Title: Verginin Yansimasi
1Verginin Yansimasi
2Tanim
- Vergi, her zaman konuldugu yerde, kanun koyucunun
mükellef olarak belirttigi kisiler üzerinde
kalmayabilmekte, vergiyi ödeyen kisi onu
baskalarina devredebilmektedir. Bu durumda vergi,
bir mükelleften alindigi halde baska birisi
tarafindan ödenmis olmaktadir. Herhangi bir ürün
üzerinden üreticisi tarafindan ödenmis olan vergi
ürünün fiyatinin yükseltilmesi suretiyle onu
tüketenlere devrolunmakta, tüketici yüksek fiyat
içerisinde vergiyi ödemis olmaktadir.
3Yansima Sekilleri
- Ileriye Dogru Geriye Dogru Yansima
- Verginin yüksek fiyat içerisinde tüketicilere
transferine ileriye dogru yansima verginin
üretim faktörlerine dogru transferine ise geriye
dogru yansima denilmektedir. - Kanuni Fiili Yansima
- Yasa koyucu, vergilerle ilgili yasal
düzenlemeleri yaparken verginin mükellefi
tarafindan baskalarina aktarilmasini uygun
görebilir. Örnegin KDV ve BSMV gibi. - Ekonomik islemlerden yararlanmak suretiyle
mükellefin vergi yükünü yasa koyucunun amaçlamis
olmamasina ragmen baska kisilere devretmesine
fiili yansima denilmektedir. Örnegin bina
sahibinin kirayi artirmak suretiyle vergiyi
kiraciya ödetmesi gibi.
4- Sinirli Sinirsiz Yansima
- Sinirli yansima, yansimanin belirli bir yönde
olacagini ve belirli iktisadi unsurlar ya da
kisiler üzerinde toplanacagini, yansima sonucu
verginin sonsuza kadar yayilmasindan söz
edilemeyecegini ifade etmektedir. - Mansfield, Hamilton, Verri, Canard, Thiers gibi
bazi yazarlar ve teorisyenler ise yansimanin
sinirsiz olacagini, sirttan sirta yüklenmek,
trasnsfer edilmek suretiyle vergi yükünün tüm
topluma yayilacagini ve hissedilmeyecek hale
gelecegini savunmuslardir.
5- Mutlak Yansima Diferansiyel Yansima
- Mutlak yansima, belirli bir vergideki artisin
gelir dagilimi üzerindeki etkisini ifade
etmektedir. Devlet harcamalarinda ve diger
vergilerde herhangi bir degisiklik olmadigi
durumda, bir vergide yapilan degisikligin veya
özel bir vergi uygulamasinin yarattigi etkilerin
dagilimini inceleyen yansima seklidir. - Diferansiyel yansima, kamu harcamalari sabit
varsayildiginda belirli bir vergi ile diger bir
verginin degistirilmesi halinde, gelir
dagiliminda meydana gelen degismedir.
6DEVLET BÜTÇESI
7BÜTÇE TÜRLERI
- Klasik Bütçe hangi kuruluslarinhangi harcama
kalemlerine ne miktar ödenek verilecegi tespit
edilerek ve ödenekler parlamento onayindan
geçirilmek suretiyle bütçeler olusturulur. - Torba Bütçe klasik bütçe sisteminde harcama
kalemlerine ayri ayri ödenek verildigi halde,
torba bütçe sisteminde ayrintiya inmeden
ödenekler toplu olarak verilir. Bu bakimdan torba
bütçelerde harcamaci kuruluslara verilen
ödeneklerde harcama yerleri bakimindan herhangi
bir sinirlama bulunmamaktadir.
8Bütçe Türleri (Devam)
- Klasik bütçe sisteminde her yil gerçeklestirilen
artislar, uygulamada genellikle bir önceki yil
verilmis olan ödeneklerin belirli yüzdeler
seklinde artirilmasi seklinde olmaktadir. Sifir
tabanli bütçe sisteminde, kurum bütçelerinin
önceki yil bütçeleriile iliskileri tamamen
kesilir.
9Bütçe Türleri (Devam)
- Plan-Program-Bütçe Sistemi çesitli asamalardan
olusmaktadir. Ilki sistemin planlamaya dayanarak
olusturulmasidir ikinci asama programlarin
gerçeklestirilmesidir. Son asama kamu
hizmetlerini fonksiyonel olarak siniflandirmadir.
Bütçenin daha önce hazirlanan plan ve programlar
dogrultusunda hazirlanmasi gerekir.
10Bütçe Türleri (Devam)
- Plan ve programlarin yasama geçme süresinin bir
yildan daha uzun bir süreyi kapsamasi nedeniyle
bütçeler yillik yapilsa dahi, yapilan hizmetin
toplam maliyeti ile ülkeye saglayabilecegi sosyal
yararin birlikte degerlendirilmesidir. - Performans Esasli Bütçeleme üç asamadan
olusmaktadir. Birincisi bütçelerin yapilacak
islere göre siniflandirilmasidir. Bu
siniflandirma sirasinda hangi islerin
yapilacaginin tespiti önemlidir. Ikinci asama
tespit edilen islerin maliyetlerinin
hesaplanmasidir. Üçüncü ve son asamada elde
edilen çikti ve sonuçlarin ölçülmesi, basari ya
da basarisizliklarin tespit edilmesidir.
11Bütçe Türleri (Devam)
- Dünya uygulamalarinda karsimiza çikan modelleri
asagidaki gibi siralamak mümkündür - Stratejik plan ile bütünlestirilmis performans
bütçe sistemi, - Performans sözlesmesine dayali modeller,
- Bütçe formatina (kanun yapisina) dönüstürülmüs
performans bütçe modeli.
12Bütçeleme Ilkeleri
- Genellik Ilkesi bütün gelir ve giderlerin
bütçede yer almasi, bütün kamu gelirlerinin bütün
kamu giderlerinin karsiligi olarak kabul
edilmesidir. - Safi usul
- Gayrisafi Usul
- Adem-i Tahsis ilkesi (Hazine Birligi Ilkesi)
devletin belirli gelirlerinin belirli giderlere
ayrilamamasina denilmektedir.
13Bütçe Ilkeleri (Devam)
- Birlik ilkesi tüm gelir ve giderlerinin tek bir
bütçede gösterilmesini öngörür. - Ön Izin Ilkesi mali yila girmeden önce bütçenin
onaylanmis ve kanunlasmis olmasini öngörmektedir
(izin ve yetki verilmesi). - Yillik Olma Ilkesi bütçe hemen her ülkede bir
yil için geçerlidir.
14Bütçe Ilkeleri (Devam)
- Açiklik ve Alenilik Ilkeleri açiklik ilkesine
göre bütçe herkes tarafindan anlasilabilir
olmali alenilik ilkesi ise, bütçe ile ilgili tüm
islem ve uygulamalarin, herkesin gözü önünde
herhangi bir gizlenmeye basvurulmaksizin
gerçeklestirilmesini öngörmektedir. - Dogruluk ve Samimilik Ilkesi bütçe öngörüleri
elden geldigi ölçüde gerçek durumu yansitmali ve
mevcut kosullari içtenlikle ortaya koymalidir.
15Bütçe Ilkeleri (Devam)
- Samimilik ilkesi, bütçe uygulamasi sonunda
gerçeklesen gelir ve giderlerin bütçe
tahminleriyle tutarli bir biçimde mali yilin
ekonomik kosullarina göre uygunlugunu ifade
etmektedir.
16Türkiyede Kamu Mali Yönetimi
- Kamu yönetimi reformunun mali ayagini olusturan
5018 sayili Kanun 10 Aralik 2003 tarihinde
TBMMce kabul edilmistir. - Kanun kamu mali yönetimini, Kamu kaynaklarinin
tanimlanmis standartlara uygun olarak etkili,
ekonomik ve verimli kullanilmasini saglayacak
yasal ve yönetsel sistem ve süreçler olarak
tanimlamaktadir. - Kanun uyarica genel bütçeli idareler, özel
bütçeli idareler ve düzenleyici ve denetleyici
kurum bütçelerinden olusmaktadir.
175018 Sayili Kanun ile Getirilen Yenilikler
- Bütçe türleri, uluslararasi standartlarda
benimsenen biçimde yeniden tanimlanmis ve
siniflandirilmistir. - Bütçelerin kapsami genisletilmis döner sermayeli
isletmeler ile fonlar ilgili olduklari idare
bütçelerinin içine alinmasi saglanmistir. - Idarelerin tüm gelir ve giderleri bütçelerde yer
almasi saglanmistir.
185018 Sayili Kanun ile Getirilen Yenilikler
- Stratejik planlama ve performans esasli
bütçeleme, yeni sistemin temel ayaklari olmustur. - Harcama öncesi kontrol yapma ve harcama sonrasi
iç denetimi gerçeklestirme görevleriilgili kamu
idarelerine devredilmistir. - Mahalli idareler ile sosyal güvenlik kurumlarinin
bütçe büyüklükleri TBMM bilgisine sunulmasi
saglanmistir.
195018 Sayili Kanun ile Getirilen Yenilikler
- Vergi muafiyeti, istisna ve indirimleri ile
benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen kamu
gelirleri cetveli bütçe kanunlarina eklenmesi
saglanmistir.
20BÜTÇENIN HAZIRLANMASI
21Bütçe Tahmin ve Gerçeklesmeleri
1999 1999 2000 2000 2001 2001 2002 2002 2003 2003
Bütçe Bütçe Bütçe Bütçe Bütçe
Tahmini Gerç. Tahmini Gerç. Tahmini Gerç. Tahmini Gerç. Tahmini Gerç.
27.143.467 28.084.685 46.713.341 46.705.028 48.360.006 80.579.065 98.131.000 115.682.350 146.996.389 140.454.842
7.952.784 9.172.790 13.040.209 13.613.937 16.049.781 20.448.022 28.783.230 31.107.959 37.139.699 38.513.866
5.603.000 6.911.927 9.200.000 9.978.784 11.300.000 15.211.894 21.000.000 23.089.184 27.986.669 30.209.473
2.349.784 2.260.863 3.840.209 3.635.153 4.749.781 5.236.128 7.783.230 8.018.775 9.153.030 8.304.393
1.340.593 1.544.427 2.351.784 2.475.116 3.469.629 4.149.580 5.735.940 6.891.836 8.950.125 7.179.667
17.850.090 17.367.468 31.321.348 30.615.975 28.840.596 55.981.463 63.611.830 77.682.555 100.906.565 94.761.309
10.300.000 10.720.840 21.132.975 20.439.862 16.677.400 41.062.226 42.795.000 51.870.659 65.450.000 58.609.163
9.500.000 9.824.622 19.802.975 18.791.862 14.297.400 37.494.301 36.900.000 46.807.038 58.050.000 52.718.886
800.000 896.218 1.330.000 1.648.000 2.380.000 3.567.925 5.895.000 5.063.621 7.400.000 5.890.277
386.100 416.800 594.600 885.908 847.100 1.107.081 1.655.000 2.170.000 1.881.000 1.881.000
193.050 176.442 198.200 248.200 187.150 513.150 40.000 25.000 60.000 40.000
891.000 1.159.991 966.225 1.632.049 1.300.200 2.918.206 3.400.000 5.665.750 6.762.000 8.335.922
2.350.000 2.750.000 3.468.500 3.321.098 4.335.000 5.112.000 7.930.000 11.205.000 14.923.000 15.922.000
970.000 1.035.000 1.620.285 1.775.000 2.250.000 2.625.000 4.000.000 4.822.000 5.890.000 6.145.000
793000 1.105.000 822.530 400.000 430.000 730.000 1.670.000 3.180.000 4.589.000 4.505.000
587000 610.000 1.025.685 1.050.685 1.380.000 1.437.000 1.740.000 2.943.000 4.094.000 4.922.000
0 95.413 275.000 320.000 520.000 260.000 350.000 350.000
845460 985.797 1.377.490 1.995.073 911.100 1.480.497 300.000 234.000 280.000 280.000
2.884.480 1.157.598 3.583.358 2.093.785 4.582.646 3.788.303 7.491.830 6.512.146 11.550.565 9.693.224
22BÜTÇENIN HAZIRLANMASI
- Bütçenin Hazirlanma Esaslari
- Bakanlar Kurulu Mayis ayinin sonuna kadar
toplanarak makro politikalari, ilkeleri, hedef ve
gösterge niteligindeki temel ekonomik
büyüklükleri kapsayacak orta vadeli programi
onaylamasi ile baslar. Orta vadeli program,
kalkinma planlari ve hükümetlerin öncelikleri ile
uyumlu olmak zorundadir. Orta vadeli program DPT
hazirlanir ve Bakanlar Kurulunun onayi ile resmi
gazetede yayimlanir. Orta vadeli planin süresi
kanunda belirtilmemekle birlikte 3 ilâ 5 yildir.
23- Ikinci önemli belge orta vadeli mali plândir.
Orta vadeli mali plân orta vadeli program ile
uyumlu olmalidir. Söz konusu plân 3 yil süre için
Maliye Bakanligi tarafindan hazirlanip YPKnca
Haziran ayinin 15ine kadar karara baglanip Resmî
Gazetede yayimlanir. Orta vadeli mali plân
gelecek üç yila iliskin gelir ve gider
tahminlerini içerir. Malî plân hedef bütçe
dengesini ve açik varsa bunun ne sekilde finanse
edilecegini, fazla varsa bunun ne sekilde
kullanilacagini belirtir. - Orta vadeli mali plânin en önemli unsurlarindan
birisi kamu idarelerinin ödenek taleplerine bir
üst sinir getirilmesidir.
24Gider Bütçesinin Hazirlanmasi
- Gider Bütçesinin hazirlanmasi ile ilgili genel
ilke ve standartlar Bütçe Çagrisi ve Yatirim
Genelgesi ile belirlenmektedir. Bütçe Çagrisi
Maliye Bakanligi tarafindan hazirlanir ve
Basbakan tarafindan onaylanir. Yatirim genelgesi
de yatirim programinin hazirlanmasi ile ilgili
genel esaslari belirlemekte ve DPT tarafindan
hazirlanir. Bu belgeler en geç Haziran ayinin
sonuna kadar Resmî Gazetede yayimlanir. Kamu
idarelerince hazirlanan gider bütçeleri Temmuz
ayinin sonuna kadar Maliye Bakanligina Yatirim
bütçeleri ilgili esaslar çerçevesinde yine Temmuz
ayinin sonuna kadar DPT gönderilir.
25Gider Bütçesinin Hazirlanmasi
- Düzenleyici ve denetleyici kuruluslarin yatirim
harcamasi niteligindeki harcamalarinin bilgi için
ilgili yatirim programlarinda yer verilmesi
öngörülmüs DPT belirleyici rolünün olmadigi ifade
edilmistir. - Sosyal Güvenlik Kurumlari ile mahalli idarelerin
yatirim harcamalarinda DPT belirleyici rol
oynamaktadir. - Kamu yatirim projelerinin gerçeklesme ve uygulama
sonuçlari, ilgili kamu idaresi tarafindan izleyen
yilin Mart ayi sonuna kadar bir rapor halinde
Sayistay Baskanligina, Maliye Bakanligina ve
DPT Müstesarligina gönderilmektedir.
26Gider Bütçesinin Hazirlanmasi
- Kamu idarelerinin yetkilileriyle Agustos ayinin
ikinci yarisindan itibaren bütçenin TBMM
sunulmasina kadar geçen süre içinde görüsmeler
yapilir. - Idarelerle ayri ayri yapilan görüsmelerde,
teklifler ayrintili olarak irdelenir, açikliga
kavusturulmasi gerekli hususlar idarelerin
temsilcileri ile tartisilir ve ödenek tahsis
edilecek faaliyet ve projeler en etkin kaynak
kullanimi saglayacak sekilde belirlenir.
27Gider Bütçesinin Hazirlanmasi
- Düzenleyici ve denetleyici kurumlar, stratejik
plân ve programlari hedefleri dogrultusunda
hazirlayacaklari bütçelerinin Eylül ayi sonuna
kadar dogrudan TBMM bir örnegini de Maliye
Bakanligina gönderirler. - Makro göstergeler ve bütçe büyüklüklerinin en geç
Ekim ayinin ilk haftasi içinde YPKnda
görüsülmesinden sonra son sekli verilen ve Maliye
Bakanligi tarafindan konsolide edilen bütçe mali
yilbasindan en az 75 gün önce Bakanlar Kurulu
tarafindan TBMMne gönderilir.
28Gelir Bütçesinin Hazirlanmasi
- Gelir Bütçesini hazirlama yetkisi Maliye
Bakanligina verilmistir. Her yilin Ekim ayinin
17sine kadar baglanmis olmaktadir. - Gelir Bütçesinin Hazirlanmasinda 3 temel yaklasim
bulunmaktadir - Bir Önceki Yil Artis Usulü
- Ortalama Artis Usulü (Geçmis 3-5 yilin
ortalamasina göre artisin yapilmasi) - Dogrudan Dogruya Takdir Usulü
29Bütçe Kanun Tasarisinin Görüsülmesi
- Mali yil basindan 75 gün önce (17 Ekim) TBMM
sunulan kanun tasarisi Plân ve Bütçe Komisyonuna
sevk edilir (Anayasa madde 162). - Kirk üyeden olusan Plân ve Bütçe Komisyonunda
Bütçe ve ekleri görüsülür. Elli bes gün içinde
görüsülüp oylanmak zorundadir. Tasariya muhalefet
edenler komisyon raporunda muhalefet nedenlerini
belirtmek zorundadirlar. Komisyonun bütçe
tasarisi üzerinde her türlü degisikligi yapma
yetkisi bulunmaktadir.
30Genel Kurulda Görüsülmesi
- Anayasanin 162 maddesi uyarinca 55 gün içinde
karara baglana bütçe mali yil basina kadar TBMM
genel kurulunda görüsülüp karara baglanmak
zorundadir. - Bölümler ve degisiklik önergeleri görüsme
yapilmaksizin okunup oya sunulur. Üyeler gider
artirici ve gelir azaltici öneride bulunamazlar.
Genel Kurul bütçeleri, daireler ve bölümler
itibariyle ayri ayri görüsür ve oylar.