DIKKAT EKSIKLIGI HIPERAKTIVITE BOZUKLUGU

1
DIKKAT EKSIKLIGI HIPERAKTIVITE BOZUKLUGU

• UTKU KOLEJI
• REHBERLIK VE PSIKOLOJIK DANISMA SERVISI
• BAHAR DOGAN

2
IÇERIK

• Dikkat Eksikligi ve Hiperaktivite Bozuklugu
  Nedir?
• Tanisi için gereken kriterler nelerdir?
• Alt Tipleri nelerdir?
• Ölçütleri nelerdir?
• Ülkemizde DEHB
• DEHB ne siklikta görülür?
• Nedenleri nelerdir?
• DEHB olan çocuklarin gelecegi nasildir?
• DEHB olan ünlüler kimlerdir?
• Tedavi yöntemleri
• Anne ve Babalara tavsiyeler

3
20 YASINDAKI HIPERAKTIF GENCIN MEKTUBU ILE
BASLAYALIM
4
DIKKAT EKSIKLIGIVE HIPERAKTIVITE BOZUKLUGU NEDIR?

• Günümüzde önemli halk sagligi sorunu olarak
  karsimiza çikan Dikkat Eksikligi ve Hiperaktivite
  Bozuklugu (DEHB), 7 yasindan önce baslayan ve
  bireyin gelisim düzeyine uygun olmayan, dikkati
  toplama ve sürdürme, asiri hareketlilik ve
  ataklikla karakterize yasam boyu devam eden bir
  sorundur.
• DEHB yaramaz çocuklara konulan bir etiket degil,
  tani kriterleri açikça belirtilmis klinik bir
  rahatsizliktir.
• Bu sorun, gelisimsel olarak üç temel alanda
  problem olusturmaktadir. Bunlar
• Dikkat süresi kisaligi,
• Kendini kontrol etmede güçlük çekme,
• Davranislarda ya da düsüncelerde ataklik ve
  huzursuzluk olarak
• görülmektedir.

5
DEHB TANISI KONMASI IÇIN BU PROBLEMLERIN

• En az 6 ay süregelmesi
• Çocugun yasindan ve gelisimsel seviyesinden
  beklenenlere uygun olmamasi(2 yasindaki çocuk
  için normal olan davranislar 10 yasindaki bir
  çocuk için anormaldir)
• 7 yasindan önce baslamis olmasi, ortalama 5 yas
  civarinda görülüyor olmasi gereklidir

6
SON YILLARDA BU ÖLÇÜTÜN YETERSIZ KALDIGI, TANININ
KONMASINI GEREKTIREN SIDDETTEKI BOZULMANIN DAHA
BÜYÜK YASLARDA GIDEREK DAHA SIK GÖRÜLDÜGÜ
BILDIRILMEKTEDIR

• DEHB gelisimsel bir rahatsizliktir, bir anda
  ortaya çikmaz. Bu problemlerin çocugun günlük
  yasamini olumsuz olarak etkiliyor demektir.
  Sadece evde veya sadece okulda davranis sorunlari
  olan bir çocuga DEHB tanisi konamaz. Son olarak
  bu problemlerin birden fazla ortamda görülüyor
  olmasi gerekmektedir.

7
ALT TIPLER

• DEHBsi olan bütün çocuklar hiperaktif degildir.
  Bazilarinin dikkatsizlik ile ilgili sikintilari,
  bazilarinin, sadece hiperaktivite ve dürtüsellik
  ile ilgili sikintilari, bazilarinin ise her iki
  grubu da içine alan sikintilari olabilir.

8
ASIRI HAREKETLILIK (HIPERAKTIVITE)  

• Aslinda her çocugun hareketli olmasi beklenir.
  Çocuk kosar, düser ve gürültü çikararak oynar.
  Bunlarin hepsi dogal karsilanabilir. Ancak
  DEHBda ise çocugun hareketligi asiridir ve
  yasitlariyla kiyaslandiginda farklilik hemen
  anlasilir. Genellikle bu çocuklar bir motor
  tarafindan sürülüyormus gibi sürekli hareket
  halindedirler. Bitmek tükenmek bilmeyen bir
  enerjileri vardir. Yükseklere tirmanir, koltuk
  tepelerinde gezer, ev içinde kosusturur ve dur
  sözünden anlamazlar. Sakin bir seklide oynamayi
  beceremez, bir süre sakin bir sekilde
  oturamazlar. Oturmalari gereken durumlarda ise
  elleri ayaklari kipir kipirdir. Çok konusur, iki
  kisi konusurken sik sik lafa girerler. Masanin
  basinda oturamaz, dolayisiyla derslerini uygun
  mekanlarda çalisamazlar

9
DIKKAT EKSIKLIGI

• Çocukta dikkat kusuru özellikle egitim hayatinin
  baslamasiyla belirgin hale gelir. Okul öncesi
  dönemde de her seyden çabuk sikilan ve bikan bu
  çocuklar, oyuncaklardan dahi sikilip kisa bir
  süre sonra onlari parçalamayi tercih ederler.
  Okulun baslamasiyla birlikte ögrenmeye karsi
  ilgisizdirler. Ödev yapmayi sevmez, anne/baba ve
  ögretmenin zoruyla ödev yaparlar. Ödevleri
  yapmakta hayli zorlanirlar. Masanin basina
  oturamaz, otursalar dahi çesitli bahaneler
  uydurarak (tuvalete gitme, su içme gibi) sik sik
  masa basindan kalkarlar. Anne /babayi ders
  çalisirken sürekli yanlarinda isterler. Üzerine
  aldiklari bir isi sürekli bitirmekte zorlanir,
  bir isi bitirmeden hemen digerine geçerler.
  Kendileriyle konusuldugunda sanki konusani
  dinlemiyormus görüntüsü verirler. Bir komutu
  birkaç defa söyledikten sonra yerine getirirler

10
IMPULSIVITE (DÜRTÜSELLIK)

• Sonunu düsünmeden eyleme geçme olarak tarif
  edilebilecek olan impulsivite, bu çocuklarin
  uyumlarini bozan en ciddi belirti kümesidir.
  Sabirsizliklari, sirasini beklemekte güçlük
  çekmeleri ve yönergeleri dinlemeleri tipik
  özellikleridir. Sonuçta kendisi ve
  çevresindekiler için zararli olabilecek fevri
  hareketleri ve sinir tanimadaki zorluklari
  davranis sorunlarinin ilk habercileri gibidir.
  Yasitlariyla birlikte olduklarinda olaylara asiri
  tepki vermeleri ve fiil ve sözle arkadaslarini
  rahatsiz etmeleri nedeniyle toplum içinde
  istenmeyen adam ilan edilirler.

11
DIKKAT EKSIKLIGI ÖLÇÜTLERI

• Belirli bir ise dikkat vermede zorlanma
• Dikkatin kolayca dagilmasi
• Dikkatsizlikten kaynaklanan ufak hatalar yapma
• Baslanan isin yarim birakilmasi
• Kendisiyle konusulurken dinlemiyormus gibi
  görünme
• Görev ve etkinlik düzenlemede zorlanma
• Ev ödevi,sinav gibi düsünsel çaba gerektiren
  isleri yapmaktan kaçinma
• Esya kaybetme
• Günlük etkinliklerde unutkanlik

12
HIPERAKTIVITE ÖLÇÜTLERI

• Oturdugu yerde kipirdanma, ellerin ayaklarin
  oynatilmasi
• Belli bir süre bir yerde oturamama
• Saga sola kosturma,tirmanma
• Sakin bir biçimde oyun oynayamama
• Sürekli olarak hareket etme
• Çok konusma

13
DÜRTÜSELLIK ÖLÇÜTLERI

• Sorulan soru tamamlamadan yanit verme
• Sirasini beklemekte güçlük çekme
• Baskalarinin sözünü kesme ya da oyunda araya girme

14
ÜLKEMIZDE HIPERAKTIVITE

• Bati toplumlarinda ve özellikle A.B.Dde DEHB
  tanisinin fazlaca kondugu tartismalari sürerken,
  maalesef ülkemizde Çocuk Psikiyatristi sayindaki
  yetersizlik bu çocuklardan önemli bir kisminin
  zamaninda gerekli tedavi programina alinmasini
  engellemektedir. Toplumumuzdaki hiperaktivite
  konusunda yanlis ve eksik bilgilerin tedaviyi
  engelleyici veya geciktirici bir yani vardir.
  Halk arasinda DEHB belirtileri yanlis bir sekildi
  üstün zekali olma, simariklik, terbiyesizlik,
  tembellik ve huysuzluk gibi terimlerle izah
  edilmeye çalisilir. Dolasiyla belirtileri
  görmezlikten gelmeden, siddet uygulamaya kadar
  genis bir yelpazede çözüm aranir. Belirtileri bu
  sorunun yansimalari olarak görmek yerine suçlu
  aramak ve sonunda çocugu cezalandirmak aslinda en
  büyük çözümsüzlügü üretmek demektir.
• Anne/babalarin sürekli birbirlerini suçlayarak,
  adeta sorunun nedeni ben degilim mesajini
  vermeye çalismalari, ev içindeki huzuru bozarak
  çocuga ulasmamizi daha da güçlestirir. Basta
  egitimciler olmak üzere çocukla ilgili her
  kesimin DEHB hakkinda temel bilgilere sahip
  olmasi gerekir. Toplumda yayginligi hiç de
  azimsanmayacak oranda olan bu saglik ve egitim
  sorunun erken teshisi anne-baba-çocuk üçgeninde
  olusacak yanlis tutumlarin en aza indirilmesini
  saglar

15
DEHB NE SIKLIKTA GÖRÜLÜR?

• DEHB okul çagi çocuklarinin en az 3-5inde
  görülür. Ülkemizde bu çocuklarin çogu muayene
  edilmemis, tani alinmamis durumdadir.

16
NEDENLERI

• DEHBnin nedeni kesin olarak bilinmemekle
• birlikte degisik pek çok kaynak biyolojik
  etkenlerin önemini göstermektedir. DEHBnin tek
  bir nedeni yoktur. Aksine pek çok degisik
  nedenin bir araya gelmesi ile olusur. DEHB
  ailesel geçisli ve genlerin etkisinin belirgin
  oldugu bir rahatsizliktir. Ayrica çocugun
  gelisimindeki bazi faktörler problemin tek
  kaynagi olmasa da DEHB riskini arttirabilir.
  Bunlar
• Dogumun zor geçmesi ve dogum esnasinda yasanan
  sorunlar
• Düsük dogum agirligi
• Annenin hamileligi boyunca bazi ilaçlar, sigara
  veya içki kullanmasi
• Beyin hastaliklari ve hasarlari
• Son 15-20 yilda yapilan arastirmalar DEHBnin
  organik kökenli oldugu görüsünü hakim kilmistir.
  Yeni arastirmalar beyin glikoz metobolizmasindaki
  bozukluklar üzerinde yogunlasmistir.

17
Dikkat Eksikligi Hiperaktivite Bozuklugunun
Temel Özellikleri Nelerdir?
DIKKATSIZLIK Yönergeleri takip etmede çok güçlük
çekiyor. Ders dinlerken baska bir evrende gibi
görünüyor. Okuma etkinliklerinde sira ona
geldiginde hiçbir zaman dogru yeri bulamiyor.
18
(No Transcript)
19
Hiperaktivite (Asiri Hareketlilik)

• .

Bir motor takilmis gibi sürekli hareket
halinde. Sinif içerisinde yanindakiyle sürekli
konusuyor. Uyarilana kadar kalemi ile sürekli
tempo tutuyor
20
(No Transcript)
21
Ataklik/Dürtüsellik
.
Yapacagi isin sonunu düsünmeden hareket
eder. Aklina geleni hemen yapar. Sirasini
beklemede zorluk yasar, Konu anlatilirken ilgisiz
bir soruyla sinifin dikkatini dagitir
22
(No Transcript)
23
Düzensizlik
24
Sosyal Becerilerde Yetersizlik
DEHB olan çocuklarin bulunduklari akran grubunda
sosyal kabul görmeye yönelik güçlü istekleri
vardir. Ancak bu çocuklar genellikle sosyal
ipuçlarini algilamakta zorluk yasamalari
nedeniyle bulundugu grupta istenmeyen davranis
gösterirler. DEHB olan çocuk kendisine söylenen
asagilayici ve kirici sözlere karsi koymakta
zorlanirken diger çocuklar bu sözlerin
kendileriyle ilgili olmadigini düsünerek üstünde
durmamaktadir. Çogu zaman DEHBli çocuk,
baskalarinin oyununa davet edilmeden karismasi
nedeniyle oyunlarda istenmemekte bu durum aklinda
yalnizca oyuna katilma istegi olan çocuk için
anlasilmaz olmaktadir. DEHB olan çocuklar küçük
grup ve bire bir iliskilerde bile daima patron ya
da ilk kisi olmayi istemektedirler. Bu durum
sosyallesmelerini engellemektedir. Bu çocuklar,
bulunduklari ortamlarda zaman içinde
davranislarini kontrol ederek uyum saglasalar da
ergenlik döneminde sosyal uyum gerektiren farkli
ortamlarda iletisim güçlükleri yeniden ortaya
çikmaktadir.
25
Saldirgan Davranislar
26
Olumsuz Benlik Algisi

• Benlik Algisi ve Kendini Degerli Bulma
  dogustan gelen bir özellik olmayip sosyal ve
  fiziksel çevrede zaman içinde olusur. Benlik
  algisinin en çok gelistigi dönem okula baslama
  yasidir. Çocugun yasitlari ile beraber olmasi,
  yasitlarindan aldigi geri bildirimler, okulda
  elde ettigi yeni bilgiler, okul basarisi, evin
  disinda bir yetiskin ile (ögretmen) olan
  iliskileri burada rol oynar. Birinci siniftan
  sonra okul basarisi benlik algisinin gelisimini
  etkiler. DEHB olan ögrenciler okulda yaramaz,
  tembel, sira disi vb olarak nitelendirilmektedir.
  Bu etiketleme, çocuklarin kendilerini olumsuz
  algilamalarina ve özgüvenlerinin düsmesine sebep
  olmaktadir

27
Dalginlik/Uyku Hâli
28
Bellek Sorunlari
29
Israrci Tutum
30
TutarsizlikDEHBnin en belirgin özelligidir. Bu
çocuklar çok degiskendirler. Çevresindekiler,
onlarin iyi ve kötü günlerinin olduguna
inanirlar. Bazi günler verilen ödevlerin hepsini
tamamlarken ertesi gün hiç dokunmayabilirler.
Genellikle bu durum çocugu akademik yönden
basarisizliga itmektedir. Ayrica bu çocuklarin
geçislerde ve degisikliklere uyum saglamada
güçlükleri vardir
31
Koordinasyon Güçlükleri

• DEHB olan çocuklarin çogu ince motor becerisi
  gerektiren islerde özellikle yazi yazmada zorluk
  yasarlar.

32
Dikkat Eksikligi Hiperaktivite Bozuklugu
OlanÇocuklarin Gelecegi Nasildir?

• Toplumda, bu sorunun yas ilerledikçe
  kendiliginden azalacagi ve geçecegine iliskin
  yaygin kanilar bulunmaktadir. Arastirmalar, bu
  sorunun gidisinin farkli kisilerde, farkli
  seyirler gösterdigini göstermektedir. Bu sorunu
  olan çocuklarin yaklasik 40inda belirtilerin
  ileriki yaslarda da devam ettigi belirlenmistir.
  Bu sorunlara duygusal ve sosyal sorunlar da eslik
  etmektedir. Etkili bir tedavi ve egitim programi
  uygulanmadiginda bu bireylerde yetiskin yasamda
  hareketlilik azalmakta, huzursuzluk ve dikkat
  daginikligi ise ayni kalmaktadir. Ayrica bu
  bireylerde suçlu alt kültürüne girme, madde
  bagimliligi, kisiler arasi iliskilerde sorunlar
  ortalamanin üstünde olmaktadir.

33
DIKKAT EKSIKLIGI VE HIPERAKTIVITE SENDROMU OLAN
ÜNLÜLER

• Albert Einstein
• Mozart
• Leonardo da Vinci
• Cher
• Tom Cruise
• Walt Disney
• John Lennon
• Winston Churchill
• Henry Ford
• Stephen Hawkings
• Jules Verne
• Alexander Graham Bell
• Thomas Edison
• John F. Kennedy
• Whoopi Goldberg
• Rodin
• Dustin Hoffman
• Robin Williams
• Louis Pasteur

34
Dikkat Eksikligi Hiperaktivite Bozuklugu Olan
ÇocuklarinTanilama Sürecinde Yer Alan Kisi ve
Kuruluslarin Rolleri Nelerdir?

• Anne-baba veli
• Ögretmenler
• Rehber ögretmen
• Uzman hekim

35
TESHIS ÜZERINE BIRKAÇ SÖZ

• Eger su anda bu sunumu dinlemek için buradaysaniz
  ve beni dinliyorsaniz ya çocugunuzda diger
  çocuklardan farkli, hayat kalitesini düsüren bir
  takim özellikler gözlemlediniz ya da çoktan
  tedbirinizi alip, süphelerinizin dogrulugunu ya
  da yersizligini görmek üzere bir uzmana
  basvurdunuz. (söz konusu sendromu teshis edecek,
  tedavi sekli önerebilecek tek uzman bir
  psikiyatristtir.)
• Çocugunuzu bir uzmana götürdüyseniz ve size ilaç
  önerdiyse, bu isin egitimini yillarca almis
  uzmana, laboratuvarlarda yillarca test edilmis
  ilaca güvenmek zorundasiniz. Size bu konuda ne
  yillara dayanan tecrübeleri ile diger anne
  babalarin söyleyecekleri, ne herhangi bir dernek,
  ne alternatif tip ilaçlari ya da yöntemleri, ne
  de internet üzerinde bulacaginiz bilgiler
  yardimci olabilir. Disiniz agridiginda
  güvendiginiz disçiniz, gözünüz görmediginde
  güvendiginiz göz doktorunuz ya da kalbinizi
  ameliyat etmesi için biçagina güvendiginiz cerrah
  ile çocugunuza ilaç veren psikiyatrist arasinda
  konusunda uzmanlik açisindan bir fark yoktur.
  Önce ebeveyn olarak kendi gözlemlerinize ve
  sonra da uzman olarak doktorunuza güvenin. ilaç
  ya da tedavi konusunda doktorunuzun kararina
  güvenmiyorsaniz lütfen bunu "herkesle" degil bir
  baska doktorla tartisin.

36
DEHB OLAN ÇOCUKLARIN TEDAVISI

• DEHB olan çocuklarin tedavisi çok yönlü bir
  uygulama gerektirir. Bu çok yönlü tedavide su
  unsurlar bulunmalidir
• Davranis yönetimi için anne baba egitimi
• Iyi bir egitim programi
• Gerekli oldugunda tek basina ya da hep birlikte
  terapi
• Gerekli oldugunda ilaç

37
NE YAPILABILIR?

• Geleneksel egitim sistemi içerisinde ögretmenler,
  ögrencilerinin ders süresince yerinde oturmasini,
  sözel yönergelere ve anlatilan konuya dikkat
  etmesini ve ugrasmakta oldugu is (ödev, etkinlik
  vb.) sonuçlanincaya kadar yerinden kalmaksizin
  devam etmesini beklemektedirler. Bu nedenle okul
  ortaminda bir çok çocuk bu beklentiler nedeniyle
  özellikle dikkatsizlik ve asiri hareketlilige
  bagli sorunlar yasamaktadirlar.
•  
• Dikkat Eksikligi ve Hiperaktivite Bozuklugu olan
  ögrencilerin egitim süreci tibbi tedavi,
  psiko-sosyal destekler ve egitsel düzenlemeleri
  içeren çok yönlü bir programi kapsar. Bu süreçte
  okul, aile ile profesyonel destek sunucularinin
  is birligi içinde olmasi gerekir. Bu is birligi
  çok yönlü bilgi alisverisine dayanir.

38
KABULLENINEger çocugunuzda dikkat eksikligi
(hiperaktivite) sendromu varsaHayatiniz diger
anne babalarinkinden degisik olacak

• Diger anne babalar doktora gitmekten söz
  ettiklerinde.. .siz psikologa gitmeyi
  düsüneceksiniz Diger anne babalar ögretmen
  veli görüsmesinden söz ettiklerinde...siz
  daha erken gidip hocanin gönlünü alsam diye
  düsüneceksiniz. Diger anne babalar
  çocuklarinin karsilik verdiginden
  yakindiklarinda.. .siz haftasonunu müthis bir
  olay olmadan geçirebildiginiz için
  sevineceksiniz.. Saglikli yasam sürdürme
  konusunda böbürlenen anneler organik
  yiyeceklerden söz ederken. .siz hangi ilaci
  kullansam çocuguma daha yararli olur diye
  düsüneceksiniz Diger babalar çocuklari
  sevimli bir harekette bulundu diye
  gülümsediklerinde.siz bir komedyenle ayni
  evde yasadiginiz için gözlerinizden yas gelene
  kadar güleceksiniz Diger anne babalar
  çocuklari bir soruyu dogru cevapladi diye
  sevinirken ..siz kendi çocugunuzun nasil
  futboldan baslayip, serçelerin uçusunu bilimsel
  olarak anlattiktan sonra konusmasini bilgisayar
  programlari ile nasil bitirdigini izleyip
  hayretler içinde kalacaksiniz Diger anne
  babalar çocuklarinda gördükleri en ufak
  yaraticiliga sasirip kalirken..siz fazla
  tepki göstermeyeceksiniz - çünkü sizin çocugunuz
  onu iki yil once düsünmüs olacak.. Diger anne
  babalar çocuklari "çocuklarin yapmasi gereken"
  seyleri yaptiklarinda hiç heyecanlanmazken
  ..siz gülümseyeceksiniz, çünkü siz çocugunuzun
  "çocuklarin yapmasi gereken" seylerden tek birini
  yapmak için ne kadar çaba gerektigini
  hatirlayacaksiniz.

39
Dikkat Eksikligi Hiperaktivite Bozuklugu Olan
ÇocuklaraYönelik Davranis Degistirme Yöntemleri
Nelerdir?

• Davranis yönetimi, kisinin davranislari üzerinde
  denetim saglama olarak tanimlanir. Davranis
  yönetme her durumda, ortama, kosullara ve çocuga
  göre farkli tekniklerin kullanilmasini
  gerektirerek bireysellik gösterir. Kisinin kendi
  kendini kontrol etmesi, çaba gerektirir ve
  zamanla kazanilir. DEHB olan çocuklarin kendi
  kendini kontrol gelisimi, farkli çevrelerde
  (okul, ev vb) çocugun ilerlemeler ve geriye
  dönüsler göstermesiyle gerçeklesir. 
• DEHB olan çocuklar kendi kendini kontrol etmede
  sorun yasadiklarindan dolayi, davranislarini
  bazen çok iyi kontrol edebilirken, bazen de
  tamamen denetimini yitirmis olabilirler. Çocugun
  kendi kendini denetlemedeki ilerlemeleri, kabul
  edilebilir davranislarinin artmasiyla
  ölçülmektedir.
• DEHB olan çocuklarin davranislari üzerinde
  denetim saglamak için davranis yönetimine ihtiyaç
  vardir. Davranis degisikliginin gerçeklesmesinde
  davranisin sonuçlari belirleyicidir.

40
1.VERILEN MESAJLAR NET OLSUN

• DEHBli çocuklarin, akranlari gibi onaylanabilir
  davranislar gösterebilmeleri için daha fazla
  kural ve beklentiler konusunda net mesajlara
  ihtiyaçlari vardir. Istenilen davranisin
  olusabilmesi için çocuga davranis öncesinde bu üç
  ölçütün girdi ya da ön kosul olarak
  kazandirilmasi gerekmektedir.

41
2.KENDILERINE OLAN GÜVENLERINI ARTTIRIN

• Onlari iyi davranislari için herkesin önünde
  ödüllendirirken, kötü davranislari için yalnizken
  uyarin ve yaptirim uygulayin.

42
3.KURALLAR

• Çocuklar yasadiklari dünyanin kurallarini anlamak
  isterler ve buna ihtiyaç duyarlar. Çocuklar küçük
  yastan itibaren çevresindeki davranislari
  gözleyip taklit ederek sinama- deneme yaparak
  ögrenmektedirler. Ögrenme esnasinda neden-sonuç
  iliskilerinden elde ettigi bilgilere göre
  kurallar hakkinda fikir sahibi olmaktadirlar.   
• Çocuklar, kendilerinden ne beklendigini,
  kontrolün kimde oldugunu, ne kadar ileri
  gideceklerini ve çok ileri gittiklerinde neler
  olacagini bilmek isterler. Buna göre, kurallar
  davranislarimizi belirler. Çocuklarin yanlis
  davranislarini önlenmesi ve kurallarin anlasilir
  bir sekilde ögretilmesi için, kesin sinirlarin
  olmasi gerekir. Çocuga sinir koyma da, ana
  babalarin, ögretmenlerin istenen davranisla
  ilgili kural ve beklentilerini ögretmek için
  kullanacaklari bir süreçtir. Sinirlar, onaylanan
  davranislari ve iliskileri tanimlamaktadir.
  Kurallarin kesin sinirlari (hayirin anlami her
  zaman hayirdir) olmalidir.
•  Ögretmenler tarafindan DEHBli ögrencilere
  kurallarin sözel olarak karmasik sekilde
  verildigi ve yazili verilenlerin ise çok az
  oldugu ya da hiç olusturulmadigi görülmektedir.
  Yazili kurallar incelendiginde, bunlarin oldukça
  karmasik yazildigi ya da çok fazla maddeden
  olustugu görülmektedir. Bu durumun çocuklarda
  yazili kurallarin öncelik sirasinda konulmasinda
  da karisiklik yarattigi gözlenmektedir. Bu
  nedenle çocugun gerçeklestirmesi istenilen
  davranisin sözlü ya da yazili olsun mutlaka açik
  ve somut olarak ifade edilmesi gerekmektedir.
  Davranislarimiz somut oldugundan dolayi
  kurallarimizi sözlerimiz degil, davranislarimiz
  tanimlamaktadir.

43
4.KURALLARI YAZLILI HALE GETIRME

• Günlük yasamimizda bir çok kuralin oldugunu
  görmekteyiz. Araba kullanirken, bankamatikte
  islem yaparken oyun oynarken kurallar vardir.
  DEHBli çocuklarin özellikle kurallara uyma ve
  sürdürmede güçlükleri oldugunu biliyoruz. Bu
  nedenle kurallarin sözel olarak sik sik
  hatirlatilmasi ögretmen ve ebeveynler için yorucu
  olmakta çocugun iç denetiminin olusmasini
  engellemektedir. Ögretmenin ya da ebeveynin
  çocuga kurallari biliyorsun böyle yapmamaliydin
  seklindeki ifadesi dikkati daginik olan çocugun
  zihninde karisikliga yol açmaktadir

44
Yaptim
Pozitif düsünmeliyim
Y sagol    
45
5.ILETISIM

• Kurulan iletisimde açik sözel mesajlarin
  kullanilmasi gerekir. Açik sözel mesajlarda
• Mesajin davranis üzerinde yogunlastirilmasi
  (ayaklarini siranin
• üzerinden indir, lütfen!),
• Davranisa iliskin dogrudan ve açik ifadeler
  kullanilmasi (Ders
• zili çalar çalmaz sinifta ol.),
• Normal ses tonunda konusulmasi,
• Davranissal sonuçlarin belirlenmesi ödevini
  yapmadigin
• takdirde teneffüse çikamazsin.,
• Sözlerle davranislarin desteklenmesi (arkadasina
  vuran çocuga, sanirim sakinlesmek için zamana
  ihtiyacin var. Yaptigini düsün, bes dakika sonra
  konusalim.) gerekmektedir.

46
DEHB olan çocuk, sinif içi iletisimde mesajlara
beklendigi gibi bir tepki vermez ya da
duymazliktan gelirse, mesajin gerçekten duyulup
duyulmadiginin, anlasilip anlasilmadiginin
ögretmenler tarafindan kontrol edilmesi
gerekir. Mesaj tekrari yaptirilarak
ögrenciye Benim söylediklerimi duydun
mu? Söyledigimi anladin mi? Isteklerim açik
mi? Söylediklerimi kendi sözcüklerinle tekrarlar
misin? seklinde verilen yönergenin anlasilip
anlasilmadigi kontrol edilmelidir. Örnek Ayse,
ders esnasinda önüne dönmeli ve tahtada yazili
olan metni defterine yazmalisin. yönergesinde
mesajin kontrolü asagidaki biçimde
yapilmalidir. Ögretmen Söyledigimi duydun
mu? Ayse Evet Ögretmen Söyledigimi anladin
mi? Ayse Evet. Ögretmen Istegim açik
mi? Ayse Evet. Ögretmen Peki,
söylediklerimi kendi sözcüklerinle
tekrarlar misin? Ayse Evet. Derste önüme
dönerek tahtada yazili olanlari defterime
yazacagim.
47
DEHB olan çocuklarin davranislari üzerinde
cesaretlendirici mesajlar çok etkili olmaktadir.
Bu mesajlar motivasyonu arttirir. Bu
cesaretlendirici mesajlar is birligine cesaret
kirici mesajlar ise dirence neden olmaktadir
Motive etmenin anahtari neyi-nasil-ne zaman
cesaretlendirecegimizi bilmektir. Motive edici
mesajlarin hepsi, DEHB olan çocuklarin daha çok
sorumluluk almasina yöneliktir. Etkili Iletisimde
genellikle, Ben Dilinin (7 dk. süresince
yerinde oturman , beni çok mutlu etti)
kullanilmasi gerekirken, motive etmede Oluyor.,
Yapabiliyorsun., Olacak, Basarabiliyorsun.,
(Sekiz problemi dogru çözmüssün, ikisi üzerinde
düsünmelisin. gibi iletisimde olumlu mesajlarin
kullanilmasi gerekir.
48
6.BEKLENTILERDEHBli çocugun rahatsiz edici
davranislari kisisel olarak algilanmamalidir.
Çocugun davranislarinin tibbi bir nedeni
vardir.DEHB problemli davranislarin nedenidir ama
bu davranislar için bir özür degildir. Uygun
tedavi ve davranis yöntemleri ile çocuklar
davranislarini kontrol etmeyi ögrenirler
49
7.Sik sik göz göze gelmeye çalisin. Direktif
verirken ya da açiklama yaparken çocugun yüzünüze
baktigindan emin olun.
50
8.Çocugunuzun hayatini kolaylastirmak için görsel
ipuçlari hazirlayin çekmecelere içeriklerine
göre etiket koyun, günlük programi için bir saat
çizelgesi hazirlayin vb.
51
9.Evinizde ayni düzeni uygulamakta titizlenin ki
böylece çocuk ne zaman kendisinden ne
beklendiginden emin olabilsin. Aksamlari hep ayni
saatte yatmasini, sabahlari ayni saatte
kalkmasini saglamaya çalisin
52
10.Çocugunuza amacina yönelik seçenekler önerin
ve kendi basina bir seçim yapmasi için
cesaretlendirin

• Örnek Ödevini bitirmesi gerekiyorsa, "Ödevini
  bitirmek için on dakika mi yoksa on bes dakika mi
  gerekli? " ya da
• "Ödevini ne zaman bitirmek istiyorsun okuldan
  gelince mi, yoksa yemekten sonra mi? Böylece
  arkadasin oynamaya gelebilir."
• Bu tür sorular, seçenegi çocuga birakarak,
  yapacagi isler üzerinde bir miktar kontrol
  edinmesini saglayacaktir.

53
11.Olumlu sonuçlar istiyorsaniz olumlu
yaklasimlarda bulunun

• Benimle bu tonda konusma !" demeyin, ama onun
  yerine "Bu konuyu bana daha kibar davranacagin
  bir zamana erteleyelim." demeyi deneyin.
• "Benimle münakasa edemezsin" demek yerine, "Bu
  konuyu kavgamiz bittigi zaman tartismayi tercih
  ederim." deyin.
• "Buraya bak!" yerine "Beni dinledigine emin
  oldugun zaman tekrar baslayacagim."demelisiniz.

54
12.Degisiklik yasanacagi zaman, çocugunuzu
önceden uyarmayi unutmamalisiniz

• Dikkat Eksikligi Sendromu olan bir çocuk,
  dikkatini bir aktiviteden bir baskasina vermesi
  gerektigi zaman kaybolmusluk, endise ve asiri
  uyarilma duygulari yasar. Degisiklik yasanan bu
  zamanlar dikkatle ele alinmalidir.

55
13.Sogukkanliliginizi kaybetmemelisiniz. Herkesin
sabrinin bir siniri vardir, kendinize bir destek
bulun.
56
14.Kafasini taktigi ya da gereginden fazla
tekrarladigi hareketler konusunda, sizinle
konusmasinin normal oldugunu ona asilamaya
çalismalisiniz. Bu hareketler, çocuk yorgun
oldugu zamanlarda had safhaya ulasacaktir. Böyle
anlarda rahatlamasini saglamak için çesitli
yöntemler denemelisiniz.
57
15.Fiziksel yan etmenlere önem vermelisiniz.
Arastirmalar, ruhen mutlu olmanin iyi beslenme ve
yeterli sporla münkün oldugunu ispatlamaktadirlar.
Bu etmenler özellikle Dikkat Eksikligi olan
çocuklarda büyük önem tasimaktadir.
Karbonhidratli yiyeceklere aliskanlik derecesinde
bagimlilik gösteren çocuklar, spor aktiviteleri
ile hiperaktiviteye yol açan baskilardan
arinirlar. Ancak takim sporlarina katilmak,
Dikkat Eksikligi Sendromu olan çocuklar için
nredeyse olanaksizdir bu yüzden kisisel yapilan
sporlar, örnegin ip atlamak, kosmak ya da
bisiklete binmek önerilmelidir
58
Bütün bunlara ek olarak, aklinizdan çikarmamaniz
gereken en önemli nokta kendi kendinize iyi
davranmazsaniz, çocugunuza da iyi
davranamayacaginizdir. Kendinizi iyi bir ebeveyn
olamadiginizi düsünerek asla suçlamayin.
Yaptiginiz isin, dünyadaki en zor ve stresli
islerden biri oldugunu unutmayin. Yetiskin
hayatlarinda basarili olmus pek çok insanin
çocukluklarinda Dikkat Eksikligi Sendromu
oldugunu daima hatirinizda tutun ve sevginiz ve
inancinizla, çocugunuzun ilginç ve mutlu bir
insan olabilmesi için tüm becerilerini
kullanabilmesine yardimci olmaya çalisin.
59
DINLEDIGINIZ IÇIN TESEKKÜR EDERIM.BAHAR DOGAN