BILIMSEL SINIFLANDIRILMASI

1
BILIMSEL SINIFLANDIRILMASI
Plantae (Bitkiler)
Magnoliophyta(Kapali tohumlular)
Magnoliopsida(Iki çenekliler)
Malpighiales
Salicaceae(Sögütgiller)
Salix L.
2
Genel özellikleri
Sögüt (Salix), sögütgiller (Salicaceae)
familyasindan Salix cinsini olusturan boylu agaç
veya bodur çali halinde, çogunlugu kisin yaprak
döken, ender olarak da her dem yesil kalan odunsu
bitkiler.
3
Morfolojik Özelligi
Tek bir pul ile örtülmüs olan tomurcuklar
çogunlukla sürgüne yatmistir. Sürgünler
üzerindeki dizilisleri çok sirali sarmal birkaç
türünde almasiktir ve tepe tomurcuklari
pseudoterminal dir. Yapraklar parçalanmamis,
sadedir. ve uzun serit halinde veya eliptik
yapidadir kenarlari tam veya bezeli ve ince
disli, kaba disli, dilimli dislidir.Genel olarak
kisa saplidir. çogunlukla kulakçiklari
vardir. Yan durumlu çiçek kurullari basak halinde
dik dururlar. Bazi türlerde çiçek açmasi
yapraklanmadan önce, bazilarinda ise ayni zamanda
olur. Bir cinsli iki evcikli ve
entomogamdirlar. Sögütler gayet kolay kök
yapabildiginden, tohumlari da kisa zamanda
çimlenme özelligini kaybettiginden, üretilmelleri
hemen her yerde çelikle ve kök sürgünü ile olur.
4
Tibbi özellikler
Eski Sümer ve Misir kayitlarinda sögüt agaci
kabugunun agri ve ates tedavisinde kullanildigi
ile ilgili bilgiler yer almaktadir. M.Ö. 5.YY'da
Yunanli doktor Hipokrat sögüdün ilaç olarak
kullanimindan bahsetmistir. Amerika yerlilerinin
de sögüdü tedavi amaciyla sik sik kullandigi
bilinmektedir. Sögüt agaci kabugundaki aktif
madde Salisin'dir. Kristal formu ilk olarak
1828'de Fransiz eczaci Henri Leroux tarafindan
izole edilmistir. Saf formu Italyan kimyager
Raffaale Piria tarafindan elde edilmistir. Suda
çözündügü zaman asit özelligi gösterdiginden (ph
2.4) Salisilik asit olarak adlandirilmistir. 1897'
de Felix Hoffmann sentetik olarak salisin'in
degistirilmis bir formunu elde etmeyi basardi.
Yeni bilesik salisilik asitten daha az mide
problemlerine yol açiyordu. Bu yeni ilaç, yani
Asetil Salisilik Asit Hoffman'in isvereni olan
Bayer firmasi tarafindan Aspirin olarak
adlandirildi ve dünyanin en çok kullanilan ilaci
haline geldi.
5
Türkiye'de bulunan türler Türkiye'de dogal
olarak yetisen 25 sögüt türü bulunur. Ak sögüt
(Salix alba) Acem sögüdü (Salix acmophylla) Misk
sögüdü (Salix aegyptiaca) Karsilikli yaprakli
sögüt (Salix amplexicaulis) Salix apoda Salix
armenorossica Keçi sögüdü (Salix caprea) Kafkas
sögüdü (Salix caucasica) Boz sögüt (Salix
cinerea) Igde yaprakli sögüt (Salix
elaeagnos) Salix elbursensis Boylu sögüt (Salix
excelsa)
6
Gevrek sögüt (Salix fragilis) Mersin yaprakli
sögüt (Salix myrsinifolia) Salix
pedicellata Defne yaprakli sögüt (Salix
pentandra) Salix pentandroides Salix
pseudododepressa Salix pseudomedewii Erguvani
sögüt (Salix purpurea) Rize sögüdü (Salix
rizeensis) Trabzon sögüdü (Salix
trabzonica) Badem yaprakli sögüt (Salix
triandra) Salix wilhelmsiana Sepetçi sögüdü
(Salix viminalis)
7
Salix alba L. (Ak sögüt, köy sögüdü)
BILIMSEL SINIFLANDIRILMASI Alem Plantae Bölüm
Magnoliophyta Sinif Magnoliopsida Takim
Malpighiales Aile Salicaceae Cins Salix
L. Tür Salix alba
8
Adi da bu botaniksel özelliginden
kaynaklanmaktadir. içinde en çok
boylanabilen(25-30m) aksögüdün en belirgin
özelligi genç yapraklar, tomurcuklar ve
sürgünlerin üzeri ipek gibi yumusak ve beyaz
tüylerle örtülü olmasidir.
9
Bazen bu tüyler sonralari dökülür. Kirli
kahverengi ya da sari renkli yasli sürgünler
gevrek degil elastikidir. Yapragin boyu eninden
4-5 kat daha büyüktür Yapraklar uzun rozet
biçiminde olup her iki ucu da sivridir. Kenarlari
çok ince dislidir. Kulakçiklar gelismemis ya da
hiç yoktur.
10
Erkek çiçekler dik durur ya da hafifçe
büküktür. Serbest kaynasmamis 2 etamin tüylü bir
brahtenin koltugunda bulunur. Ayrica
filamentlerin dip kisimlari tüylüdür. Yag
bezeleri önlü arkali 2 adettir. Disi çiçegin
ovaryumu çok kisa sapli olup üzeri tüylü
degildir. Çiçeklenmesi yapraklanmayla birlikte
olur
11
Aksögüt dere ve nehir kenarlari ile sulak
çayirlik alanlarda çok yaygindir. Dere
kenarlarinda erozyonu önler. Dereye dik sekilerde
canli çit olarak kullanilir. Tepe sürgünleri
tetar yöntemiyle belirli araliklarla kesilerek
yakacak olarak ve çesitli amaçlarla kullanilir.
12
YAYILISI Cografi yayilisi
çok genistir. Tüm Avrupa, Kuzey Afrikadan Orta
Asyaya kadar yayilir. Uzun yillar kültüre
alinmis bir türdür. Salix alba cv.
Vitelliana(sari sögüt) Salix alba cv.
Chermesiana adli iki önemli kültüvari bulunur.
13
Salix Caprea Keçi sögüdü
Keçi sögüdü (Salix caprea), sögütgiller
(Salicaceae) familyasindan 5-15 m'ye kadar
boylanabilen agaç, agaççik veya çali formunda
olan bir sögüt türü. Kisin yapragini döken Iki
evcikli süs ve orman agaçlaridir. Ismini erken
baharda açan yapraklarla beslenen keçilerden
alir. Erkenden çiçek açarak ürettigi polen ve
nektarla çok sayida ari ve böcegi kendine çeker.
266 böcek türüne ev sahipligi yapar.
14
Erkek kedicikler elipsoid veya genis elipsoid,
1.5-2.5 cm kadar olup sapsizdir. Brahteler 2
renklidir, yakinda olanlar açik, merkezden uzakta
olanlar siyah, hepside mizraksi yapida 2 mm
uzunlugunda tüylüdür. Erkek çiçeklerde stamen
sayisi 2 adettir ve üst yüzeyinde salgi bezleri
bulunur. Flamentler 6-8 mm kadar, ince anterler
ise sari renkli eliptiktir. Disi kedicikler
kisadir meyve 2 cm ila 6 cm boyutunda, salkim
seklinde kisadir. Disi çiçeklerde brahte ve salgi
bezi erkek çiçekte oldugu gibidir. Ovaryum dar
konik, 2.5-3 mm, tüylüdür.
15
Sürgünler sarimsi yesil ila sarimsi kizil renkte
tüylü veya tüysüzdür. Kulakçiklar yarim daire
seklinde ucu sivridir. Yaprak sapi 1 cm
uzunlugundadir, sarmal dizili yapraklar
yumurtamsi eliptik veya genis yumurtamsi eliptik
5-7 cm, biraz kalinca, alt yüzeyi keçemsi tüylü
veya tüylü, üst kismi donuk yesil ve tüysüzdür.
Taze iken yapraklarin burusuk sekli göze çarpar.
Yaprak dibi yuvarlak, kenarlar düzensiz disli
(dalgali) veya tamdir, genellikle geriye dogru
egilmistir. Ucu sivri veya damla uçlu olup
genellikle çarpiktir yaprak damarlari agsi
yapida olur.
16
Keçi sögüdü, ormanlik kenarlarinin bir agacidir.
Bu tür, açikliklar, çorak araziler ve çakillik
alanlarda öncü agaçdir. Diger sögüt türlerine
nazaran dere vejetasyonu disinda da
yetisebilmesine ragmen islak, nötr ve kireçce
zengin topraklarda iyi büyüme yapar.
Türkiye'de dogal olarak Kuzey Anadolu'da görülür,
deniz seviyesinden 2300 m yükseklige kadar çikar.
Dünya'da bütün Asya ve Avrupa'da genis bir
yayilis sahasi vardir.
17
Salix fragilis
Gevrek sögüt
20 mye kadar yükselir, gövde 1 m çap yapar.
Kabuk koyu, çatlakli, taci yuvarlak veya ince
uzundur. Dallar kahverengimsi yesil, kalin, düz,
parlak, önceleri tüylü, sonralari tüysüz, kolay
kirilir. Tomurcuklar ince uzun, ucu sivridir.
Kulakçiklar vardir veya yoktur. Yaprak sapi 2-7
mm, tüylü veya tüysüzdür.
18
Yapraklar mizraksi veya genis mizraksi, 8-10
cm'dir. Üst yüzü soluk, tüysüz, alt yüzü donuk
yesil, orta damar tüylü dibi kama seklinde,
kenari disli, ucu uzun ve sivridir. Erkek
kedicikler 3-5 cm dir. Çiçek sapi 1 cm, 0-3
yaprakçikli, ekseni tüylüdür. Brahteler sari
veya donuk saridir. Erkek çiçekler 2 stamenli
(erkekorgan), filamentlerin dibi bazen tüylüdür.
Anterler ise saridir.
19
En iyi gelismeyi drenaji kötü, tasmis, derin
topraklarda yapar. Fakat agir topraklarda bol
günes ister. Kireçli topraklarda da iyi gelisme
gösterir. Anavatani Avrupa, Asya ve Türkiye olan
olan bir sögüt türü.
20
Salix babylonica (Salkim sögüt )
Salkim sögüt (Salix babylonica), sögütgiller
(Salicaceae) familyasindan sarkik dalli sögüt
türü. 15 m'yi kadar boylanir. Sürgün ve dallar
çok ince ve elastik oldugundan dik durmaz,
asagiya sarkar. Yasli gövdelerin uzunlamasina
çatlakli boz renkli kabuklari vardir.
21
Sürgünler sarimtrak yesil, cilalanmis gibi
parlaktir. Uç tomurcugu pseudo-terminal, çiplak
tek pullu, tomurcuklar sürgünlere tam
yaslanmistir ve sarmal dizilmistir.
22
Yapraklari dar, seritsidir, ucu sivri ve
kenarlari hafif dislidir. Her iki yüzüde çiplak
olan yapraklarin, üst yüzü koyu, alt yüzü mat,
açik gri yesildir. Çogunlukla yapraklar
kivriktir. Damarlar belirgin ve çiplaktir.
Yaprak sapi kisadir. Yaprak sapinin sürgün
üzerine biraktigi iz dar serit halindedir ve 3
iletim demeti izi vardir
23
Salix babylonicanin Vatani Çin'dir.