRNEK SORU
40
ÖRNEK SORU
41
(No Transcript)
42
(No Transcript)
43
ÖRNEK SORU
44
IRSAL-I MESEL
45
ÖRNEK SORU
46
TENASÜP

• Bir konu üzerinde, aralarinda türlü ilgiler
  bulanan en
• az iki sözcük, terim ve deyimi bir dize ya da
  beyit
• içinde rast gele, siralama amaci gütmeden
• kullanmaktir. Ancak bu sözcükler arasinda
  karsitlik
• ilgisi bulunmamasi gerekir.
• Ask derdiyle hosem, el çek ilacimdan tabip
• Kilma derman kim, helakim zehr-i dermanimdadir
• Gonca gülsün gül açilsin cûy feryâd eylesin
• Sen sus ey bülbül biraz gül-sende yârim
  söylesin(Nabi)

47
(No Transcript)
48
ÖRNEK SORU
49
NIDA
50
ÖRNEK SORU
51
ÖRNEK SORU
52
TEKRIR(YINELEME)

• Sözün etkisini güçlendirmek için bir sözcügü
• ya da söz kümesini art arda tekrar etme
• sanatidir.
• Ey varligi vari var eden var
• Yok yok sana yok demek ne düsvâr (Z. Pasa)
• Büyüksün Ilahi büyüksün büyük
• Büyüklük yaninda kalir pek küçük (Ali Haydar
  Bey)
• Senin sem-i cemâlinde vücûdum
• Münevverdir münevverdir münevver (Nesimi)

53
ÖRNEK SORU
54
ÖRNEK SORU
55
(No Transcript)
56
ÖRNEK SORU
57
ÖRNEK SORU
58
CINAS

• Söylenisleri ve yazilislari ayni, anlamlari
  farkli olan
• kelimeleri bir arada kullanma sanatidir.
• Kismetindir gezdiren yer yer seni
• Göge çiksan âkibet yer yer seni (Ibni Kemal)
• Bülbül eder güle naz/ Gül eder bülbüle naz
• Bugün bir sehre vardim/Aglayan çok gülen az
• Eyleme vaktini zâyi deme kis yaz oku yaz
  (Sünbülzâde Vehbi)
• Bagda meyler içilir nâleler eyler neyler
• Sesi çikmaz acaba bülbül uyur mu neyler

59
ÖRNEK SORU
60
ÖRNEK SORU
61
LEFF Ü NESR

• Genellikle bir beyit içinde, birinci dizede en az
  iki seyi
• söyleyip, ikinci dizede bunlarla ilgili benzerlik
  ve
• karsiliklari verme sanatidir. Divan siirinde çok
  sevilmis
• ve kullanilmis bir sanattir.
• Bakip ol sûh ile nâz ü niyâze meskederiz
• Gülün tebessümüne bülbülün temanesine (Nedim)
• Yâkût-siriskiz yerimiz dîde vü dildir
• Atesle sudan hâsil olur bir güheriz biz (S.
  Galip)

62
(No Transcript)
63
ÖRNEK SORU
64
TELMIH

• Söz arasinda, geçmisteki herkesçe bilinen bir
• olaya, ünlü bir kisiye, bir inanca ya da yaygin
  bir
• atasözüne isaret etmek, onu hatirlatmaktir.
  Telmih
• edilen sey uzun uzadiya açiklanmaz, bir iki
• sözcükle animsatilir.
• Gökyüzünde Isa ile
• Tûr daginda Musa ile
• Elindeki âsâ ile
• Çagirayim Mevlam seni (Yunus Emre)
• Bedrin aslanlari ancak bu kadar sanli idi (M.
  Akif)

65
(No Transcript)
66
(No Transcript)
67
ÖRNEK SORU
68
ALLITERASYON

• Bir ahenk meydana getirmek amaciyla bir
• dizede ayni sessiz harfin tekrar edilmesine
  aliterasyon denir.
• Eylülde melûl oldu gönül soldu da lâle
• Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hâle
• (Edip Ayel)
• Dost-bûsi arzusuyla ger ölürsem dostlar
• Kûze eylen topragim sunun âninla yâre su
  (Fuzuli)

69
ÖRNEK SORU
70
ÖRNEK SORU
71
SECI

• Divan edebiyatinda nesirdeki(düzyazi)
• kafiyeye denir.
• Dost yolunda nistlik gerek, yâr önünde pestlik
  gerek, ten cübbesi çâk gerek, gönül evi pâk
  gerek.

72
ÖRNEK SORU
73
ÖRNEK SORU
74
ÖRNEK SORU
75

• ÇALISMA SORULARI

76
ÖRNEK SORULAR

• Nedir can kim ani sen nâzenin cânâne vermezler
• Sana âsik olanlar yoluna cânâ ne vermezler
• Bu dizelerde oldugu gibi, söylenisleri bir,
  anlamlari
• ayri iki sözü bir arada bulundurma sanati
• asagidakilerden hangisidir?
• Cinas B) Hüsn-i tâlil C) Teshis
• D) Tevriye E) Intak

77
ÖRNEK SORULAR

• Ilahi, kabul senden ret senden sifa senden, dert
• senden Ilahi, iman verdin, daim eyle ihsan
• verdin, kaim eyle.
• Bu parçada alti çizili sözcükler asagidakilerden
• hangisine örnektir?
• Imale B) Seci C) Alliterasyon
• D) Redif E) Cinas
• 1987-ÖYS

78
ÖRNEK SORULAR

• Kalem böyle çalinmistir yazima
• Yazim kisa uymaz, kisim yazima
• Bu iki dizedeki söz sanati, asagidakilerden
• hangisidir?
• Benzetme(tesbih) B) Cinas
• C) Kisilestirme(teshis) D) Abartma(mübalaga)
• E) Istiare
• 1986-ÖYS

79
ÖRNEK SORULAR

• Yapitlarinda daha çok kirsal kesim insanlarini
  anlatan birkaç
• yazar, Yakup Kadri Karaosmanogluyla görüsmeye
  gider. Bu
• ilgiden çok hosnut olan Yakup Kadri, bir ara
  merakla konuk
• yazarlara, nerelerden geldiklerini
  sorar.Yazarlardan biri
• gülerek Yabandan geliyoruz üstat, Yabandan!
  der.
• Bu parçada geçen Yabandan geliyoruz! sözünde,
  asagidaki
• açiklamalarin hangisinde uygun bir söz sanati
  vardir?
• Bir anlam inceligi yaratmak için bildigini
  bilmezlikten gelme
• Bir sözcügü alisilmis anlaminin disinda bir
  anlamda kullanma
• Söylenmek isteneni en az sözcükle anlatma
• Bir gerçegi sezdirmek için bir sözün hem gerçek
  hem de mecaz anlamiyla kullanma
• Söz arasinda, bilinen bir duruma isaret etme
• 1990-ÖYS

80
ÖRNEK SORULAR

• Anavarza at oynagi/ Kana bulanmis gömlegi/ Kiyman
  a
• zalimler kiyman/ Koca karinin bir degnegi
• Yasli bir kadinin öldürülen tek oglu için duydugu
  
• aciyi dile getiren bu dörtlükte, asagidaki
• açiklamalardan hangisine uygun bir söz sanati
• vardir?
• A) Bir anlam inceligi yaratmak için bildigi
  seyi bilmez görünme
• B) Bir sözcügü, iki anlamini birden sezdirecek
  biçimde kullanma
• C) Bir sözcügü, gerçek anlami disinda baska bir
  sözcük yerine kullanma
• D) Bir olgunun gerçek etkenini bir yana
  birakarak olguyu baska bir nedene baglama
• Birkaç seyi söyledikten sonra onlarla ilgili
  baska seyleri bir sira gözeterek anlatma
• 1988-ÖYS

81
(No Transcript)
82
(No Transcript)
83
(No Transcript)
84
(No Transcript)
85
(No Transcript)
86
(No Transcript)
87
(No Transcript)
88
(No Transcript)
89
(No Transcript)
90
(No Transcript)
91
(No Transcript)
92
(No Transcript)
93
(No Transcript)