Notatki do przedmiotu Makroekonomia

1
Rok akad. 2002/2003
Notatki do przedmiotu MAKROEKONOMIA
Sygnatura 2001-16
Edward Golachowski Katedra Teorii Systemów
Ekonomicznych ul. Wisniowa 41, pok. 81 tel. 849
53 - 06
Literatura obowiazkowa ( skrypt )
Marek Garbicz, Edward Golachowski Elementarne
modele makroekonomiczne Oficyna Wydawnicza SGH ,
Warszawa ( wydanie najnowsze )
2
Niniejsze Notatki ... maja pomóc w opanowaniu
przedmiotu MAKROEKONOMIA glownie dzieki
umozliwieniu - koncentracji podczas
wykladów na sluchaniu i mysleniu -
samodzielnego powtarzania materialu. Nalezy je
traktowac jako uzupelnienie wykladów i
literatury. Notatki ... sa tez specyficzna
wersja skryptu - skrócona ( np. znacznie
mniej tekstu opisowego ) - rozszerzona (
np. dodatki uznane za istotne dydaktycznie )
- zmieniona ( np. wyjasnienia problemów na
podstawie innych niz
w skrypcie przykladów ). Jednak podstawowa
róznica polega na zastosowanej w Notatkach
... animacji szkice graficzne powstaja
stopniowo i równie stopniowo sa komentowane, co
ulatwia zrozumienie omawianych tematów. W
Notatkach... sa tez przykladowe pytania do
kazdego tematu niektóre z nich moga pojawic
sie na egzaminie.
3
Tytuly wykladów

• 1. Modele sektorowe
• 2. Modelowanie typu IS - LM
• 3. Model rynku towarowego i rynku pienieznego

4. Analiza gospodarki wedlug modelu IS - LM
5. Analiza skutecznosci polityki ekonomicznej
6. Rynek obrotów z zagranica 7. Model
gospodarki otwartej - analizy
4

• 8. Rynek pracy czesc I
• 9. Rynek pracy czesc II
• Kompleksowy model krótkookresowej
• równowagi makroekonomicznej
• 11. Cykl koniunkturalny
• 12. Teorie wzrostu gospodarczego

5
Wprowadzenie
1. Przedmiot badan ekonomii
Ekonomia bada gospodarke ( system ekonomiczny ).
System ekonomiczny
Przyroda
Spoleczenstwo
Do systemu ekonomicznego ( SEK ) doplywa z
przyrody strumien zasobów naturalnych ,

jest tez doplyw wewnetrzny ( np. maszyny,
materialy do dalszej produkcji ), a takze
doplyw z systemu spolecznego ( np. praca, wiedza
)
- suma doplywów to wektor wejsc do SEK.
X x1 x2 x3 ...
X - czynniki produkcji
x1 - np. zasoby naturalne
x2 - np. kapital trwaly
x3 - np. praca
6
Z systemu ekonomicznego do spoleczenstwa wyplywa
strumien produktów i uslug konsumpcyjnych to
wektor wyjsc z SEK .
Y y1 y2 y3 ...
Y - produkty i uslugi konsumpcyjne
y1 - np. zywnosc
y2 - np. odziez
y3 - np. mieszkania
SEK
Y
X
T
Y T X
Gospodarka to macierz transformacji. Ekonomia
zajmuje sie jej badaniem.
7
2. Metoda badawcza ekonomii
Etapy dzialania
1 - obserwacja rzeczywistosci ( zbiór danych
surowych ) 2 - wybór cech istotnych (
abstrakcja ) 3 - badanie zaleznosci pomiedzy
zmiennymi i sformulowanie modelu
wlasciwego ( funkcji ) 4 - weryfikacja modelu
5 - wykorzystanie modelu ( wyjasnienie,
przewidywanie, symulacja, podstawa
decyzji ) .
Przyklad modelu
podatki a budzet panstwa ( krzywa Laffera ).
Zalózmy - B to dochody budzetu - t
to przecietna stopa podatkowa w procentach -
brak innych wplywów do budzetu.
Model to B ? ( t ) Nauka posluguje sie
modelem, a polityka - wzorcem
B ma byc max , wtedy t ?
np.
8
Elementy analizy
- w t0 0 i t4 100 B 0
B
B2
- w t2 np. 50 B max !
B1
t0
t1
t2
t3
t4
t
- kiedy B rosnie ?
- kiedy B maleje ?
- dla t1 np. 25 i dla t3 np. 75 B
jest ...
9
3. Glówny problem ekonomii
Zasoby czynników produkcji X sa w kazdym momencie
dane, ograniczone
a suma potrzeb
konsumpcyjnych PK jest nieograniczona .
Jak zaspokoic nieograniczone PK wykorzystujac
dane X ?
Ekonomia jest nauka o alokacji zasobów, jej
glówny problem to jak rozmiescic ograniczone
zasoby, by jak najlepiej zaspokoic nieogranic
zone potrzeby konsumpcyjne ?
10
4. Odpowiedzi
Sposób I

• warunkiem udzielenia odpowiedzi jest zebranie
  pelnej informacji o gospodarce
• dopiero na takiej podstawie mozna centralnie
  podjac decyzje optymalne dla systemu jako
  calosci
• dla wlasciwej realizacji centralnych rozwiazan
  alokacyjnych w sposób najlepszy dla
  spoleczenstwa niezbedne jest podporzadkowanie
  wszystkich podmiotów decyzjom centralnym
• jedynym wyjsciem jest wiec obowiazujacy
  wszystkich plan !
• Sposób I to gospodarka centralnie
  planowana ( GCP ) .

11

• Sposób II
• nie jest mozliwe zebranie takiej informacji, by
  mozna
• udzielic odpowiedzi na miliony pytan w
  wymaganym czasie
• trzeba ograniczyc liczbe pytan i zastosowac
  automaty
• rozwiazujace problemy czastkowe
• - wprowadzmy wspólny mianownik

- pieniadz !

• wtedy potrzeby przeksztalca sie w popyt (
  efektywny ! ),
• a produkcja w podaz
• w gospodarce zacznie dzialac automatyczny
  mechanizm
• popytowo - podazowy sluzacy efektywnej alokacji
  
• rezultatem bedzie równowaga pomiedzy wartoscia
  popytu AD
• a podazy ( AS Y ).
• Sposób II to gospodarka rynkowa
  ( GR ) .

12
Który sposób jest lepszy ? Dominujaca
odpowiedz dzisiejsza - ani czysta GCP - ani
czysta GR - chodzi o MIX, historycznie zmienny.
Wspólczesna gospodarka MIX to
- ustalenie ram aktywnosci ekonomicznej przez
panstwo - samodzielna dzialalnosc firm w
powyzszych ramach - regulacja przebiegu gry
ekonomicznej przez panstwo.
Od teorii ekonomii oczekuje sie wiec dwóch typów
odpowiedzi
- jak
regulowac gospodarke jako calosc ? - jak
prowadzic pojedyncza firme ? To uzasadnienie
dwóch galezi ekonomii - makroekonomia (
wielkie litery ) - mikroekonomia ( male
litery ) . Wyklady w konwencji modelowej -
przedstawiaja wybrane problemy tak rozumianej
makroekonomii.
13
Wyklad I
Modele sektorowe
14
1. Istota modeli
Y
Model dwusektorowy
C
H
F
Bank
S
I
Gospodarstwa domowe sa wlascicielami firm.
moga byc inwestycjami drugich.
Oszczednosci jednych
W praktyce miedzy nimi jest posrednik
- bank.
15
Model trzysektorowy rozszerzenie o sektor
rzadowy
( pomiedzy H a F )
TR
T
G
H
F
Rz
Pozostale elementy poprzedniego szkicu - bez
zmian.
16
2. Funkcje w modelach
2 sektory
1. Dochód dyspozycyjny Y C S , decyzja H
, czyli Yd Y ( caly dochód jest dyspozycyjny )
3. Funkcja oszczednosci
S Y C
Wstawiamy funkcje C
S - C s Y
2. Funkcja konsumpcji
4. Funkcja inwestycji
C C c Yd
Z zalozenia I I ( inwestycje sa
autonomiczne )
c krancowa sklonnosc do konsumpcji
( c s 1 )
17
3 sektory
1.Dochód dyspozycyjny Yd Y T TR(
gospodarstwa domowe placa podatki i otrzymuja
transfery ) Yd C S, ale Yd ? Y
4. Funkcja inwestycji
Pozostaje I I i dotyczy tylko inwestycji
prywatnych.
Inwestycje rzadowe ( poza modelem ! ) sa
skladnikiem G, bo G Crzad Irzad
2. Funkcja konsumpcji
Inwestycje ogólem sa suma Ipryw Irzad
Inna wielkosc Yd
wiec C C c (Y T TR)
5. Funkcja popytu rzadowego
3. Funkcja oszczednosci
Przyjmujemy, ze G G ,
tj. popyt rzadowy to autonomiczna decyzja
rzadu.
S - C s (Y T TR)
18
7. Funkcja podatków
6. Funkcja transferów
Zakladamy, ze chodzi tylko o podatki od H.
Przyjmujemy TR TR
Transfery to autonomiczna decyzja rzadu (
polityka spoleczna ) .
Dwie uproszczone mozliwosci
- proporcjonalny (
tj. T t Y dla 0 lt t lt 1 )
Przyjmujemy ten drugi wariant.
T t Y
Powyzsze funkcje tworza wlasciwe modele. Z
przedstawionych równan mozna obliczyc produkcje w
stanie równowagi 2- sekt.
1
YE
(C I )
1 - c
1
(C I G c TR)
YE
3-sekt.
1 c (1- t)
19
3. Mozliwosci regulacji rzadowej
Na sklonnosc do konsumpcji c rzad nie ma wplywu
bezposredniego. Na stope podatkowa t oczywiscie
ma wplyw, wedlug formuly wzrost podatków
zmniejsza mnoznik
1
w
1 c (1- t)
Na czesci skladowe popytu autonomicznego A
wplyw jest zróznicowany - na C i I
tylko posredni, - na G i TR bezposredni.
Pozostaja trzy narzedzia polityki gospodarczej
- podatki, zamówienia rzadowe, transfery.
20
4. Model czterosektorowy
Rozszerzenie o sektor wymiany z zagranica ( Oz )
i o nowy rodzaj popytu

( X jako czysta nadwyzka eksportowa) mamy
wiec SEK H F Rz Oz
i AD C I
G X Gdy X ? 0 , pomiedzy gospodarka
zamknieta a otwarta wystapi róznica wielkosci
popytu i produkcji .
Z zalozenia tylko F ma zwiazki z zagranica (
uproszczenie ) , trzeba do schematu trzech
sektorów dodac blok Oz.
Import
Eksport to strumien obcego popytu plynacy
do naszych firm, import - popytu naszych
firm plynacy za granice.
Oz
Eksport
21
Nowe funkcje w modelu
- funkcja eksportu
tj. caly eksport jest wielkoscia autonomiczna, to
decyzje partnerów zewnetrznych, niezmienne w
okresie krótkim.
Exp
Y
- funkcja importu
zakladamy, ze
czesc importu ma charakter autonomiczny -
import niezbedny,
Imp

pozostala czesc importu ma charakter
zmienny, zalezy od wielkosci produkcji Y

przyjmijmy tu pojecie
sklonnosci do importu ( m )
? Imp
niech m
Import zmienny m Y
? Y
22
Funkcja importu ma wiec postac nastepujaca
Imp
m Y
Y
Suma powyzszych funkcji daje nastepujacy obraz
Exp,Imp
Imp
B
E
Exp
A
Y
W obszarze A eksport jest wyzszy od importu, mamy
nadwyzke, tj. dodatkowy strumien popytu
pobudzajacy gospodarke, X gt 0.
W punkcie E mamy równowage, X 0
(ale zmiana struktury Y !).
W obszarze B import jest wyzszy od eksportu,
mamy deficyt, X lt 0 .
23
Ogólem funkcja obrotów z zagranica X Exp
Imp
Po dodaniu funkcji X do 7 funkcji modelu
trzysektorowego mozemy rozwiazac model
czterosektorowy, tj. obliczyc produkcje w
stanie równowagi
1
YE
( C I G c TR Exp - Imp )
1 c ( 1 t ) m
Równowaga - gdy Yi YE
Jezeli Yi ? Y E czyli zgloszony popyt jest
mniejszy lub wiekszy od produkcji, to
zrównowazenie nastapi dzieki zmianie produkcji
( tj. decyduje popyt ) .
24

• Czy sa nowe mozliwosci regulacji gospodarki przez
  panstwo ?
• Exp jest autonomiczny, rzad moze tylko
  zachecac lub zniechecac firmy prywatne
• rzad jako wlasciciel firm sektora publicznego
  ma jednak pewien wplyw
• Imp jest tez autonomiczny ( dwie uwagi j.w. )
• import zmienny ( m Y ) uwarunkowany jest glównie
  technologicznie, konieczna importochlonnoscia m
  , stabilna w okresie krótkim
• W ramach przyjetych zalozen nie ma wiec nowych
  narzedzi polityki gospodarczej.

25
Pytania 1. Wyznacz wielkosc produkcji w stanie
równowagi ( oblicz YE ) wg. modelu
2-sektorowego ( 3-sektorowego
4-sektorowego ). 2. Przeprowadz analize ( takze
graficzna ) dojscia gospodarki do równowagi
z sytuacji, w której Yi lt YE ( - Yi gt YE )
w modelu 2-sektorowym ( 3-sektorowym
4-sektorowym ). 3. Omów postac i dzialanie
mnoznika popytowego w modelach sektorowych
dlaczego mnoznik ulega oslabieniu po rozsze-
rzeniu modelu o trzeci i czwarty sektor ? 4.
Przedstaw wszystkie mozliwosci regulowania
gospodarki przez panstwo zgodne z
zalozeniami modelu 4-sektorowego.
26
Wyklad II
Modelowanie typu IS - LM
27
1. Przedmiot
Równowaga makroekonomiczna w okresie krótkim -
na rynku towarowym ( IS ) z podzialem na
konsumpcyjny ( C ) i inwestycyjny ( I )

• na rynku pienieznym ( LM ) - obroty pomiedzy
• agregatami M a B

• na rynku obrotów z zagranica ( BP ) z podzialem
• na obroty towarowe ( BH ) i kapitalowe ( BK )
  

- na rynku pracy ( SR )
oraz wielostronne powiazania miedzy rynkami.
Rodzaje problemów
a) - analiza stanu równowagi i jego warunków
b) - analiza automatycznego procesu równowazenia
( gdy P ? E, to P ? E )
c) - polityka stabilizacyjna ( gdy P ? E, to
E ? P )
d) - szczególne cele polityki ( gdy P0 E0 ?
Pp Ep , gdzie p - stan pozadany )
28
2. Miejsce modelu IS - LM w makroekonomii
Pojawil sie w roku 1937 ( J. R. Hicks Nobel
1972 ) jako rozwiniecie i
sformalizowanie mysli J. M. Keynesa. Ewolucja
modelu ciagle trwa ( np. poglebianie i
rozszerzanie analiz, zmiana zalozen, rozwój szaty
matematycznej ). Wspólczesny neo-keynesizm to
nadal czesc glównego nurtu rozwoju makroekonomii
( mainstream ) . Co bylo przed Keynesem ?
Prawo rynków Saya czyli klasyczna koncepcja
równowagi. Podaz i popyt musza byc równe, bo
kazda podaz kreuje wlasny popyt wymiana jest
praktycznie naturalna, a pieniadz - to
tylko techniczny posrednik. Gospodarka wytwarza
tyle, ile moze ( tj. pelne wykorzystanie
zdolnosci produkcyjnych ) , a popyt zalezy od cen.
29
p
cena
AS ( max.)
p
AD
ilosc
q
q
Gdy popyt sie zmienia, produkcja ilosciowo
pozostanie bez zmian, lecz zmieni sie jej wartosc.
Niech D AD lt 0
Obnizenie popytu doprowadzilo tylko do
spadku ceny, produkcja nie ulegla zmianie.
AD1
E1
p1
30
Wspólczesnie ceny w wiekszosci sa administrowane,
ruchy cen sa kontrolowane ( rola monopoli
i panstwa ), zas obnizanie plac jest
niemozliwe ( powody spoleczne ). Przy tych
ograniczeniach rozwiazanie klasyczne nie dziala.
AS1
E2
Q2
Obnizenie popytu doprowadzilo do obnizenia
podazy, a cena pozostala bez zmiany.
Po takiej krytyce Keynes odrzucil rozumowanie
klasyczne.
31
3. Zalozenia modelowania IS - LM
a) meta zalozenia - gospodarka rynkowa jest
niestabilna, podlega wstrzasom,
reaguje na bodzce
- ale
dazy do stabilnosci, równowagi - przyczyny
wstrzasów sa rózne,

ale najwazniejsze to zwierzece
instynkty inwestorów

• 
  ( stadne decyzje,
• irracjonalne mody, fale optymizmu i
  pesymizmu )
• gospodarka rynkowa moze samoczynnie sie
  zrównowazyc,
• to jednak wymaga czasu i przynosi koszty
  spoleczne
• - polityka ekonomiczna panstwa jest konieczna
• reakcje ( dostosowania ) maja charakter
  ilosciowy,
• a nie cenowy ( jak u klasyków ) .

32

• b) zalozenia oczywiste u nas niezbedne
  tymczasem (?)
• gre ekonomiczna toczy wielu uczestników, decyzje
  ekonomiczne sa podejmowane przez licznych
  producentów i konsumentów, istnieje konkurencja
• - panstwo tez jest aktorem ekonomicznym, dziala
  regulujac calosc gospodarki oraz jako wlasciciel
  firm sektora publicznego
• - gospodarka jest mieszana
• - istnieje nowoczesna i rozwinieta
  infrastruktura sluzaca gospodarowaniu (
  techniczna, instytucjonalna, prawna, informacyjna
  oraz spoleczna )
• - brak zjawisk nadzwyczajnych ( np.
  ekonomicznych, spolecznych, politycznych )
  
• - gospodarka z zalozenia jest rynkowa,
  rozwinieta, zdrowa.

33

• c) zalozenia idealizujace ( kierunki
  modelowego uproszczenia rzeczywistosci )
• - istnieja rezerwy wszystkich czynników
  produkcji,
• mozna nimi manipulowac
• dzieki rezerwom podaz elastycznie podaza za
  popytem
• ( keynesowskie czyli popytowe regulowanie
  gospodarki )
• rozpatrujemy wylacznie okres krótki, w którym
  decyzje
• dotycza wykorzystania zasobów, a nie ich
  ksztaltowania

- dochody budzetu panstwa to tylko podatki,

wydatki to tylko
zamówienia panstwowe ( uproszczenie - brak
transferów, uwzgledniamy tzw. opodatkowanie
netto )

• ceny sa stabilne, a gospodarka jest zamknieta .
• W miare rozbudowy modelu te zalozenia beda
  zmieniane.

34
d) zalozenia analityczne ( czastkowe ) Takie
zalozenia sa przyjmowane i uchylane stosownie
do logiki analiz, dotycza np. -
stanu wyjsciowego ( równowaga , jej brak
nadmiar czy niedobór, na którym z badanych rynków
) - sily, tresci i charakteru impulsu (
wstrzasu ) zewnetrznego lub wewnetrznego,
zmieniajacego stan wyjsciowy i / lub warunki
funkcjonowania któregokolwiek z rynków
- kolejnosci analiz rynków
- przebiegu krzywych równowagi ( polozenie, kat
nachylenia )
- rodzaju i kierunku zastosowanej polityki
ekonomicznej.
35
Pytania

• 1. Omów specyfike keynesowskiego podejscia do
• gospodarki i jej modelowania.
• 2. Dlaczego wniosków wynikajacych z keynesowskich
  analiz
• modelowych nie mozna bezposrednio stosowac
  do
• wspólczesnych panstw o rozwinietej,
  zamoznej
• i ustabilizowanej gospodarce rynkowej ?
  ( - do dzisiejszej
  gospodarki polskiej ? )

36
Wyklad III
Model rynku towarowego i rynku pienieznego
37
Czesc I - Model rynku towarowego
1. Prezentacja rynku - znane kategorie
ekonomiczne, podmioty, transakcje 2.
Wyprowadzenie funkcji równowagi
Równowaga, gdy AD AS Y
Trzy czesci popytu AD C I
G a) funkcja konsumpcji
C C c Yd
gdzie Yd Y t Y
Y (1 t )
wiec C C c Y (1 t )
38
b) funkcja inwestycji

Pozostaja inwestycje autonomiczne I ,
lecz to tylko czesc inwestycji .
Reszta inwestycji zalezy od kosztów kredytu
( tj. od poziomu stopy procentowej - im
drozszy kredyt, tym mniejszy popyt
inwestycyjny, a wiec znak ujemny ). Sila
reakcji inwestorów na zmiane stopy procentowej
zalezy od tzw. wrazliwosci inwestorów
wprowadzamy wspólczynnik a ( a
const., a gt O ) .
Ujecie bardziej realistyczne od sektorowego, ale
popyt inwestycyjny jest nadal niezalezny od
dochodu !
39
c) funkcja popytu rzadowego
d) formula krzywej IS
( Y AD , AD C I G )
gdzie
IS
i
E
Kazda para zmiennych (iE, YE)spelnia warunek
równowagi rynku ( tj. punkt E lezy na
krzywej IS ) .
iE
Y
YE
40
3. Analiza krzywej IS
a) zmiany polozenia punktu E na IS
Przyklad - skutki wzrostu i do i1
E1
i1
- podrozenie kredytu inwestycyjnego, wiec
rezygnacja z najmniej oplacalnych projektów
E2
i2
- obnizenie popytu inwestycyjnego, wiec równiez
obnizenie produkcji dóbr inwestycyjnych
Y2
Y1
- obnizenie ich sprzedazy i dochodów pracowników
zatrudnionych w tej sferze
- obnizenie ich popytu konsumpcyjnego i
obnizenie produkcji dóbr konsumpcyjnych
- dalsze efekty...
A w przypadku obnizenia stopy ...
41
b) zmiany polozenia krzywej IS
Zgodnie z formula IS zaleza od zmian A i a
, gdzie A C I
G .
Ale C const. , I const. , a
const. zmienic mozna tylko G G !
To autonomiczna decyzja rzadu o obnizeniu lub
podwyzszeniu zamówien publicznych.
42
Niech ? G lt 0 ( tj. obnizenie popytu
rzadowego czyli restrykcja fiskalna )
IS1
IS2
E2
E1
Y1
Y2
Skutkiem jest zmniejszenie Y bez zmian i .

Nowy punkt równowagi ma wspólrzedne ( i0, Y1 ) .
Restrykcja fiskalna przesuwa krzywa IS równolegle
w lewo.
Natomiast ekspansja fiskalna ( tj. ? G gt 0 )
zwieksza produkcje i przesuwa krzywa IS
równolegle w prawo.
Nowy punkt równowagi ma wspólrzedne ( i0 , Y2 )
.
43
c) zmiany kata nachylenia IS Znaczenie tego kata
- IS1 stroma, bliska pionu - IS2 plaska,
bliska poziomu - identyczne obnizenie stopy
procentowej.
IS1
IS2
E0
i0
E1
E2
i1
Y1
Y0
Y2
Kat nachylenia IS decyduje o sile reakcji
produkcji
na zmiane stopy procentowej.
44

w
1 - c ( 1 - t )
Wiemy, ze a const. i c const. Mozna
zmieniac tylko t. Gdy t wzrosnie, to mnoznik
obnizy sie, tj. obnizy sie sila
omówionej reakcji - krzywa IS zblizy sie do pionu
( IS1 ).
Jest oczywiste, ze gdy t obnizy sie, krzywa IS
zblizy sie
do poziomu ( IS2 ).
IS2 (?t lt0)
IS1
(?t gt 0)
45
Podsumowanie dzialanie róznych narzedzi
polityki
gospodarczej na rynku pienieznym

• zmiany G przesuwaja krzywa IS
• wraz z lezacym na niej punktem E

• zmiany i przesuwaja punkt E
• na nieruchomej krzywej IS

Zakres dzialan polityki gospodarczej

• zmiany t zmieniaja kat nachylenia IS
  i polozenie punktu E .

46
Przyklad - jaka polityke gospodarcza nalezy
zastosowac, by zrównowazyc rynek opisany szkicem

Polityka gospodarcza to ruch E ? P !
Nalezy wiec
- podwyzszyc i
oraz - zmniejszyc G
i / lub - zwiekszyc t .
47
Czesc II - Model rynku pienieznego
1. Prezentacja rynku a) przedmiot obrotu to
pieniadz (definicja plynny i akceptowany
powszechny ekwiwalent ) b) rodzaj transakcji (
gospodarka zamknieta ! ) przeplywy pomiedzy
znanym agregatem M ( gotówka ) a
agregatem B ( inne aktywa np. obligacje
) Róznice - czesci skladowe B - nie
pelnia funkcji srodka platnosci ( np. podatki ),
to forma lokaty ( oszczedzania )
- maja plynnosc nizsza od M - sa
obarczone ryzykiem ( ryzyko bankructwa banku
i/lub emitenta obligacji,
ryzyko kursowe ) , - ale przynosza
odsetki !!!
Istota ryzyko i zysk czy bezpieczenstwo bez
zysku.
48

• c) strona podazowa rynku pienieznego ( M )
• tj. gotówka poza systemem bankowym plus
  wklady á vista.
• Podaz M okresla panstwo ( bank centralny )
  poprzez
• - emisje pieniadza
• okreslanie stopy procentowej
  
• ( skutek to np. zmiana wielkosci lokat
  bankowych )
• operacje otwartego rynku
  
• ( np. transakcje obligacjami rzadowymi )
  
• wplyw na banki komercyjne i ich kreacje pieniadza
  
• ( np. okreslenie stopy rezerw
  obowiazkowych ).

Bank centralny moze zwiekszyc podaz pieniadza lub
ja zmniejszyc - to subtelna gra na
wielu instrumentach ( jaka metoda,
jaka zmiana ) .
49
Decydujac o podazy pieniadza trzeba uwzglednic
m.in. - sytuacje finansowa w punkcie wyjscia
( tj. ilosc
pieniadza w obiegu i szybkosc obiegu )

• przewidywane zmiany
  ( np. tempo
  inflacji, wzrost podazy towarów )
• zwiazki pieniezne/kapitalowe z innymi krajami
• regulacyjne znaczenie zmian wielkosci podazy
  pieniadza dla poziomu aktywnosci ekonomicznej
  ( m.in. dla wielkosci produkcji )

i to nasz temat !
50
d) strona popytowa - motyw transakcyjny
niezbedny zasóbpieniadza
Niezbedny zasób pieniadza musi likwidowac mozliwe
niezgodnosci pomiedzy tymi strumieniami.
Ujeta makroekonomicznie wielkosc niezbednego
zasobu zalezy od wartosci transakcji ( tj.
wielkosci produkcji ) oraz od sprawnosci
ruchu pieniadza
( tj. szybkosci obiegu pienieznego ) .
Czescia motywu transakcyjnego jest tez
tzw. motyw przezornosciowy ( np.
zakupy okazyjne ) .
51

• motyw portfelowy
  
• ( np. wole gotówke niz lokate, bo boje sie
  ryzyka )
• Lustrzanym odbiciem jest motyw spekulacyjny
  
• ( np. nie chce trzymac gotówki, bo umiem ja
  ulokowac ) .

Wielkosc tego popytu zalezy od sklonnosci do
ryzyka i od poziomu oczekiwanych zysków (
tj. stopy procentowej ) .
Popyt na pieniadz jest wiec suma

- popytu transakcyjnego
- popytu spekulacyjnego
.
52

• e) cena pieniadza
• Uczestnicy rynku pienieznego dokonuja transakcji
  ( M ?? B ) , gdy
• maja za malo pieniadza ( tj. musza sprzedawac
  elementy B,
• czyli kupic pieniadz ) - traca odsetki
  !
• maja za duzo pieniadza ( tj. musza kupic
  elementy B,
• czyli sprzedac pieniadz ) zyskuja
  odsetki
• ( lub je traca, kiedy tego nie zrobia, tzw.
  opportunity cost
• - koszty utraconych mozliwosci ) .
• Jest wiec koszt braku pieniadza i koszt nadmiaru
  pieniadza - to odsetki.
• Cena pieniadza jest
  stopa procentowa.

53
2. Wyprowadzenie funkcji równowagi
a) funkcja podazy pieniadza Reguluje ja panstwo
( BC ) , __ podaz jest
autonomiczna, wiec M M. Podaz musi odpowiadac
biezacym warunkom, wazna jest jej
wartosc realna. Trzeba wprowadzic korekte,
tj.
wskaznik zmian poziomu cen ( Pc ) .
54
b) funkcja popytu na pieniadz Popyt
transakcyjny ( Ltr ) zalezy od - wielkosci
produkcji Y ( ujecie wartosciowe ) -
szybkosci obiegu pieniadza V .
Stad Ltr k Y
Popyt spekulacyjny ( Ls ) zalezy od

• poziomu stopy procentowej i ( reakcja
  przeciwna - znak
• ujemny ! )

- wrazliwosci posiadaczy pieniadza na zmiany
stopy procentowej, przyjmijmy tu
wspólczynnik b ( b const.,b gt 0 ) .
Stad Ls - b i
Lacznie L Ltr LS
czyli L k Y - b i
55
c) formula krzywej LM
LM
i
Kazda para zmiennych ( iE , YE ) spelnia
warunek równowagi ( tj.punkt E lezy na
krzywej LM ) .
E
iE
Y
YE
56
3. Analiza krzywej LM a) zmiany polozenia
punktu E na LM Uwaga! Mamy te same zmienne,
co w przypadku IS, lecz ich zwiazek jest
inny !
Przyklad - skutki wzrostu produkcji do Y1
- produkcja rosnie, rosniewiec popyt na
pieniadz( popyt transakcyjny )
i1
- przy danej podazy M wzrost popytu wywola
wzrost ceny pieniadza ( tj. stopy
procentowej ) .
i2
Oznacza to, ze np. ucieczka
od lokat zmusi banki do
podniesienia ich
atrakcyjnosci.
Y2
Y1
Gdy produkcja sie obnizy ...
57
b) zmiany polozenia krzywej LM
Zgodnie z formula zaleza od zmian b , PC i M .
Ale b const. i PC const.
Zmienic mozna tylko M , to decyzja BC .
Niech D M lt 0 ( tj. obnizenie podazy pieniadza
w obiegu czyli restrykcja
monetarna ) .
Mniej pieniadza w obiegu oznacza ( przy stalej
stopie procentowej ) mozliwosc obslugi
mniejszej liczby transakcji, czyli
realizacji mniejszej produkcji. Skutkiem
restrykcji monetarnej jest wiec obnizenie
produkcji.
58
LM1
LM2
Y1
Y2
Nowy punkt równowagi ma wspólrzedne ( i0 , Y1 ) .
Restrykcja monetarna przesuwa krzywa LM
równolegle w lewo.
Natomiast ekspansja monetarna ( tj. ? M gt 0 )
przesuwa krzywa LM równolegle w prawo (
wieksza ilosc pieniadza moze obsluzyc
wieksza produkcje ) .
59
c) zmiany kata nachylenia LM Zgodnie z formula
LM kat nachylenia zalezy od k i b.
Wiemy, ze z zalozenia b const.

Moze zmieniac sie wielkosc k
( tj. sprawnosc
obiegu pienieznego ujeta odwrotnie ) . Wazne - k
nie jest instrumentem polityki ekonomicznej,
to wielkosc wynikowa. Panstwo ( rzad i bank
centralny ) ma tu wplyw wylacznie
posredni. Jest oczywiste, ze obnizenie k zblizy
krzywa LM do poziomu, zas zwiekszenie k - do
pionu.
LM2 (?k gt 0)
LM1 (?klt 0)
60
Podsumowanie dzialanie instrumentów polityki
gospodarczej

wplywaja na przesuniecia punktu równowagi E
na nieruchomej krzywej LM
Zmiany stopy procentowej i
przesuwaja krzywa LM wraz z lezacym na
niej punktem równowagi E.
nie poddaje sie bezposredniemu sterowaniu.
Kat nachylenia LM
61
Przyklad - jaka polityke gospodarcza nalezy
zastosowac, by zrównowazyc rynek opisany szkicem

Polityka gospodarcza to ruch E ? P !
Nalezy wiec - obnizyc i
oraz - zmniejszyc M .
62
Pytania
1. Wyprowadz algebraicznie i przedstaw
interpretacje graficzna funkcji równowagi
- na rynku towarowym. ( - na rynku
pienieznym. ) 2. Przedstaw ( wraz z interpretacja
graficzna ) podstawowa analize krzywej
równowagi ( zmiennosc punktu E ) na
rynku towarowym. ( na rynku pienieznym.
) 3. Wyjasnij, dlaczego na rynku towarowym
zaleznosc miedzy poziomem stopy
procentowej a wielkoscia produkcji jest
negatywna ( wzrost jednej laczy sie z obnizeniem
drugiej ), a na rynku pienieznym jest
pozytywna.
63
Wyklad IV
Analiza gospodarki wedlug modelu IS - LM
64
1. Automatyczne równowazenie odizolowanych
rynków a) - rynek towarowy P1 jest
pod krzywa IS ( w lewo od krzywej )
Oznacza to, ze popyt w P1 jest wiekszy od
podazy.
Decyduje popyt, wiec podaz musi sie zwiekszyc
- wartosciowo, jesli nastapi wzrost cen
naturalne w GR !
( ale to wykluczone z zalozenia ! )
- zatem ilosciowo, to zgodne z zalozeniami.
Produkcja musi osiagnac YE
pod grozba inflacyjnego wzrostu cen.
65

• rynek towarowy
• P2 jest nad krzywa IS ( w prawo od
  krzywej )

Przypadek nadmiaru podazy - produkcja musi sie
obnizyc
( nie ceny ! ).
Nad krzywa mamy wiec nadmiar podazy, a pod
niedobór. Do równowagi prowadza dostosowania
ilosciowe czyli zmiany Y.
66

1. rynek pieniezny
   P1 jest pod krzywa
   LM ( w prawo od krzywej )

E
iE
Istniejaca podaz pieniadza wystarcza tylko do
obslugi produkcji równej YN . Przy
produkcji Y1 ( wiekszej ) mamy niedobór
pieniadza.
Wobec nadmiernego popytu na pieniadz jego cena
musi wzrosnac.
Dostosowanie nastapi poprzez wzrost stopy
procentowej.
67

1. rynek pieniezny
   
   P2 jest nad krzywa LM ( w lewo od krzywej )

iE
E
Pieniadza wystarczy do obslugi produkcji YR
, dla produkcji równej Y2 mamy wiec nadmiar
pieniadza.
Przy nadmiernej podazy pieniadza obnizy sie jego
cena - stopa procentowa.
Dostosowania poprzez zmiany stopy procentowej
zrównowaza rynek pieniezny.
68
2. Model IS - LM

• Oba rynki sa zwiazane, jak Towar ?? Pieniadz
• Zmiana na jednym z rynków prowadzi do zmian na
  drugim
• gdy na rynku towarowym zmienia sie produkcja,
• zmienia sie tez popyt ( transakcyjny ) na
  pieniadz,
• co wplywa na stan rynku pienieznego
• gdy na rynku pienieznym zmienia sie stopa
  procentowa,
• zmienia sie tez popyt inwestycyjny, a potem
  produkcja
• czyli zmienia sie stan rynku towarowego.

69
Równowaga jest tylko wtedy, gdy równoczesnie
I
S i L M . Chodzi wiec o punkt wspólny dla
obu krzywych punkt ich
przeciecia.
i
IS
LM
E
iE
YE
Y
W punkcie E stopa procentowa okreslona na rynku
pienieznym tak zbilansuje zamierzone
oszczednosci i inwestycje, ze wytworzona
zostanie produkcja, której sprzedaz (
realizacja ) wywola popyt na pieniadz równy jego
podazy.
70
3. Automatyczne równowazenie obu rynków
a) sytuacja wyjsciowa
Punkty P oznaczajace brakrównowagi moga lezec
w czterech róznych obszarach .
2
3
1
4
Omówimy sytuacje 3, tj. równoczesny niedobór
pieniadza i nadmiar produkcji czyli
przegrzanie koniunktury.
71
b) dostosowania rozpoczete od rynku towarowego
E1
Y1
W praktyce gospodarczej nastapil ruch P ? E1
? E Ostateczne skutki - obnizenie produkcji (
z YP do YE )

• na rynku pienieznym nastapila poprawa sytuacji,
  gdyz zmniejszenie produkcji zredukowalo
  niedobór pieniadza ( punkt E1 jest blizej
  krzywej LM niz punkt P )

• punkt P jest ponad krzywa IS ,
• czyli produkcja jest nadmierna wobec popytu

• ale rynek pieniezny jest nadal niezrównowazony !
  ( E1 nie lezy na LM )

• musi wzrosnac stopa procentowa , a to spowoduje
  obnizenie produkcji - oba ruchy ujete razem (
  dla uproszczenia ) oznaczac beda
  przesuniecie E1 do E

• dalsze obnizanie produkcji zlikwiduje niedobór
  pieniadza czyli zahamuje wzrostowa tendencje
  stopy procentowej.

- decyduje popyt, wiec produkcja musi obnizyc sie
do Y1

• wzrost stopy procentowej ( z iP do iE )

- stabilna równowaga w E .
72
c) dostosowania rozpoczete od rynku pienieznego
i2
E2

• W praktyce gospodarczej nastapil ruch P ? E2 ?
  E
• Ostateczne skutki
• wzrost stopy procentowej ( z iP do iE )

- punkt P jest ponizej krzywej LM ,
mamy wiec niedobór pieniadza

• na rynku towarowym jest nadal nadmiar podazy

• w miare obnizania produkcji bedzie obnizac sie
  popyt na pieniadz oraz jego cena (
  stopa procentowa ) oba
  ruchy razem oznaczac beda przesuniecie E2 do E
  

- stopa procentowa w tej sytuacji musi wzrosnac
( az do spotkania z krzywa LM )
- spadkowa tendencja produkcji zostanie
zahamowana przez obnizajaca sie stope
procentowa.

• ale wzrost stopy procentowej spowoduje obnizenie
  popytu inwestycyjnego, a w konsekwencji tez
  produkcji

• obnizenie produkcji ( z YP do YE )

- stabilna równowaga w E .
73

1. dostosowania równoczesne

R
E
T
Dojdzie do przekroczenia LM , do sytuacji
nierównowagi o innym charakterze,
która uruchomi inne ruchy dostosowawcze.
Potem nastapi przekroczenie IS i znów
inaczej.
Lecz amplituda wahan bedzie sie ciagle
zmniejszac. Kolejne ruchy dostosowawcze beda
coraz slabsze. W koncu rynki ustabilizuja sie w
punkcie E .
74
4. Polityka ekonomiczna panstwa

• uwagi wstepne
• Przykladowo przeanalizowalismy sytuacje
  przegrzanej
  koniunktury
  ( za duza
  podaz przy niedoborze pieniadza ) .
• Po dostosowaniach automatycznych rynki
  osiagna równowage, ale przy mniejszej produkcji i
  wyzszej stopie procentowej oraz po czasochlonnych
  kolysaniach.
• Panstwo moze zmieniac polozenie
  krzywych równowagi rynków poprzez polityke
  fiskalna i monetarna, a w efekcie pomóc
  gospodarce w dojsciu do równowagi.

To przypadek I , ruch punktu E ku punktowi P .
75
Jest jeszcze przypadek II , rózniacy sie punktem
wyjscia. Zalózmy, ze po automatycznych
dostosowaniach osiagnieto równowage, ale powstalo
znaczace bezrobocie. Panstwo ze wzgledów
spolecznopolitycznych chce wiec zwiekszyc
produkcje ze stanu YE do YP ( pozadanego ) .
Nowy punkt równowagi ( Ep ) musi lezec na linii
odpowiadajacej produkcji Yp
EP ?
i
IS
LM
E

YE
YP
Y
76
ISa
LMc
LMb
ISc
A
C
B
a) - ekspansja fiskalna ( przesunie IS do
ISa )
b) - ekspansja monetarna ( przesunie LM do
LMb )
c) - obie ekspansje, lecz slabsze ( ISc i
LMc ) .
77
Kazda strategia doprowadzi do pozadanej
produkcji, róznice polegaja na
zastosowaniu innych narzedzioraz na innym
wynikowym poziomie stopy procentowej. Przypadki
I i II róznia sie tez punktem wyjsciowym
- w I jest nierównowaga - w II jest
równowaga oraz motywacja autorów polityki
ekonomicznej - w I pomoc w zrównowazeniu
gospodarki - w II przejscie od jednego
stanu równowagi do drugiego,
ocenionego jako lepszy. Jednak same skutki, tj.
ruchy krzywych IS i LM ,
a takze odpowiadajace im zmiany Y oraz i
pozostaja w
obu przypadkach logicznie takie same
- analiza bedzie
wspólna.
78
Poniewaz punkty P i PP moga lezec w róznych
obszarach
i wymagac odmiennych dzialan,
IS
i
LM
2
1
3
4
Y
to trzeba uwzglednic - oba rodzaje polityki (
fiskalna i monetarna ) - oba kierunki zmian (
ekspansje i restrykcje ). Stad cztery ponizsze
warianty polityki.
79

• ekspansywna polityka fiskalna
• Gdy D G gt 0 , to rosnie popyt, wzrosnie tez
  produkcja

• Ostateczne skutki
• ekspansji fiskalnej
• wzrost produkcji
• wzrost stopy .

IS1
i2
Y1
Y2
Przy produkcji równej Y1 na rynku pienieznym
pojawi sie niedobór pieniadza.
To znany efekt wypychania ( gruba czarna
strzalka ) , tj. wzrost
wydatków rzadowych podnoszac stope procentowa
zmniejszy prywatne inwestycje
( wypchnie je z rynku ) .
Wywola to wzrost jego ceny czyli stopy
procentowej, po którym nastapi obnizenie Y
z Y1 do Y2 .
80
c) restrykcyjna polityka fiskalna Gdy D G lt 0 ,
to obnizajacy sie popyt
pociagnie za soba spadek produkcji.
Przy produkcji zmniejszonej ( do Y1 )
nadmiar pieniadzaspowoduje obnizenie stopy
procentowej i niechciany wzrost produkcji (
do Y2 ) .
IS1
i2
To przeciwienstwo efektu wypychania miejsce
zmniejszonych zamówien rzadowych zajmuja
przedsiebiorcy prywatni.
Y2
Y1

• Ostateczne skutki restrykcji fiskalnej
• - obnizenie produkcji
• obnizenie stopy .

81

• ekspansywna polityka monetarna
• Gdy D M gt 0 , to obnizy sie cena pieniadza,
  

a po spadku stopy procentowej wzrosnie produkcja.
LM1
i2
i1
Y2
Y1
Wzrastajaca produkcja zwiekszy popyt na pieniadz
i podniesiony zostanie poziom stopy
procentowej.

• Ostateczne skutki ekspansji monetarnej
• obnizenie stopy
• - wzrost produkcji .

82

1. restrykcyjna polityka monetarna

Obnizenie podazy pieniadza ( D M lt 0 )
spowoduje wzrost jego ceny,
a to wplynie na obnizenie produkcji,
co przyniesie spadek i .
LM1
i1
i2
Y2
Y1
Ostateczny skutek restrykcji monetarnej
to podniesienie stopy
procentowej i obnizenie produkcji.
83
f) polityka mieszana - policy mix
Wspólczesnie w GR polityke fiskalna stosuje rzad,
a polityke monetarna bank
centralny. Niekoniecznie rozumieja potrzeby
spoleczenstwa i gospodarki w ten
sam sposób ! Zaden z przypadków polityki MIX nie
jest wykluczony.
polityka fiskalna
restrykcyjna
ekspansywna

• - wzrost stopy procentowej
• - wzrost/spadek produkcji

• - spadek produkcji
• - wzrost/spadek stopy pprocentowej

restrykcyjna
polityka monetarna

• - wzrost produkcji
• - spadek/wzrost stopy pprocentowej

- spadek stopy procentowej
ekspansywna
- spadek/ wzrost produkcji
84
We wszystkich przypadkach policy mix kierunek
zmiany jednej wielkosci jest jasny, lecz
ostateczny kierunek zmiany drugiej wielkosci jest
niejasny zalezy od sily ( wartosci liczbowej )
zmian fiskalnych w porównaniu do
zmian monetarnych.
Tylko koordynacja polityki przynosi oczekiwane
wyniki !
Przy konflikcie pomiedzy rzadem a BC dzialania
jednej strony moga
- oslabic - zredukowac do zera -
odwrócic skutki dzialan strony drugiej !
85
g) uwagi koncowe pierwsza przedstawione
skutki polityki ekonomicznej nastepuja tylko
wtedy, gdy praktyka spelnia przyjete zalozenia
- a one sa ostre ! W rezultacie
skutki praktyczne moga byc odmienne
od modelowych. druga - czeste i/lub duze
zmiany fiskalne i monetarne moga wplynac na
zmiane parametrów, których wartosc liczbowa
uznalismy za stala ( np. c , s , a , ß ) . Jesli
one sie zmienia, to zmienia sie katy nachylenia
IS i LM , wiec skutki polityki
beda inne od modelowych.
86
trzecia - wykorzystujac model w dydaktyce nie
znamy ( i nie musimy znac ) liczbowej wartosci
funkcji równowagi. Lecz w praktyce gospodarczej
trzeba je znac - a nie zawsze
jest to mozliwe ... Mozna wiec przewidziec skutki
polityki ekonomicznej co do
kierunku, ale nie co do skali ( wartosci
liczbowej ) . Oczywiscie w praktyce decyduje ten
drugi aspekt ! czwarta - polityka gospodarcza
panstwa to nie tylko zmiany fiskalne i
monetarne. Jest takze polityka socjalna,
dochodowa, zatrudnienia, polityka przemyslowa,
ulgi podatkowe, nakazy i zakazy itd.
Skutki tych dzialan wplyna tez na wyniki
analizowanej polityki. Autorzy analizowanej
polityki gospodarczej decydujac o tym, kiedy i
który instrument uruchomic, z jakim kierunkiem
i z jaka sila nie moga w pelni przewidziec
rezultatów !
87
Pytania

• Przeprowadz analize automatycznego procesu
• równowazenia w gospodarce zamknietej o
  stalych cenach.
• Rozpocznij analize od rynku towarowego
  ( - od rynku
• pienieznego ). Jako punkt wyjscia
  przyjmij polozenie P
• zgodne z sytuacja 1 ( - 2 - 3 - 4 )
  ( por. slajd 70 ).
• 2. Jaka polityke ekonomiczna ( fiskalna i
  monetarna )
• powinno zastosowac panstwo, by pomóc w
  zrównowazeniu
• gospodarki zamknietej o stalych cenach, w
  której
• nierównowaga ma charakter zgodny z
  sytuacja 1
• ( - 2 - 3 - 4 ) ( por. slajd 70 ).
• 3. Wyjasnij skutki gospodarcze (tj. zmiany stopy
  procentowej
• i produkcji ) róznych przypadków policy
  mix
• ( por. slajd 83 ).

88
Wyklad V
Analiza skutecznosci polityki ekonomicznej
89
Zgodnie z keynesowskim podejsciem do gospodarki
interesuja nas dostosowania ilosciowe,
a wiec zmiany produkcji. Polityka
ekonomiczna jest skuteczna, jesli prowadzi do
oczekiwanych przez jej autora zmian produkcji,
tj. do - obnizenia po restrykcji
fiskalnej / monetarnej - wzrostu
po ekspansji fiskalnej / monetarnej.
Miara skutecznosci polityki jest D Y .
Przy danej D G lub D M
polityka jest tym bardziej skuteczna, im
wieksza jest D Y .
Co okresla skutecznosc ?
90
1. Skutecznosc a wspólzaleznosc polityki
fiskalnej i monetarnej Polityke
fiskalna uprawia rzad, a polityke monetarna
bank centralny. Miedzy nimi moze byc wiele róznic
- inny horyzont czasowy - inne
pojmowanie potrzeb gospodarki - czesto inna
opcja polityczno-ekonomiczna
( np. sprawa roli sektora publicznego,
wielkosci budzetu ), - a takze inny cel
podstawowy ( walka z bezrobociem czy z
inflacja ? ).
91

1. zgodnosc, wspólpraca

• Przyklad restrykcja fiskalna zmierzajaca do
  obnizenia produkcji przez zmniejszenie popytu G

Po restrykcji fiskalnej krzywa ISprzesuwa sie w
lewo, do IS1 , produkcja obniza sie do Y1 .
IS1
E1
Ale nadmiar pieniadza w E1 obnizy stope
procentowa i spowoduje pewien
wzrost produkcji, niepozadany.
E2
i2
Y1
Y2
Pogorszenie skutecznosci nastapilo jako efekt
nadmiaru pieniadza w punkcie E1 - a tu BC moze
cos zmienic !
Ostatecznie produkcja obnizy sie z Y0 do Y2 -
restrykcja fiskalna jest skuteczna.
Ale w punkcie E1 byla bardziej skuteczna, gdyz
Y1 lt Y2 .
92
Jesli BC wspólpracuje z rzadem, powinien nie
dopuscic do ob - nizki stopy procentowej, a wiec
zmniejszyc nadwyzke
podazy pieniadza,
która wystapila w E1.
LM1
Oznacza to zastosowana w odpowiednim momencie
restrykcje monetarna, tj. przesuniecie LM0
w lewo do LM1 .
E2
i2
Y2
To przyklad monetarnego wspomagania polityki
fiskalnej, podnoszacego jej skutecznosc
gospodarka zatrzyma sie w E1 ,
nie dojdzie do E2 o wiekszej produkcji.
93

1. kontra banku

Przyklad rzad chce ozywic produkcje,
stosuje ekspansje fiskalna,
ale
bank widzi to inaczej !
Ekspansja fiskalna przesunie krzywa IS0 w
prawo do IS1 , produkcja wzrosnie z Y0 do Y1.
IS1
Niedobór pieniadza w E1 podniesie stope
procentowa, nastapi znany efekt
wypychania,produkcja obnizy sie do Y2 .
E2
E1
94
Jezeli jednak bank uzna rzadowa próbe ozywienia
produkcji za szkodliwa dla gospodarki, za
niesluszna - moze ja
skontrowac ! W odpowiednim momencie po ekspansji
fiskalnej bank moze zastosowac
restrykcje monetarna, a wiec
przesunac LM0 w lewo do LM1 .
LM1
E3
Gospodarka znajdzie sie w E3 ,
wyjsciowe Y0 mimo ekspansji fiskalnej nie
ulegnie zmianie !
95
Produkcyjne skutki polityki rzadowej moga wiec
zostac zredukowane przez bank
- w
naszym przykladzie zniwelowane do zera ! Moze
tez byc odwrotnie to rzad moze redukowac
skutecznosc polityki banku centralnego. Skuteczno
sc polityki ekonomicznej zalezy od wspólpracy
badz konfliktu pomiedzy autorami
pociagniec fiskalnych i monetarnych.
96
2. Wplyw inflacji na skutecznosc polityki
ekonomicznej

• zmiany w modelu
• Wszystkie dotychczasowe analizy prowadzone byly
  przy zalozeniu ceny const.
• Teraz usuwamy to wazne zalozenie.
• W praktyce gospodarczej mamy raczej do czynienia
  z powszechnym ruchem cen w góre,
• tj. z inflacja i tylko to uwzglednimy .
• Inflacja to obnizenie realnej wartosci pieniadza
  ( LM ! )
• oraz obnizenie dochodu i popytu realnego (
  IS ! ) .
• Zmieni sie wiec polozenie obu
  krzywych równowagi .

97
Skutki te w interpretacji graficznej wskazuje
szkic
Zmniejsza sie popyt realny, wiec IS w lewo !
Zmniejsza sie realna podaz pieniadza, wiec LM
tez w lewo !
LM1
IS1
E1
Inflacja zmniejsza Y !
Y0
Y1
98
b) przyklad ekspansji fiskalnej
IS1
LM1
IS2
E1
E2
Y1
Y0
Inflacja moze wiec zredukowac produkcyjne skutki
ekspansji fiskalnej
Ekspansja jest skuteczna, produkcja rosnie do Y1
, równowaga w E1 .
Ale inflacja przesunie obie krzywe w lewo !
Teraz punktem równowagi jest E2 . Produkcja
powrócila do Y0 ,ekspansja fiskalna okazala sie
zupelnie nieskuteczna.
Ekspansja fiskalna przesunie krzywa IS0 w prawo
do IS1 .
- w naszym przykladzie do zera !
Przyrost popytu G wplynie na dalszy wzrost cen -
a nie produkcji.
99
c) przyklad ekspansji monetarnej
LM2
LM1
IS1
E2
E1
Y1
Inflacja redukuje równiez produkcyjne skutki
ekspansji monetarnej - w naszym przykladzie do
zera !
Teraz punktem równowagi jest E2 . Produkcja
powrócila do Y0 , ekspansja monetarna okazala
sie zupelnie nieskuteczna.
Ekspansja monetarna przesunie LM0 w prawo do
LM1 , produkcja osiagnie Y1 , skutecznosc O.K !
Ale inflacja przesunie obie krzywe w lewo !
Wzrost podazy pieniadza nie przyniósl wzrostu
produkcji, lecz wylacznie wzrost cen.
100
3. Kat nachylenia krzywych równowagi a
skutecznosc a) znaczenie kata
nachylenia Wczesniej przy analizach krzywych
równowagi wskazane byly mozliwosci zmiany
kata nachylenia IS i LM . Przy bardziej
szczególowym prezentowaniu skutków polityki
ekonomicznej ( wszystkie cztery warianty )
przypomniany zostal efekt wypychania i inne ruchy
typu zyg-zak wplywajace na rezultaty polityki,
gdyz ich konsekwencje zmienialy
jej skutecznosc.
101
Przyklad restrykcji fiskalnej
Efekt 1 zalezy od sily restrykcji ( wielkosci D
G ) .
IS1
1
Efekt 2 obniza skutecznosc ( tj. zwieksza
produkcje porestrykcji ), a zalezy od kata
nachylenia IS ( od dlugoscistrzalki 2 ).
Skutecznosc polityki fiskalnej zalezy od kata
nachyleniakrzywej równowagi na wlasnym rynku.
102
Mozna tez inaczej
Efekt 1 zalezy od sily restrykcji ( jaka D G
) .
Efekt 2 to obnizenie stopy procentowej wobec
nadmiaru pieniadza.
3
Efekt 3 zmniejsza skutecznosc ( bo zwieksza
produkcje po restrykcji ) , a zalezy od kata
nachylenia krzywej LM( od dlugosci strzalki 3 )
.
Skutecznosc polityki fiskalnej zalezy takze od
kata nachylenia krzywej równowagi na drugim
rynku.
103
Przyklad restrykcji monetarnej
Efekt 1 zalezy od silyrestrykcji ( wielkosci D
M ) .
LM1
Efekt 2 decyduje o skutecznosci ( jakie
zmniejszenie produkcji ) ,a zalezy od kata
nachyleniaLM ( od dlugosci strzalki 2 ) .
Skutecznosc polityki monetarnej zalezy od kata
nachylenia krzywej równowagi na wlasnym rynku.
104
Mozna tez spojrzec inaczej
Efekt 1 zalezy od sily restrykcji ( jaka D M )
.
Efekt 2 to obnizenie produkcjijako skutek
wzrostu stopyprocentowej ( tu ujawnia
sieskutecznosc ) .
Efekt 3 zmniejsza skutecznosc restrykcji (
produkcja rosnie ! ) ,a zalezy od kata
nachylenia krzywej IS ( od dlugosci strzalki 3
).
Skutecznosc polityki monetarnej zalezy równiez
od kata nachylenia krzywej równowagi na
drugim rynku.
105
Skutecznosc obu rodzajów polityki ekonomicznej
zalezy od katów nachylenia obu krzywych
równowagi. Wynika to oczywiscie z istoty modelu
IS LM , wiazacego oba rynki. Skutecznosc
dzialan na jednym z nich zalezy nie tylko
od charakterystyki tego rynku, lecz równiez
od charakterystyki drugiego
z nich. Obserwacja, ze skutki sa rózne przy
róznych katach nachylenia,
to tylko technika
modelu. Idac ku interpretacji ekonomicznej trzeba
wskazac, od czego zaleza same katy.
106

• zmiany kata nachylenia IS
• Zgodnie z formula IS zaleza one od parametru ?
  ( wrazliwosc inwestorów ) i od
  poziomu t ( stopa
  podatkowa, skladnik mnoznika w ) .

Wplyw stopy t na nachylenie IS byl juz
omówiony przy analizie krzywej IS . Tam
zakladalismy, ze a const. Co i dlaczego sie
zdarzy, gdy a ulegnie zmianie ?
107
Gdy ? rosnie - rosnie wrazliwosc inwestorów
na zmiany stopy
procentowej. Nie jest to instrument w reku
panstwa, lecz
ocena sytuacji przez licznych inwestorów
( np. ich motywy inwestycyjne, ich
sklonnosc do ryzyka, ich nasladowanie
zachowan innych inwestorów moda ) . Wysoka
wartosc ? oznacza, ze kazde drgniecie stopy
procentowej odbija sie wyraznie na popycie
inwestycyjnym. Ma to miejsce np. wtedy, gdy
inwestycje sa finansowane glównie z kredytu. Z
formuly IS wynika, ze im wieksza ? ,
tym krzywa IS blizsza jest
poziomu.
108
Gdy ? maleje, to krzywa IS zbliza sie do
pionu. Oznacza to sytuacje, w której nawet duze
ruchy stopy procentowej maja maly wplyw na popyt
inwestycyjny. O inwestycjach decyduja wiec inne
czynniki niz koszt kredytu ( np. inwestycje
ze srodków wlasnych, inwestycje bardzo
oplacalne lub technicznie niezbedne ) . Gdy ?
0 , krzywa IS staje sie pionowa. Oznacza to
zerwanie zaleznosci,
zmiany monetarne nie wplywaja na rynek
towarowy.
109
c) zmiany kata nachylenia LM
Zgodnie z formula LM zaleza one od parametrów
k ( odwrotnosc szybkosci obiegu
pieniadza ) i ? (
wrazliwosc popytu pienieznego na zmiane stopy
procentowej, inaczej wrazliwosc spekulantów )
. Wplyw zmian wartosci k na nachylenie LM
byl juz zbadany przy analizie
krzywej LM. Co i dlaczego sie zdarzy, gdy ?
ulegnie zmianie ? Rzad nie reguluje ? , jej
wysokosc zalezy - od
ocen prywatnych posiadaczy aktywów finansowych,
- od ich sklonnosci do ryzyka, - od ich
zaufania do lokat i obligacji - itp.
110
Gdy ? rosnie, to poziom stopy procentowej
decyduje o lokatach i zakupach
obligacji, zaufanie
do banków i emitentów obligacji jest
duze. Wysoka wartosc ? oznacza, ze kazde
drgniecie stopy procentowej odbija sie wyraznie
na popycie na pieniadz. Z formuly
LM wynika, ze im wyzsza ? ,
tym krzywa LM blizsza jest poziomu.
111
Obnizanie ? oznacza, ze poziom stopy
procentowej coraz slabiej wplywa
na lokaty i zakupy obligacji.

• Jednak ogólnie preferencja plynnosci jest wysoka,
  ludzie wola gotówke od lokat.
• Gdy ? 0 , krzywa LM jest pozioma.
  To zerwanie zaleznosci
  pomiedzy popytem na pieniadz a stopa
  procentowa.
• Zaleznosc skutecznosci polityki ekonomicznej od
  katów nachylenia trzeba dobrze zrozumiec, na
  przyklad
• im bardziej stroma krzywa IS ,
  tym wieksza skutecznosc
  polityki fiskalnej, a
  mniejsza polityki monetarnej

Keynesizm !

• lub inaczej
• polityka monetarna jest tym bardziej
  skuteczna,
• im krzywa IS blizsza jest poziomu,
• a krzywa LM blizsza pionu.

Monetaryzm !
112
d) skrajnosci Przypadek I pionowa IS ,
pozioma LM

• polityka fiskalna jest maksymalnie
  skuteczna,kazde przesuniecie IS oznacza
  zmiane produkcji

jest absolutnie
nieskuteczna,nie da sie przesunac LM w lewo
lub w prawo !
- polityka monetarna
113
Przypadek II pozioma IS , pionowa LM

• polityka monetarna jest maksymalnie
  skuteczna,kazde przesuniecie LM to zmiany
  produkcji.

• polityka fiskalna jest absolutnie nieskuteczna

114

1. tzw. pulapka plynnosci

tj. typowa IS , pozioma LM
Polityka fiskalna jest maksymalnie
skuteczna,kazda zmiana IS to zmiana produkcji,
brak efektu wypychania ( stopa procentowa nie
ulega zmianie ) .
IS1
IS2
Ekspansja monetarna nie daje efektu, dodatkowe
pieniadze spoleczenstwo zatrzyma w postaci
gotówki ( stad pulapka ) .
Gospodarke reguluje nie pieniadz, lecz popyt na
towary to ekstremalny
przypadek keynesowski.
115

• przypadek klasyczny
• tj. typowa IS , pionowa LM

Polityka fiskalna prowadzi do zmian stopy
procentowej,a nie do zmian produkcji jest
nieskuteczna ( maksymalny efekt wypychania ) .
116

• przypadek klasyczny
• tj. typowa IS , pionowa LM

Polityka fiskalna prowadzi do zmian stopy
procentowej,a nie do zmian produkcji jest
nieskuteczna ( maksymalny efekt wypychania ) .
Polityka monetarna jest maksymalnie skuteczna.
LM1
LM2
Produkcje reguluje pieniadz, a nie popyt na
towary to podejscie
monetarystów.
117
Pytania
1. Jaka polityke monetarna powinien zastosowac
bank centralny chcac pomóc ( - chcac
przeciwdzialac ) akcji rzadu,
zamierzajacego poprzez ekspansje fiskalna
( - restrykcje fiskalna ) doprowadzic do
ozywienia produkcji ( - do obnizenia
produkcji ) ? Przedstaw interpretacje i
analize ( tez graficzna ) obu pociagniec i ich
ostatecznych skutków. 2. Jaka polityke
fiskalna powinien zastosowac rzad chcac
pomóc ( - chcac przeciwdzialac ) akcji banku
centralnego, zamierzajacego poprzez
ekspansje monetarna