SU ЬRЬNLERI EKONOMISI

1
SU ÜRÜNLERI EKONOMISI
2
TÜRKIYEDE VE DÜNYADA SU ÜRÜNLERININ ÖNEMI VE
DENIZ BALIKLARI ILE KABUKLULARIN EKONOMIK ÖNEMI
3

• Grup Baskani Sevim Seyla BAKIRDÖVEN
• Grup Üyeleri Aydin MIZRAK
• Abdurrahman EKINCI
• Hülya FIDANCI
• Y.Kenan KÜPELI
• Coskun TASTAN
• Semih Sabutay GÜVEN
• Metin AKGÜL
• Hüseyin BILMEZ
• Yasin TURGUT
• Ali Eren ÇIÇEK

4
EKONOMININ TANIMI

• Ekonomi kökeni Yunancadaki oikia (ev) ve
  nomos (kural) kelimelerine dayanir, ev
  yönetimi demektir.Ekonomi yerine Türkçede
  Arapçadan geçme Iktisat kelimesi de
  kullanilmaktadir.Ekonominin tanimi konusunda
  görüs birligi yoktur.Bu nedenle de birçok tanim
  yapilmaktadir. Bazilarini su sekilde
  siralayabiliriz

5

• 1) Ekonomi parayla ilgili olsun yada olmasin
  kisiler arasindaki degisim islemlerinin
  incelenmesidir.
• 2) Ekonomi servetin incelenmesidir.
• 3) Ekonomi halkin günlük faaliyetlerini, gelir
  kazanmasini ve yasamini sürdürmesini inceleyen
  bir bilimdir.
• 4) Ekonomi toplumlarin nasil gelistigini ve
  medeniyetin nasil olustugunu inceleyen bir
  bilimdir.

6

• Ekonomi biliminin çesitli bölümleri
  bulunmaktadir. Bunlar Mikro Ekonomi, Makro
  Ekonomi, Uluslararasi Ekonomi, Ekonomik Büyüme,
  Para ve Banka seklinde siralayabiliriz.

7
EKONOMININ SINIFLANDIRILMASI

• Ekonomiyi iki temel baslik altinda
  siniflandirabiliriz.
• Kayit disi ekonomi ve Kayit içi ekonomi
• KAYIT DISI EKONOMI
• Ekonomik faaliyetlerin fiilen gerçeklesmis
  olmasina ragmen bu faaliyetlerle ilgili
  kayitlarin tutulmamasi olarak nitelendirilen
  kayit disi ekonomi, kamu idarelerinin denetimi
  disinda kalan her türlü ekonomik islem ve
  faaliyetlerdir.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

8

• KAYIT IÇI EKONOMI
• Kayit içi ekonomi resmi kayitlara giren, kanuni
  belgelerle belgelendirilen yetkili kamu
  organlarinca normal kurallar çerçevesinde kontrol
  edilen milli gelir hesaplamalarindan dikkate
  alinan ekonomik islem ve faaliyetlerin tamamidir.

9
Dünya su ürünleri yetistiriciliginde ilk on
sirayi alan türlerin üretim miktarlari ve
degerleri (Davenport et al. 2003)

• Tür
  Üretim
  miktari(milyon ton)
• Pasifik istridyesi (Crassostrea gigas)
  2,92
• Gümüs sazani (Hypophthalmichthys molitrix)
  2,88
• Ot sazani (Ctenopharyngodon idella)
  2,44
• Sazan (Cyprinus carpio)
  1,99
• Büyükbas sazan (Aristichthys nobilis)
  1,41
• Tarak (Pecten yessoensis)
  1,27
• Japon midyesi (Ruditapes phillipinarum)
  1,12

10

• Tür
  Ticari degeri
  (milyon dolar)
• Pasifik istridyesi (Crassostrea gigas)
  3,23
• Gümüs sazani (Hypophthalmichthys molitrix) 2,79
  
• Ot sazani (Ctenopharyngodon idella)
  2,23
• Sazan (Cyprinus carpio)
  2,42
• Büyükbas sazan (Aristichthys nobilis)
  1,31
• Tarak (Pecten yessoensis)
  1,62
• Japon midyesi (Ruditapes phillipinarum)
  1,52

11
SU ÜRÜNLERI YETISTIRICILIGININ ÖNEMI VE
STRATEJILERI

• SU ÜRÜNLERININ ÖNEMI
• Su Ürünleri yetistiriciligi, insanlarin
  saglikli beslenmesi sanayi sektörüne hammadde
  temini istihdam olusturmasi, kirsal kalkinmaya
  katki saglamasi yüksek ihracat imkani ve dogal
  kaynaklarin daha etkin yönetimi ile biyolojik
  çesitliligi muhafazasi konularinda önemli
  firsatlar yaratmaktadir.

12

• Su Ürünleri yetistiriciligi açisindan zengin su
  kaynaklarina sahip olan ülkemizin bu
  potansiyelinin, yeni teknolojiler kullanilarak
  verimli bir sekilde degerlendirilmesi, ekonomik
  ve sosyal açidan önem arz etmektedir.

13

• KAYDEDILEN GELISMELER
• Bakanligimiz, mevcut potansiyelin harekete
  geçirilerek ülke ekonomisine katkisinin
  artirilmasi amaciyla, yetistiricilik sektörünün
  sürdürülebilir gelisimini desteklemektedir. Bu
  kapsamda, gerçeklestirilen çalismalarla su
  ürünleri yetistiriciligi ülkemizde de dünyadaki
  trende benzer bir sekilde hizla büyümektedir. Son
  10 yilda üretim miktari yaklasik 250 artarak
  118.277 tona toplam su ürünleri üretimindeki payi
  da 22 ye yükselmistir. Deniz baliklari
  yetistiriciligi yapan isletmelerin yavru balik
  ihtiyaci 2000 yilina kadar dogadan yakalanarak
  karsilanirken alinan tedbirler sayesinde AB
  ülkelerine yavru balik ihraç edilir seviyeye
  ulasilmistir. Su ürünleri yetistiriciligi
  sektöründe yasanan bu gelismeler, ülkemizi
  Akdeniz havzasi ve AB ülkeleri arasinda önemli
  bir konuma getirmistir.
• AB ÜLKLERINE IHRAÇ EDILEBILEN YEGANE ÜRÜN BALIK

14
SU ÜRÜNLERI HEDEF VE STRATEJILERI

• Su ürünleri yetistiriciligi veya akuakültür, su
  canlilarinin en azindan hayatlarinin belirli bir
  safhasinda stoklama, besleme, büyütme, islah ve
  muhafaza amaciyla kontrollü sartlar altinda
  yetistirilmesi olarak tanimlanmaktadir.
  Yetistiriciligi avcilik veya balikçiliktan en
  önemli özelliklerinden birisi yetistiricilikte
  özel veya kooperatif mülkiyetinin söz konusu
  olmasidir.

15

• Su ürünleri yetistiriciligi, geleneksel tarim ve
  hayvan yetistiriciligi ile karsilastirildiginda
  zootekni ve saglik yönetimi açisindan önemli
  farkliliklar arz etmektedir. Bunun baslica
  nedenleri arasinda sucul olmalari, farkli
  taksonomik gruplara dahil çok sayida tür,
  içermeleri, bu grup ve türlerin farkli
  gereksinimlere sahip olmalari ile buna göre
  yetistiricilik sistemlerinin veya tekniklerinin
  farklilik göstermesi sayilabilir. Su ürünleri
  yetistiriciligi 1970 yillardan itibaren tüm
  dünyada hizli bir gelisim göstermistir.

16

• Zengin su ürünleri potansiyelimiz ve degisik
  türlerin üretilmesine imkan veren ekolojik
  avantajlarimizin daha verimli kullanilmasi ve
  sektörün ekonomik sosyal ve çevresel
  sürdürülebilirligin saglanmasi amaciyla Ülkesel
  Su Ürünleri Strateji Plani hedefler ve
  öncelikleri belirlenmistir.
• 2030 yilina kadar, dünyada yetistiricilikten elde
  edilen miktarin iki kat daha artarak 80 milyon
  tonu asacagi tahmin edilmektedir.

17

• Su ürünleri yetistiriciligi dünyada en hizli
  büyüyen gida üretim sektörüdür. Su ürünleri insan
  beslenmesinden,hayvan beslenmesine, ilaç
  sanayisinden, kozmetik sanayisine kadar kullanim
  alanina sahip olma özeliginde dolayi tarim
  sektörü en önemli yerlerden birine sahip bir alt
  sektördür ve bu nedenlerden dolayi il ve ülke
  ekonomisi açisindan degerlendirilmesi ve
  korunmasi gerekmektedir. Halen çesitli baraj
  göllerimizde dogal popilasyon içinde pullu sazan,
  biyikli balik ve alabalik dogal ortamda
  bulunmaktadir.

18
DÜNYADA ve TÜRKIYEDE SU ÜRÜNLERININ DURUMU

• Dünyada Su Ürünlerinin Durumu
• 1997 yili verilerine göre dünyada üretilen tüm
  balik miktari 95 milyon ton dolayidir. Bunun 68
  milyon tonu denizden 13 milyon tonu iç sulardan
  ve 11 milyon tonu da kültür yoluyla
  üretilmektedir. 2001 yili üretimi 142 milyon ton
  civarindadir.

19

• Bu üretimin 66si avcilik 34ü ise kültür
  balikçiligi ile saglanmistir. En önemli üretici,
  toplam üretimin 36sini ve kültür balikçiligi
  üretiminin ise 71ini tek basina saglayan
  Çindir. Dünya deniz ürünleri üretiminin 61i
  Pasifikten 28,3ü Atlantikten 6si Hint
  Okyanusundan ve 2,5i de Akdeniz ve
  Karadenizden elde edilir.

20

• Güney Amerika ve Kuzey Amerika takip etmektedir.
  2000 yilinda ise Rusya Federasyonu 365.300 ton,
  Türkiye 86.000 ton Almanya 58.500 ton Fransa
  56.200 ton Italya 53.300 ton Polonya 52.000 ton
  kültür balikçiligi üretimi yapmislardir. Ispanya
  42.000 ton Finlandiya 30.000 ton üretim yapmistir.

21

• Su Ürünlerinin Türkiyedeki Durumu
• Türkiye 8.333 km deniz kiyisi ve su ürünleri
  üretim alani olarak kullanilabilecek 178.000 km
  uzunlugunda akarsu yüzey alanlari 200 bin
  hektarin üzerinde olan yaklasik 200 adet dogal
  göl ve 3.442 km2 genisliginde baraj gölüne
  sahiptir. Toplam üretimin yaklasik 74ü
  Karadenizden saglanmaktadir.

22

• Üretim bakimindan yillara göre 25-30 siralarda
  bulunan ülkemizin ilk 20 ülke içersinde yer
  almasini saglayacak potansiyeli bulunmaktadir.
  Fakat çesitli nedenlerden dolayi bu yeterince
  degerlendirilmemektedir. Denizlerimizin ve iç
  sularimizin soguk ve sicak su baligi çesitlerinin
  avlanmasi bakimindan zengin kaynaklardir.

23

• Yaklasik olarak Karadeniz de 240, Marmara
  Denizinde 200 Ege denizinde 300 ve Akdeniz de
  500 balik türü bulunmaktadir. Ancak ekonomik
  degeri bulunan deniz ürünü türü sayisi 100
  civarindadir. Türk balikçi filosu 1970 yilinda
  6.376 adet olan balikçi teknesi sayisi geçen 30
  yilda artarak 1999 yilinda 13.797 ye çikmistir.

24

• Avlanma filomuzun asiri büyümesi sonucu filo
  eski avlanma rejimindeki birim tekne basina düsen
  av miktarina ulasabilmek için asiri avciliga
  yönelmistir. Bu nedenle avcilik filonun
  büyümesiyle ayni oranda artmamis hatta düsüs
  göstermistir. Denizlerimizde elde edilen su
  ürünleri en yüksek seviyeye 850.700 tonla 1985
  te ulasmistir.

25

• Deniz üretiminin yaklasik 65-70ni hamsi
  olusturmaktadir. Kontrolsüz ve bilinçsiz avcilik
  sonucu Karadeniz hamsi stokunda ciddi sekilde
  azalma görülmüstür. 1986 yilindan itibaren toplam
  deniz ürünleri üretimi azalmaya baslamis, 1991
  yilinda 364.661 ton ile en alt seviyeye düsmüstür.

26

• Bu durum avcilikta, hamsi avciliginda tedbir
  alinmasini zorunlu kilmistir. Alinan tedbirler
  sonucu toplam üretimde bir artis olmussa da bu
  durumun devamliligi saglanamamistir. Örnegin
  1994 yilinda 601.104 ton üretim yapilmisken
  sonraki yillarda tekrar düsüse geçmistir.

27

• Türkiyenin denizlerdeki üretimi dikkate
  alindiginda avcilik yoluyla üretimin yaklasik
  74ü Karadenizden saglanmistir. Bunu 15 ile
  Marmara izlemektedir. En az balik ise 3 ile
  Akdenizden avlanmaktadir.

28

• Türkiye Akdenizden km alandan en az üretim
  yapan ülkelerdendir. Toplam su ürünleri
  üretimimizin içersinde deniz ürünleri üretimi son
  10 yilda azalmis, yetistiriciligin payinda ise
  önemli bir artis olmustur. Bugün yaklasik olarak
  iç sulardan avlanan balik miktari iki katina
  ulasmistir.

29
AVLANAN BAZI DENIZ BALIKLARI MIKTARI 2000-2006
(Ton)
30
(No Transcript)
31
Avlanan bazi diger deniz ürünleri(kabuklu,yumusakç
alar)miktari 2000-2006 (Ton)
32
Dünya Balik Üretimi ve Kisi Basina Düsen Balik
Miktari
33
(No Transcript)
34
2006 YILI SU ÜRÜNLERI DEGERLERI
35
DÜNYADA AVLANAN ve ÜRETILEN BALIK MIKTARLARI
1950-2003
36
Dünyadaki Toplam Balik Miktari (1950-2003) Grafik
1
37
Dünyada Avlanan ve Üretilen Balik Miktari
(1950-2003) Grafik 2
38
Dünyada Kisi Basina Düsen Toplam Balik Miktari
(Avcilik ve Üretim/1950-2003) Grafik 3
39
Dünyada Kisi Basina Düsen Balik Miktari(Avcilik
ve Üretim/1950-2003) Grafik 4
40

• Grafik5 Total world fish production from 1961 to
  1997 divided between developed and developing
  countries (FAO, 2000).

41
(No Transcript)
42

• Grafik 6Total world fish catches and
  aquaculture production from 1960 to 1998 (FAO,
  2000).

43
(No Transcript)
44

• Grafik 7Cultured and wild-captured shrimp
  production in Thailand (Dierberg and Kiattismkul,
  1996 cf FAO/NACA, 1995).

45
(No Transcript)
46

• Grafik 8 Use of world fish production for human
  consumption and other use (FAO, 2000).

47
(No Transcript)
48

• Grafik 9Utilization of fish for human
  consumption (FAO, 2000).

49
(No Transcript)
50
Dünyada Dogada Yakalanan Balik Miktari
(1950-2003) Grafik 10
51
SONUÇ VE ÖNERILER

• Su ürünleri sektörünün ekonomik
  degerlendirilmesi ülke ekonomisine katkilari
  toplanan bilgi ve verilerin saglikli olmasina
  baglidir. Sektörün ekonomik incelenmesinde
  ekonomik ve biyolojik etkenler beraberce dikkate
  alinmalidir. Aksi halde büyük hatalar yapilabilir.

52

• Baliga ek bir girdi ek bir gelir saglamaz.
  Çünkü stoklarin biyolojik dogal üretimi
  sinirlidir. Bu nedenle girdinin artmasi her ne
  kadar kisa dönemde gelir saglarsa da uzun dönemde
  stoklarda azalma saglayacagindan geliri düsmeye
  neden olacaktir.

53

• Su ürünleri, ekonomiye ve istihdama katki
  saglayacak bir sektördür. Su ürünleri üretimiyle
  ugrasan nüfusun yaklasik olarak 65 kadari küçük
  aile isletmeleri konumundadir. Türkiye de kirsal
  nüfusun içerisinde su ürünleri üretimiyle ugrasan
  kesimin orani 3 düzeyindedir.

54

• Kültür balikçiligi gelismesi yaninda bir takim
  sorunlari da tasimaktadir. Bunlarin en önemlisi
  yem sorunudur. Bu nedenle kültür balikçiliginda
  ucuz ve kaliteli balik üretmenin yolu yemi en
  ekonomik sekilde kullanmaktir. Su ürünlerinin
  fiyatlandirilmasi ve pazarlanmasi konulari da çok
  önemlidir. Pazarlamanin ve fiyatlandirilmanin
  saglikli yapilabilmesi için satislarin balik
  hallerinde iyi bir organizasyon içerisinde
  müzayede seklinde yapilmalidir.

55
KAYNAKLAR

• TÜRKIYE ISTATISLIKLER KURUMU
• EARTH POLICY INSTITUTE (FAO)
• Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi
• Su Ürünleri Dernegi Yayin Organi
• SÜMAE Yunus Arastirma Bülteni