ISIK VE SES

1
ISIK VE SES

• ISIK

2
ISIK

• Isik Nedir? Nasil Yayilir?
• Çevremizdeki cisimleri sahip oldugumuz b duyu
  organimizla taniyip algilamaya çalisiriz. Bu
  organlarimizdan en önemlilerinden birisi de
  gözümüzdür. Çünkü etrafimizda meydana gelen bir
  çok seyi görerek tanir ve onlar hakkinda fikir
  ediniriz. Görme olayi ise tamamen isikla
  gerçeklesir. Etrafimizdaki cisimlerden bir kismi
  isik yayarak görünürler. (Günes, yildizlar, yanan
  kibrit, lamba, ates böcegi ... gibi). Ayrica isik
  yaymadiklari halde isik kaynaklarindan yayilan
  isigi yansitarak görünen cisimler de vardir.
  (Çiçekler, ev, masa, sira ... gibi). Iste
  cisimleri görmemizi saglayan, göze gelerek bize
  algilatan enerjiye isik diyoruz.
• Isik Kaynaklari
• Hangi ortamda olursa olsun, gece ve gündüz
  kendiliginden isik yaya rak görülebilen cisimlere
  isik kaynagi denir. Isik kaynaklari, yapilari- na
  göre, sicak (akkor) isik kaynaklari ve soguk
  (akkor olmayan) isik kaynaklari olmak üzere ikiye
  ayrilir.
• Sicak isik kaynaklari, isi yoluyla isik yayan
  (Günes, mum alevi, ampul, kizgin metaller gibi)
  kaynaklardir. Soguk isik kaynaklari ise, elektrik
  ve manyetik etkilerle isik veren (Flüoresan
  lamba, ates böcegi gibi) kaynaklardir.
• Üzerine düsen isigi geçirip geçirmemelerine göre,
  maddeler üç kisim- da incelenir. Üzerlerine düsen
  isigi tamamiyla geçirebilen, cam, su ve hava gibi
  maddelere saydam maddeler denir. Üzerlerine düsen
  isigin bir kismini geçiren maddelere yari saydam
  madde denir. Buzlu cam, yagli kagit gibi ortamlar
  da yari saydam maddelerdir. Bir de isigi hiç
  geçirmeyen bakir, kitap, duvar gibi maddeler
  vardir ki, bunlara say- dam olmayan maddeler
  denir.
• Isik Nasil Yayilir?
• Isik kaynaklarindan yayilan isinlar homojen ortam
  içerisinde dogru boyunca ilerler. Isigin
  ilerlemesi için ortama ihtiyaç yoktur. Isik
  homojen saydam ortam içerisinde sabit hizla
  yayilir ve isik hizi ortama göre degisir. Isigin
  boslukta yayilma hizi yaklasik olarak saniyede üç
  yüz bin kilometredir. (c 3.108 mis) Isik
  isinlarinin bir yilda gittikleri (9,46.1012 km)
  uzakliga bir isik yili denir.

3
AY VEGÜNES TUTULMASI

• Ay ve Günes Tutulmasi
• Üzerinde yasadigimiz dünya, günes ve kendi ekseni
  etrafinda olmak üzere iki türlü dönme hareketi
  yapar.
• Dünyanin, kendi ekseni etrafinda dönmesi ile gece
  ve gündüzler, günes etrafinda dönmesi ile de
  mevsimler olusur. Dünyanin kendi etrafinda bir
  tur dönmesi için geçen süre 24 saat, yani 1 tam
  gündür.
• Dünya, günes çevresinde eliptik bir yörüngede
  dolanir. Dünyanin bu dönüsü sirasinda
  kutuplarindan geçen eksen dönme ekseni ile 2327
  açi yapacak sekilde olur.
• Dünyanin günes etrafindaki hareketi gibi, ay da
  hem kendi etrafinda hem de dünya etrafinda dönme
  hareketi yapar. Ayin kendi etrafindaki dönme
  periyodu dünya etrafindaki periyoduna esit ve
  27,3 gündür. Bundan dolayi dünyadan bakildiginda
  sadece ayin bir yüzeyi görülür. Görülen bu
  yüzeyin ne kadari günesten aldigi isigi
  yansitiyorsa, dünyadan sadece o kismi görülür.
• Sekil - 7 deki düzenekte dünyanin günes
  etrafindaki ve ayin dünya etrafindaki dönme
  hareketinin dört özel konumu görülmektedir. Dünya
  dan bakan gözlemci, ayi Sekil -8 deki K, L, M ve
  N konumlarindaki gibi görür. Dünya günes
  etrafinda dönerken, ay dünya ile günes arasina
  Sekil - 9 daki gibi girdiginde, ayin gölgesi
  dünya üzerine düser ve K noktasin dan bakan
  gözlemci günesi göremez. Bu olaya günes tutulmasi
  denir. Sekil-7
• Sekil - 8 Dünyadan bakildiginda Günes isiginin
  gelme yönüne göre Ayin görünüs sekilleriDünya,
  günes etrafinda dönerken ay ile günes arasina
  Sekil -10 daki gibi girdiginde dünyanin gölgesi,
  ay üzerine günes isinlarinin gelme sini engeller.
  Günesten isik alamayan ay, L noktasindan
  bakildiginda görülmez, bu olaya da ay tutulmasi
  denir.
• Sekil9 Sekil-10

4
AYNALAR

• DÜZLEM AYNALAR
• Yansima
• Saydam ortamda hareket eden isigin herhangi bir
  yüzeye çarpip geri dönmesine yansima denir.
  Yansima olayinda isigin hizi, frekansi, rengi
  yani hiçbir özelligi degismez. Sadece hareket
  yönü degisir.Bir yüzeyle 90 lik açi yapan
  dikmeye yüzeyin normali denir. Gelen isinla
  normal arasindaki açiya gelme açisi, yansiyan
  isinla normal arasindaki açiya da yansima açisi
  denir.
• Yansimanin iki yasasi vardir
• 1. Gelen isin, normal ve yansiyan isin ayni
  düzlemdedir.
• 2. Gelme açisi yansima açisina esittir. (a 3)
• isinlarin geldigi yüzey düzgün olursa, bu yüzeyin
  her noktasinda normaller birbirine paraleldir.
  Dolayisiyla yüzeyin bütün noktalarina gelen
  isinlarin gelme açilari birbirine yansima açilari
  da birbirine esit olur.

5
AYNALAR
6
AYNALAR
7
AYNALAR
8
AYNALAR
9
AYNALAR
10
AYNALAR
11
SES

• SESINSIDDETINEDIR Sesin kulak tarafindan
  duyulan yüksekligine sesin siddeti denir,sesin
  siddeti
• Kulaga gelen ses dalgalarinin kuveti ile
  ilgilidir.
• Hafif sesler kulaga az siddette kuvetli
  sesler ise yüksek siddette gelmektedir.
• Siddet birimi desibel'dir (dB). Desibel insan
  kulaginin isitebildigi en küçük ses siddetidir.
• Fisilti sesi 30 dBKonusma sesi 40-60 dBBagirma
  sesi 80-90 dBUçagin kalkisi 120-140 dB
• Tüfek patlamasi (yakin Mesafe) 130 dB
• KULAK IÇI ZARARLI SES SIDDEDI
• Bir çalisma yerinde gün boyunca 80 desibelin
  altinda bir gürültü olmasi insan kulagini isitme
  kaybina karsi riskli duruma sokar, ancak 80
  desibelin üzerinde önemli isitme kayiplarini
  baslatir. Silah ateslemelerini kapsayan saniye
  kadar kisa süreli fakat 140 desibel gibi bir
  siddetdeki ses kulakta ciddi hasar birakir.
  Genellikle yüksek frekansli, yani tiz sesler
  kulak için daha tehlikelidir.
• Gürültülü bir ortamda konusurken sesimizi
  duyurabilmek için bagirmak, kendi sesimizin bize
  dolgun ve boguk gelmesi, ortamdan çiktiktan sonra
  kulakta çinlama, ses siddetinin kulaga zarar
  verecek derecede

12
AYNALAR
13
TÜMSEK AYNA
14
TÜMSEK AYNADA GÖRÜNTÜ
15
KÜRESEL AYNA
16
TÜMSEK AYNA
17
AYNALAR
18
Isigin kirilmasi
19
SES

• Sesin Yayilma Hizi
• 1-Ortamin cinsine baglidir Ses en hizli
  katilarda, sonra sivilarda, en yavas da gazlarda
  yayilir.
• 2-Ortamin sicakligina baglidir Sicaklik
  arttikça sesin yayilma hizi da artar. Sesin
  havadaki hizi, 0oC de V331 m/s ve 20o C de
  V344 m/s dir.
• 3-Ortamin yogunlugu arttikça, sesin yayilma hizi
  da artar.
• SESIN ÖZELLIKLERI
• 1-Sesin Siddeti
• Ses kaynagina yapilan etkinin artmasi ile
  birlikte çikardigi sesin siddeti de artar.
• Ses kaynagindan uzaklastikça sesin siddeti artar.
• Sesin siddeti debisel (dB) adi verilen birimle
  ölçülür.
• 30-60 dB arasindaki sesler normal siddetteki
  seslerdir. Siddeti 60 dB den fazla olan sesler
  rahatsiz eder.
• Ses dalgasi molekülleri yayilma dogrultusunda
  titresirler. Bu nedenle ses dalgalari boyuna
  dalgalardir.
• 2-Sesin Yüksekligi
• Ses kaynaginin 1 sn deki titresim sayisina sesin
  frekansi denir. Frekans, sesin yüksekliginin
  ölçüsüdür.
• Kaynagin frekansi büyükse ince (tiz), küçükse
  kalin (bas) ses çikar.
• Titresen telin frekansi sunlara baglisdir
• Telin boyu arttikça frekans küçülür, ses
  kalinlasir.
• Tel kalinlastikça frekans küçülür, ses
  kalinlasir.
• Telin gerginligi arttikça frekans büyür, ses
  incelesir.
• Telin cinsine baglidir.

20
SES

• Yüksek siddetteki ses iç kulaktaki isitme
  sinirlerine zarar verir. Sesin siddeti ne kadar
  fazlaysa zarar verme ihtimali o kadar artar.
  Kulaga verdigi zarar sesin siddeti kadar maruz
  kalma süresi ile de ilgilidir.      
•   Sesin Siddeti Nasil Ölçülür Sesin siddet
  birimi desibel (db)dir. Bir sesin siddedini
  belirtirken birim olarak db kullanilir. Insan
  kulaginin duyabildigi en küçük ses 0 db olarak
  kabul edilir. Bu oran logaritmik olarak artar.
  Yani 20 db, 10 dbden 10 kat daha siddetli, 40
  db, 10 dbden 1000 kat daha siddetlidir. Insanin
  0 ila 180 db arasindaki sesleri duydugu kabul
  edilir. Bazi seslerin siddeti su sekilde
  belirtilebilir.   
• 0db Insanin duyabildigi en düsük ses siddeti
• db Fisilti ile konusma
•    60  db Normal konusma veya daktilo sesi
           90  db Kamyon sesi veya çim biçme
  makinasi sesi         100 dbAsfalt delme
  makinesi         115 db Konser veya barlarda
  yüksek sesli müzik         140 db Jet uçagi sesi
  
•        Genel olarak 85 db üzerindeki sesin kulaga
  zararli olacagi kabul edilir