SAGLIK

1
SAGLIK

• Yalnizca hastalik ya da sakatligin olmamasi
  degil
• bedenen,
• ruhen,
• sosyal
• yönden TAM BIR IYILIK HALI.

2
SAGLIGI ETKILEYEN FAKTÖRLER

• 1-      Kalitsal
• 2-      Çevresel
• Beslenme
• Fiziksel çevre (hava, barinma v.b.)
• Ekonomik kosullar
• Egitim ve kültürel etmenler

3
Beslenme

• Sagligin sürdürülmesi, normal vücut yapisinin
  saglanmasi için
• gerekli olan enerji ve besin ögelerinin
  yiyeceklerle alinmasi, sindirilmesi, doku ve
  hücrelere tasinmasi (vücutta kullanilmasi)
  süreçlerinin tümüdür.

4
Besin

• Bitki ve hayvan dokularinin yenebilen
  kisimlari Yiyecek Gida
• Et, süt, yumurta, kurubaklagiller, meyveler,
  sebzeler, tahillar vb.

5
Besin ögesi (elementi)

• Besinleri olusturan, insan vücut yapisinin
  hammaddesi olan maddelerdir.
• Proteinler
• Karbonhidratlar
• Yaglar
• Vitaminler
• Mineraller
• Su

6
Yeterli Beslenme

• Kisilerin yas, cins, yapi, aktivite, hastalik
  v.b. durumlarina göre gerekli besin ögelerini
  yeterli düzeyde alabilmesi.
• Vücut gereksinmesi düzeyinde besin elementi
  alinamamasi durumuna Yetersiz Beslenme
  (undernutrition) denir.

7
Dengeli Beslenme

• Gereksinilen besin maddelerinin belli bir oranda
  alinmasidir.
• Örnegin
• Diyetin 55-60i CHO, 10-15i protein, 25-30u
  yag olmali
• Alinan her 1000 kalori için 0.4 mg. B1 gerekli.
• Bu denge saglanamazsa Dengesiz Beslenme olur.

8

• Asiri Beslenme Gereksinimden fazla enerji
  alinirsa vücutta yag seklinde depolanir. Buna
  asiri beslenme (overnutrition) denir.
• Malnütrisyon (Kötü Beslenme) Yetersiz ve
  dengesiz beslenme sonucu olusan saglik
  sorunlarinin tümüne malnütrisyon denir.

9
BESLENME SAGLIK ILISKILERI

• Vücut yapisini normal düzeye ulastirmak ve devam
  ettirmek yeterli ve dengeli beslenmeyle
  mümkündür.
• Vücudun her faaliyetini yapmasi için gerekli
  enerji ancak yeterli beslenme ile mümkündür.
• Vücudun her türlü yapim, yikim, onarim ve enerji
  saglama faaliyetlerini düzenleyen katalizör
  maddeler yeterli ve dengeli beslenme ile saglanir.

10
Yapitasi Besin Ögeleri

• Proteinler Vücudun 18i,
• Mineraller Vücudun 4-5i (Ca, P, Fe, I, Mg)

11
Enerji veren besin ögeleri

• Karbonhidratlar Vücutta 1,
• Yaglar 18 (10-25) oranindadir.
• - 1 gr CHO 4 kalori
• - 1 gr Yag 9 kalori
• - 1 gr Protein 4 kalori enerji verir.

12
Düzenleyici besin ögeleri

• Vitaminler (A,D,E,K,C,B Grubu)
• Mineraller (Na, K,Cl, SO4, PO4 )
• Su (Vücudun 59u),

13

• Ayrica son yillarda beslenme genomigi ya da
  nutri-genetik adi verilen bilim dali ortaya
  çikmistir.
• Insanlarin genetik yapilarinin farkli olmasi,
  besinlerin de etkisinin farkli olmasina yol
  açabilmekte.
• Buna göre belirli yiyecekler kalp-kanser vb
  hastaliklara karsi koruyucu genlerin etkisini
  arttirirken, bazilari genlerin etkisini
  baskilamaktadir.

14

• Fark gözetmeden tüm insanlari hedef alan beslenme
  rejimi dönemi artik kapanacak,
• Herkes için geçerli optimum bir diyet söz konusu
  degil!
• Önümüzdeki birkaç on yil içinde hastalarin
  genetik profilleri çikarilarak tamamen kisiye
  özel beslenme rejimleri gelistirilecek,
• Genetik kökenli hastaliklarin de beslenme yoluyla
  tedavisi mümkün olacak.
• Prof. Dr. Jose Ordovas
• Tufts Üni. Beslenme ve Genomik Lab Yöneticisi

15
Beslenme Bozuklugundan EtkilenenMekanizmalar

• Savunma sistemi
• Deri ve mukoza bariyeri (epitel doku, salgilar,
  yag asitleri, lizozim, laktik asit,
  oto-sterilizan etki)
• Fagositoz (Lökosit, makrofaj, histosit)
• Antikorlar
• Sistemik yanitlar Hormon dengesi degisikligi,
  allerjik reaksiyonlar, ates geç olusur.

16

• Karaciger parankimi Nekroz? fibröz ? siroz
• Mide (Müsin salgilamanazsa (protein
  yetersizligi) asite karsi dayaniksizlasir.
• Barsaklar Atrofiye olur, epitel yenilenemez.
• Damarlar Aterosklerotik olusumlar
• Sinir sistemi Özellikle B grubu vitaminlerin ?
• Kas-iskelet. Osteoporoz, osteomalasi, kas
  güçsüzlügü
• Metabolizma Diyabet, gut

17
YETERSIZ-DENGESIZ BESLENME SONUCU ORTAYA ÇIKAN
SORUNLAR

• I- Büyüme ve Gelisme Gerilikleri
• Fizik büyümede gerilik
• Fizyolojik gelismede gerilik
• Mental gelismede gerilik

18

• II- Enfeksiyon hastaliklarina direncin azalmasi
  sonucunda bu hastaliklar
• Kolay yerlesir
• sik görülür
• agir seyreder
• uzun sürer.

19

• III- Primer Beslenme Hastaliklari ortaya çikar.
• a- Açlik
• b- PEM
• Marasmus
• Kuvasiyorkor
• Marasmik kuvasiyorkor

20
c- Avitaminozlar

• Keratomalasi (A)
• Rasitizm (D)
• Beriberi (B1)
• Pellegra (Niacin)
• Megaloblastik anemi (Folik asit B12 )
• B2 eksikligi semptomlari
• Pyridoksin eksikligi semptomlari
• E vitamini eksikligi semptomlari
• K vitamini eksikligine bagli kanamalar
• Skorbüt (C)

21
d- Mineral Eksiklikleri

• Hipokromik anemi (Fe)
• Basit guvatr (I)
• Zn yetersizligi Cücelik- hipogonadizm
• Cu yetersizligi belirtileri
• Ca yetersizligi belirtileri
• Se yetersizligi belirtileri
• Flor yetersizligi sorunlari

22
e- Asiri beslenme hastaliklari

• Obesite
• Asiri A vitamini tüketimi bozukluklari
• Asiri D vitamini tüketimi bozukluklari
  (Hiperkalsemi)
• Asiri Flor tüketimi bozukluklari (Florosis)
• Asiri demir tüketimi bozukluklari
• Asiri alkol tüketimi bozukluklari

23
IV- Metabolik ve Dejeneratif (Kronik)
Hastaliklarin olusumu kolaylasir

• Tip II diyabet
• Gut
• Hipertansiyon
• Ateroskleroz-KOAH-Felçler
• Safra yollari-Karaciger hastaliklari- Siroz
• Sindirim sistemi hastaliklari-Ülser, Kolit,
  divertikülit
• Idrar yollari hastaliklari-tas olusumu
• Kanserler

24
SONUÇTA

• Toplumda bebek ölüm hizi, çocuk ve ana ölüm hizi
  yükselir.
•  Toplumda düzensizlikler artar.
  (Ekonomik, kültürel, sosyal)

25

• DSÖnün raporuna göre diyet ile kronik
  hastaliklar arasinda kuvvetli iliskiler var.
• 2001 yilindaki 56.5 milyon ölümün 60i kronik
  hastaliklar nedeniyle
• Dünya nüfusunun 46si kronik hastalikli, bu
  oran 2020de 57 olacak.
• Kronik hastaliklarin yarisi kardiovasküler hast.,
  sismanlik ve diyabet de hizla artiyor.
• 2020 de dünyadaki tüm ölümlerin ¾ü kronik
  hastaliklardan olacak.
• Mutlaka tüm dünya ülkeleri toplumun beslenme
  aliskanliklarini degistirmesi ve fiziksel
  aktivitelerini arttirmalari için önlemler
  almalidir!

26

• Beslenme Aliskanliginda Degisme
• Geleneksel dogal besinlerin yerini enerjisi
  yogun, hazir, yari hazir, hizli tüketilen
  besinlerin almasi ? Enerji alimi ?
• Tahillarin saflastirilmasi, seker tüketiminin
  artmasi, baklagil ve sebze tüketiminin azalmasi,
  isleme yöntemleri diyetin glisemik indeksi ?

27
Glisemik Indeksi Yüksek Diyet
Hizli Sindirim
Glikoz
Insülin
Insülin Alicilari ?
Insülin Direnci
Metabolik Sendrom
28
Glisemik Indeksi Düsük Diyet
Diyabet riski ?
Yavas sindirim
Glikoz
Kolesistokinin salinimi?
Insülin
Mide bosalmasi yavas
Insülin duyarliligi ?
Tokluk
LDL-kolesterol ? Trigliserit ? Dislipidemi riski
?
Besin alimi?
Obezite riski ?
29
3- Misir nisastasindan früktoz içerigi yüksek
seker üretimi yapiliyor, içecek ve besinlerde
kullanimi ?
Früktoz
Leptin ?
Insülin
Yag sentezini ?
MSS
Leptin üretimi?
Insülin leptin Besin alimini denetir
Insülin leptin azligi Besin alimini
? triglidserit ? Obezite riski ? dislipidemi
riski ?
AJCN 2004
30
4- Hazir, yari hazir besinlerin tüketiminin
artmasi Tuz tüketimi ?
Hipertansiyon riski ?
Glikoz emilimi ?
Diyabet riski ?
5- Çay, kahve, kolali içecekler, çikolata, enerji
içecekleri tüketimi ? kafein alimi
? insülin direncini ? metabolik
sendrom riski ?
AJCN 2004
31
6- Gelir düzeyinin yükselmesi, bati türü
beslenme Et tüketimi ? doymus yag ?
doymamis yag ? Yemeklerde kati margarin
tüketimi trans yag asidi alimi ?
Bitkisel yag tüketimi çoklu doymamis n-6
yag alimi ? n-3 yag alimi ? Yemek pisirmede
kizartma yöntemi uygulanmasi, yagin uygunsuz
ortamda saklanmasi Reaktif oksijen türleri
? SONUÇ enerji alimi ? LDL oksidasyonu ?
trigliserit düzeyi ? obezite riski ?
Dislipidemi riski ?
32
7- Dengesiz beslenme sonucu olusan vitamin
yetersizlikleri Folat, B-12, B-6, B-2
Kanda homosistein ? Kalp damar hastalik riski
? A, E, C vitaminleri LDL oksidasyonu
? Dislipidemi riski ?
33
D vitamini besinlerle karsilanamaz.
Günesten uygun sekilde yararlanmama, ek D
vitamini almama D vitamini yetersizligi - Tip I
diyabet riski ? Hipertansiyon riski ? 1 yasa
degin günlük 3 ay süreyle UVye maruz 2000 IU D
vit kalma hipertansiyon ilaçlari - Tip I
diyabet riskini kadar etkili bulunmustur. 80
azaltmis Insülin direnci ?
AJCN 2004
34

• 8- Yetersiz sebze ve meyve tüketimi hatali
  hazirlama ve
• saklama uygulamalari
• Reaktif oksijen türlerini etkisizlestiren
  antioksidan alimi ?
• LDL oksidasyonu ?
• - Folat, potasyum, magnezyum alimi ?
• SONUÇ
• Dislipidemi riski ? Homosistein ?
  Hipertansiyon riski ?

35
Genetik ve Hormonal Faktörler

• Leptin (146, aa glikozlanmis protein)
• Obez gen

Hipotalamus Sinyal
Yag dokusu
Leptin
Dolasim
Yeterli enerji depolandigi
Istah?
Gen mutasyonu
Enerji harcamasi?
Leptin üretimi
Çocuklukta baslayan asiri obezite
Disaridan leptin
Iyilesme
36
Genetik ve Hormonal Faktörler
2. Insülin
Yemege yanit
Pankreas ? hücreleri
Dolasim ?
Leptin ?
Insülin ve leptin direnci
Hipotalamus
Özel Alicilar
Obezite
Tokluk ?
37
Genetik ve Hormonal Faktörler
3. Adiponektin (244 aa protein)
Beyaz yag dokusu
Dolasim
Insülin duyarliligi ?
Adiponektin ?
Insülin direnci ?
Gen mutasyonu
Yag kitlesi ?
Diyabet ?
Obezite riski ?
38
Genetik ve Hormonal Faktörler
4. Ghrelin (28 aa peptid)
Mide yemege yanit olarak
Dolasim
Leptin karsiti etkinlik
Karbonhidrat kullanimi ?
Yag kullanimi ?
Asit, motilite ?

• Açligi önleyen hormon
• Ilaçla baskilanmasi

Istah ?
Besin alimi ?
39
Peptid YY 3-36
Sindirim organi
Gen mutasyonu Peptid YY 3-36
Dolasim
Hipotalamus
Obezite ?
Disaridan Peptid YY 3-36
Tokluk sinirleri ?
Istah sinirleri ?
SONUÇBesin alimi ?
Besin alimi ?

• Gen mutasyonlari toplumdaki obezitenin
  5-6sindan
• sorumlu
• Obezite erken yaslarda baslar

40

• Genetik Farkliliklar ve Dislipidemi
• Apo E-4 tasiyicilar toplumun 21i, kolesterol
  düzeyleri ? Kolesterol düsürücü diyete iyi yanit
• Apo E-4 tasiyicilar toplumun 16si,
• Kolesterol düsürücü diyete dirençli
• Ilaç tedavisi gerekebilir.
• Lipoprotein lipaz X mutasyonlu toplumun 17si,
• HDL-kolesterol ? Trigliserit ?
• Bunlar mutlu azinlik
• 4. Taq I B gen mutasyonlu toplumda yaygin,
• HDL-kolesterol ? Hastalik riski ?

41
Yasam Biçiminde Degisme
1. Teknolojinin gelismesi
Hareketsiz yasam
Enerjisi yogun besin üretimi ? tüketimi ?
Enerji Dengesi
Harcama?
Alim?
Bedende yag birikimi ? obezite
BKI 25-30 hafif sisman gt 30 obezite
Bel çevresi E 94 cm K 80 cm E 102 cm K 88 cm
Diyabet
Dislipidemi
Hipertansiyon
Metbolik sendrom
42
2. Sigara Içimi
LDL oksidasyonu ?
Inflamasyon ?
Dislipidemi ?
Ateroskleroz ?
3 Günde 1 kadehten çok alkollü içki alimi
metabolik sendrom riski ?
43

• TESEKKÜRLER