Perkembangan Tamadun Islam (Pendidikan Zaman

1
Perkembangan Tamadun Islam (Pendidikan Zaman
Abbasiyyah)

• Program Berterusan Jarak Jauh FPI UKM
• PY1262 SEJARAH DAN TAMADUN ISLAM
• (Kuliah 2/Bab 9)

2
OBJEKTIF Bab 9

• Mengenali dan mengetahui sistem pendidikan
  Abbasi.
• Mengenal pasti sejarah perkembangan pendidikan
  Kerajaan Abbasiyyah
• Mendalami contoh institusi pendidikan pada zaman
  Kerajaan Abbasiyyah.

Bab 9 / 2
3
PENDIDIKAN ZAMAN ABBASIYYAH

• Perkembangan pendidikan Abbasi ialah
  kesinambungan era Umawi.
• Masjid dan kuttab menjadi institusi pendidikan
  yang utama.
• Kurikulum turut ditambah dan mengalami perubahan
  dari satu zaman dengan zaman yang lain.
• Kuttab Tempat mengajar menulis, membaca dan
  pembelajaran asas ilmu bahasa.
• Masjid Dianggap sebagai institusi pengajian
  tinggi ajar Tafsir, Hadith, Fiqh, Falak,
  Sastera, Usul dan Tawhid.

Bab 9 / 3
4
PENDIDIKAN ZAMAN ABBASIYYAH

• Para pelajar perlu mengukur kelayakan mereka
  untuk mengikut pengajian di masjid.
• Pengajian di masjid dikenali sebagai halaqah.
• Halaqah ini dikenali pula Madrasah sesuatu ilmu
  seperti Madrasah al-Quran.
• Tidak semua masjid dianggap sebagai IPT hanya
  masjid tertentu sahaja.
• Para pensyarah dilantik oleh kerajaan.
• Kurikulum dipantau oleh satu badan yang dikenali
  sebagai Naqib al-Hashimiyyin.
• Bidang paling aktif ialah perundangan.

Bab 9 / 4
5
PENDIDIKAN ZAMAN ABBASIYYAH

• Aspek perundangan juga turut diminati oleh
  Khalifah bagi memudahkan urusan atau permasalahan
  rakyat yang muncul.
• Perbincangan atau perdebatan giat berlaku di
  masjid dengan tujuan untuk mendapat penyelesaian
  masalah.
• Halaqah ini turut berperanan sebagai majlis
  fatwa.
• Ia bertanggungjawab untuk mencari penyelesaian
  undang-undang bagi membantu Khalifah.
• Khalifah terlibat secara langsung dlm halaqah.

Bab 9 / 5
6
INSTITUSI AL-AZHAR

• Ia diasaskan oleh Kerajaan Fatimiyyah (zaman
  Abbasiyyah juga) yang bermazhab Syiah.
• Al-Azhar sebenarnya merupakan sebuah masjid yang
  dibina khas untuk tentera Fatimiyyah yang
  bermazhab Syiah Ismailiyyah.
• Masjid ini dibina pada tahun 361H dan dikenali
  sebagai Jami al-Azhar.
• Ia menjadi simbol kehebatan kerajaan Syiah
  Fatimiyyah.
• Perkembangan ini tidak disenangi Abbasi.

Bab 9 / 6
7
INSTITUSI AL-AZHAR

• Antara yang diajar di al-Azhar ialah pengajaran
  tafsir al-Quran menurut pandangan Syiah.
• Turut diajar ialah kelas fiqh Syiah.
• Al-Azhar menjadi pusat pendidikan Syiah yang
  ditanggung sepenuhnya oleh Kerajaan Fatimiyyah di
  Kaherah.
• Asram turut dibina dari masjid menjadi sebuah
  institusi pendidikan masyhur.
• Selain al-Quran dan fiqh, dakwah Syiah turut
  diberi perhatian.
• Ilmu bukan agama turut diajar.

Bab 9 / 7
8
INSTITUSI AL-AZHAR

• Contoh ilmu sastera, mantiq dan hisab.
• Forum perbincangan hanya dikhaskan untuk ulama
  Syiah sahaja.
• Al-Azhar menjadi pusat pengajian Syiah selama
  hampir 2 abad.
• Namun ia gagal mensyiahkan penduduk Kaherah yang
  berfahaman Sunni.
• Fatimiyyah berjaya ditewaskan oleh Salah al-Din
  al-Ayyubi pada 1171M.
• Al-Azhar tukar jadi pusat pengajian Sunni.
• Ayyubiyyah tunduk patuh kepada Kerajaan
  Abbasiyyah di Baghdad.

Bab 9 / 8
9
INSTITUSI AL-NIZAMIYYAH

• Penubuhan institusi ini dianggap sebagai kemuncak
  aspek pendidikan di Baghdad.
• Ia ditubuhkan oleh Perdana Menteri Nizam al-Mulk
  pada tahun 1065M.
• Wilayah lain turut mencontohi penubuhan institusi
  ini.
• Institusi pendidikan muncul di Naysapur, Isfahan,
  Herat, Marw dan Mawsil.
• Penubuhan institusi ini menjadi trend.
• Al-Nizamiyyah dibina pada zaman Banu Saljuq
  mentadbir Abbasiyyah.
• Khalifah hanya simbol pemerintahan sahaja.

Bab 9 / 9
10
INSTITUSI AL-NIZAMIYYAH

• Banu Saljuq berjaya ketepikan Banu Buwayh yang
  bermazhab Syiah daripada meneruskan kekuasaan di
  Baghdad.
• Penubuhan institusi ini oleh Perdana Menteri
  menunjukkan kuasa yang dimiliki.
• Beliau berjaya mengenepikan Khalifah Abbasiyyah
  dan juga Sultan Saljuq.
• Institusi ini mengandungi tiga fakulti syariah,
  usuluddin dan sains kemanusiaan.
• Semua pensyarah dilantik oleh kerajaan.
• Tujuan penubuhan melatih cendekiawan untuk
  berhadapan dengan golongan Syiah.

Bab 9 / 10
11
INSTITUSI AL-NIZAMIYYAH

• Pendekatan dilakukan secara ilmiah.
• Saljuq perlu menghadapi kerajaan Syiah Fatimiyyah
  di Mesir, Idrisiyyah di Maghrib dan sebelum ini
  Buwayh di Baghdad.
• Permasalahan yang timbul ialah idea dan
  pendekatan Syiah yang nyata berbeza dengan Sunni.
• Al-Nizamiyyah adalah berasaskan mazhab Syafie,
  meskipun Nizam al-Mulk adalah mazhab Hanafi.
• Antara tokoh al-Nizamiyyah Abu Ishaq al-Shirazi,
  Abu Hamid al-Ghazali, Ibn Shaddad.

Bab 9 / 11
12
INSTITUSI AL-NIZAMIYYAH

• Sokongan padu Nizam al-Mulk terhadap golongan
  Shafiiyyah menyebabkan mazhab lain tidak senang
  dengan polisi itu.
• Peranan utama al-Nizamiyyah adalah untuk
  memerangi pengaruh Syiah.
• Dua abad selepas al-Nizamiyyah, muncul pula
  institusi lain yag turut masyhur dalam sejarah
  pendidikan Abbasiyyah.
• Nama al-Mustansiriyyah yang dibina oleh Khalifah
  al-Mustansir b. al-Zahri pada 625H.
• Ia dianggap bangunan tercantik dan mempunyai
  kelengkapan yang lebih baik.

Bab 9 / 12
13
INSTITUSI AL-MUSTANSIRIYYAH

• Tujuan penubuhannya adalah untuk menghapuskan
  kesan-kesan pemerintahan Saljuq.
• Ini memandangkan muncul pergeseran antara
  Khalifah dan pemerintah Saljuq selepas kematian
  Nizam al-Mulk.
• Segala kelengkapan diberikan secara percuma
  (pakaian dan biasiswa).
• Dibuka untuk semua mazhab, bukan satu mazhab
  sahaja. Syiah dikecualikan.
• Ini sesuai dengan peranan Khalifah sebagai
  pelindung semua umat Islam.

Bab 9 / 13
14
INSTITUSI AL-MUSTANSIRIYYAH

• Al-Mustansiriyyah dianggap sebagai IPT terbesar
  dengan dewan kuliah, asrama, masjid, bangunan
  pentadbiran hammam.
• Ia mengandungi 4 iwan (fakulti/dewan) yang
  dikhaskan untuk 4 mazhab utama Islam.
• Setiap iwan mempunyai profesor dan muridnya
  sendiri.
• Selain ilmu agama, ilmu lain turut diajar seperti
  adabiyyah, riyadiyyah, aqliyyah dan tabiiyyah.
• Mempunyai Dar al-Quran dan Dar al-Hadith sendiri.

Bab 9 / 14
15
INSTITUSI AL-MUSTANSIRIYYAH

• Ketua pentadbiran (nazir) ialah Qadi Abu al-Najib
  Abd al-Rahman al-Tikriti.
• Beliau dibantu oleh beberapa penyelia dan pegawai
  rendah.
• Seramai 29 orang diambil bertugas untuk
  menguruskan hal-ehwal pentadbiran institusi
  al-Mustansiriyyah.
• Ia juga mempunyai musalla dan imam tersendiri
  bagi setiap mazhab.
• Selain al-Nizamiyyah dan al-Mustansiriyyah,
  terdapat hampir 75 IPT lain di seluruh jajahan
  Abbasiyyah.

Bab 9 / 15
16
RUMUSAN

• Zaman Abbasiyyah menyaksikan pencapaian aspek
  pendidikan menerusi penubuhan al-Nizamiyyah dan
  al-Mustansiriyyah.
• Al-Azhar turut ditubuhkan oleh Kerajaan
  Fatimiyyah untuk menyebarluaskan pengaruh dan
  fahaman Syiah.
• Perkembangan pendidikan Abbasi telah diperkemas
  dan diperkukuhkan dengan mengambil kira semua
  mazhab dan rakyat.
• Kebanyakan IPT zaman Abbasiyyah telah musnah,
  sama ada oleh musuh atau alam.
• Al-Mustansiriyyah masih kekal hingga kini.

Bab 9 / 15
17
(No Transcript)
18
(No Transcript)
19
(No Transcript)
20
(No Transcript)
21
? Bendera Abbasiyyah Istana lama zaman
Abbaisyyah ?
22
Al-Mustansiriyyah (dari luar)
23
Al-Mustansiriyyah (dari dalam)
24
Gerbang al-Mustansiriyyah ?Menara Masjid di
Samarra ?
25
(No Transcript)
26
(No Transcript)
27
Kota Rusafah (dari luar)
28
Kota Rusafah (dari dalam)