Zekeriya Akt

1
BIYOPSIKOSOSYOSPIRITÜEL YAKLASIM
25.04.2014, 0830-0915 Zekeriya Aktürk Prof.
Dr., Atatürk Üniversitesi Tip Fakültesi Aile
Hekimligi Anabilim Dali, zekeriya.akturk_at_gmail.com
, aile.atauni.edu.tr
2
http//haberciniz.biz/aile-hekimligi-ile-tum-koylu
ler-doktora-kavustu-yozgat-899979h.htm http//kara
cabeytakip.com/120-doktor-koylunun-ayagina-gitti/
http//haberciniz.biz/saglik-meslek-lisesi-ogrenci
leri-koylulerin-nabzini-tuttu-erzurum-828381h.htm
http//www.aliagaekspres.com.tr/?p3139axzz2zj0ve
1ig http//www.haberler.com/koyluler-aile-hekimi-v
e-mobil-eczane-4070167-haberi/ http//www.sislietf
al.gov.tr/galeri.php?gid152 http//www.zaman.com.
tr/gundem_hasta-memnun-kalirsa-hekim-daha-fazla-ma
as-alacak_476621.html http//www.zaman.com.tr/gund
em_ozel-hastanelere-kota-bir-doktor-saatte-en-fazl
a-6-hastaya-bakabilecek_1267318.html
3
Klinik Yaklasim Modelleri
Ramesh Mehay. The Essential Handbook for GP
Training Education
4
Modeller Neden Önemli?

• Her gün bilinç altindan yaptiginiz isi nasil
  yaptiginizi açiklar
• Modeleri inceleyerek kendi uygulamamizi
  gelistirebiliriz
• Basvuran bireyi daha iyi anlamamizi saglar
• Hasta ve hekim memnuniyetinin artmasini saglar
• Ögrencilerimize egitim vermek için kaynak
  olusturur

Ramesh Mehay (Ed.) The Essential Handbook of GP
Training and Education, Radcliffe 2012
5
Spirütüel de Nereden Çikti??

• Spiritüel Tinsel, Maddeyle ilgisi olmayan,
  manevi olan
• Kopernik 1543 din, bilime karsi çikiyordu
• Aydinlanma çagi 18.yy din, tiptan soyutlandi
• 1970lere kadar tipta biyomedikal yaklasim hakim
• Daha sonra biyopsikososyal model agirlik kazandi
• Daha kapsamli
• Daha müsfik, merhametli
• Insani çesitli yönleriyle ele alan bir model
• Biyopsikososyal model daha nasil
  gelistirilebilir?
• Varolusçu yaklasim (existential approach) gündeme
  geldi

Jeffrey P. Bishop Biopsychosociospiritual
Medicine and Other Political Schemes. Christian
Bioethics Non-ecumenical Studies in Medical
Morality 200915(3)254 http//cb.oxfordjournals.o
rg/content/15/3/254.abstract
6
varolusçu
http//www.woncaeurope.org/
http//aile.atauni.edu.tr
7
Bir hasta senaryosu

• Yasli bir bayan sabah erken saatte nefes alamama
  yakinmasiyla geliyor. Pencereyi açip oturunca
  rahatladigini söylüyor. Yogun bir mesaidesiniz.
  Randevu almamis.
• Ilk akliniza gelen hastalik nedir?
• FM bulgu yok.
• Simdi ne düsünürsünüz?
• PA akciger grafisi normal
• Ön tanilarinizin sirasi degisti mi?

McWhinney, 1997 http//www.medikalakademi.com.tr/a
ile-hekimligi-kitap-textbook-of-familiy-medicine/
8
Bir gün sonra randevulu çagirdiniz

• Derinlemesine öykü aldiniz
• Esas yakinma bagirsak hareketlerinde artma
• Gece uyanmis ve boguluyor gibi hissetmis
• Pencerenin önüne geçince biraz rahatlamis
• Batin semptomlari 20 yildir var
• Insomni yeni
• Yillar önce kolesistektomi olmus. Sikayetleri
  geçmemis
• Meme CA nedeniyle mastektomi olmus
• Birinci siradaki ön taniniz ?

9

• Daha ayrintili anamnez aldiginizda
• Kanserden korkuyor.
• Birkaç yildir dul yalniz yasiyor
• Ev sahibi haber vermeden kirayi artirmis
• Ev sahibine öfke duyuyor
• Iki çocugu evli ve uzakta
• Klinik yaklasiminiz ne olur?

10
Tani Süreci
Ipuçlari
Beklenmeyen ipuçlari
Hipotez/ler
Gözden geçirme
Arastirma
Ortak zemin arama
Yönetim karari
Takip
11
Kos ve Knidos (Datça) Ekolleri
12
Knidos Biyomedikal yaklasim

• Günümüz tibbinin yaygin uygulamalaridir
• Hastaligi çok basite indirgemekle suçlanir
• Hastaligi biyolojik degisikliklerle ölçülebilecek
  bir durum olarak algilar

(Odegaard, 1986 White, 1988). Engel (1977)
Mehmet Turgut. Ancient medical schools in Knidos
and Kos. Childs Nerv Syst (2011) 27197200
13
Biyomedikal model

• Geleneksel yaklasim hastaligin sosyal, psikolojik
  ve davranissal boyutlarina yeterince yer ayirmaz.
• Hastaliklari sosyal davranistan bagimsiz olarak
  ele almakla kalmayip davranistaki sapmalari da
  somatik bozukluklarla açiklamaya çalisir.
• Biyolojik bir tani ve bununla iliskili tedavi
  önceliklidir

Karsilama Hos geldiniz. Nasil yardimci
olabilirim?
Tani Migren Islem Reçete Tomografi
14
Biyopsikososyal model

• Engel 1980
• Hasta, sistemlerden olusur
• Hastaligin kisisel ve sosyal boyutlarinin yaninda
  biyolojik sapmalarla da ilgilenir.
• Bir hastanin hastaliginin türünden ziyade bir
  hastaligin, ne tür bir hastada oldugunu bilmek
  daha önemlidir. Sir William Osler
  (1904)
• Hastalik yoktur, hasta vardir.

15
Sistemler hiyerarsisi

• Biyomedikal yaklasim olaylara hiyerarsik bir
  sistemde yaklasir
• Temel birime kadar bütün sistemler daha küçük
  sistemlerden olusur
• Geleneksel uzmanliklar moleküler biyosistemlerden
  organlara, en çok insana kadar uzanir
• Aile hekimligi ise insan ve organ sistemlerinden
  baslar ve toplum sagligi sistemlerine uzanir
• Dolayisiyla disiplinler tamamen ayri degildir
  örtüstükleri noktalar vardir.

16

• Soguk,
• Sicak,
• Rüzgar,
• Nem,
• Toksinler,
• Radyasyon

• Tanri,
• Kötü Ruhlar,
• Moral degerler,
• Cinler,
• Kader

• Beslenme,
• Genetik Yapi
• Riskli Davranislar..

• Çatisma,
• Sürtüsme,
• Stres

Osman Hayran, 2000
17
Hasta Merkezli Klinik Yöntem

1. Hem hastaligi hem de rahatsizligi arastirmak
2. Insani bir bütün olarak anlamak
3. Hastaligin tedavisi hakkinda ortak bir zemin
   bulmak
4. Sagligin korunmasi ve iyilestirilmesinin
   kapsanmasi
5. Hasta-hekim iliskisini artirmak
6. Gerçekçi olmak

Levenstein (1984)
18
Biyo Psiko Sosyo Spiritüel Yaklasim

• Hem hastaligi hem de rahatsizligi arastirmak
• Ayirici tani
• Rahatsizligin boyutlari (hastanin duygulari
  beklentileri, fikirleri ve islevine etkisi)

19
Hastalik
Rahatsizlik

• Ayristirilmis
• Bulgu ve belirtiler
• Anormal testler
• Bir siniflandirma

• Tamamen özgün bir kisisel deneyim
• F Duygular
• I Rahatsizlik bireysel bir algidir
• F Islevler
• E Beklentiler

Hekim sürekli ikisi arasinda gidip gelir
20
Yunus Bey, 26 y. migren hastasi

• Hastalik
• Klasik migren (ICD G43.1)
• Rahatsizlik
• Fikirler çevreme ve kendime rahatsizlik veriyor
• Duygular/endiseler ölecek miyim? acaba tümör
  mü var?
• Beklentiler agrilarinin geçmesi
• Islev o gün tamamen bitiyor

21

• Insani bir bütün olarak anlamak
• birey olarak (yasam öyküsü, kisisel ve
  gelisimsel durumlar)
• Ortam (context) (hastanin rahatsizligindan
  etkilenen aile veya herhangi birisi, fizik çevre)

Fonksiyonel durum Hastalik Hayatinizi ne kadar
etkiliyor?
Meslek, Aile Yapisi
22
Hastalik
Kisi
Rahatsizlik
Ortam
23

• Hastanin sosyoekonomik düzeyi
• Verilen diyeti uygulayabilecek mi?
• Egzersiz yapacak ortami var mi?
• Aile destegi var mi?
• Hastaligindan baska kimler etkileniyor?
• ...

24

• Hastaligin tedavisi hakkinda ortak bir zemin
  bulmak
• Problemler ve öncelikler
• Tedavinin hedefleri
• Doktorun ve hastanin tedavideki rolleri

Hastaligi tanimak ve onunla yasayabilmek.. Sorumlu
luk üstlenmeniz gerekecek..
Hastayi tedaviye ortak etmek Bas agrisi günlügü
tutmanizi istiyorum..
25

• Sagligin korunmasi ve iyilestirilmesinin
  kapsanmasi
• Sagligi iyilestirme
• Risk azaltma
• Erken tani
• Komplikasyonlari azaltma

Koruyucu hekimlik Sigarayi birakma konusunda
düsünceniz degisti mi?
26

• Hasta-hekim iliskisini artirmak
• Tedavi edici iliskinin özellikleri
• Gücün paylasilmasi
• Bakim ve tedavi iliskisi
• Öz farkindalik
• Transferans ve counter transferans

Görüsme iliskiyi gelistirmek için bir
firsattir (hastasina çay ikram ediyor)
Hastalik disinda iliskiyi gelistirecek konusmalar
Hobi bahçeniz vardi isler nasil gidiyor
27

• Muhibbî Nigâr kim bize derdi devâ yerine geçer
• Cefâ ne denli kilarsa vefâ yerine geçer (Seyhi)
• Doktor önce bir sevgili gibi görünmeli, hastayi
  bagrina basmali ki, derdi dermani olsun.
• Sonrasinda ne eza ve cefa yaparsa yapsin hepsi
  vefa yerine geçer

Aras M. Aile Hekimligi Hastasini Sevmekle Baslar.
Saglikta Nabiz Dergisi 20107(26)40-41
28

• Gerçekçi olmak
• Zaman
• Kaynaklar
• Ekip

Sigara danismanligi için su an zamanimiz yok
randevu alip gelirseniz görüselim
29
(No Transcript)
30

• Spiritüel durumu dikkate al
• Iç huzur
• Varlik sebebi
• ...

Ibadetlerinizin aksamasi konusunda sizi
müftülüge yönlendirecegim..
David A. Katerndahl. Impact of Spiritual Symptoms
and Their Interactions on Health Services and
Life Satisfaction. Anals of Family Medicine
20086(5)412-420
31
(No Transcript)
32
Son Söz

• Aile hekimleri biyomedikal yaklasimda usta
  olmali, ipuçlarini kullanarak en iyi biyomedikal
  tani-tedaviyi yapabilmelidir
• Ayni zamanda iyi bir psikososyal yaklasim
  saglayabilmeli
• Hastalik/rahatsizlik, duygular, beklentiler,
  islevler, bütüncül yaklasim, aile, çevre..
• Kaynaklar, doktor-hasta iliskisi, koruyucu
  hekimlik...
• Ayni zamanda kisinin manevi dünyasiyla ve bunun
  sagligina etkisiyle ilgili olmalidir
• Asistan egitiminde biyopsikososyospirüel
  yaklasima önem verilmeli ve pratik yapilmalidir.